Ti Naparang-ay nga Akem ti Babbai kadagiti Moderno a Tiempo
IDI 1906 immawat ni Czar Nicholas iti Russia manipud kadagiti mannalon a babbai a Russo iti maysa a petision a, mainayon kadagiti dadduma a bambanag, kunana:
“Iti adu a kaputotanen dagiti babbai kadagiti klase mannalon ti agbibiag nga awan ti aniaman a kita ti kalintegan ti tao. . . . Dikam pay maibilbilangen kas tattao, no di ket kas an-animal laeng a pagtrabaho. Ikalikagummi a dakami ti masursuruan nga agbasa ken agsurat; ikalikagummi a dagiti annakmi a babbai ti maikkan met kadagiti isu met laeng a pasilidades a maipaay iti panagsursuro kas kadagiti annakmi a lallaki. . . . Ammomi a nakunengkami, ngem saan a dakami ti mapabasol.”
Dayta a nakalkaldaang a kasasaad ket medio naiduma iti panangiladawan nga itden ti Biblia maipapan iti maysa a natalunggadingan ken mapagraraeman a babai, a mangitantandudo kenkuana kas pagulidanan a maikari a tuladen ken dayawen. (Proverbio 31:10-31) Kaskasdi, ti panangiladawan manipud Russia ti mangisarming iti kinapudno a nabayag a naiyebkasen idiay Biblia babaen ken ni masirib nga Ari Salomon: “Ti maysa a tao addaan pannakabalin iti sabali a maipaay iti pagdaksanna.” (Eclesiastes 8:9) Dayta a pagdaksan nalawag saan a limitado laeng kadagiti kalalakian. Ti bersikulo ti mabalin met a tarusan a nasaksaknap ti kaipapananna: ‘Dagiti lallaki iturayanda dagiti dadduma a lallaki ken babbai iti pagdaksanda.’ Ngem anian a panagbalbaliw iti gasat dagiti babbai, kas iyilustrar iti kasasaad idiay Russia!
Itatta, “ti kaaduan kadagiti mangngagas ken mannursuro a Soviet ket babbai. Dagiti babbai ti manungsungbat iti ngangngani dua a kakatlo iti dagup a bilang dagiti ekonomista ken tallo a kakapat kadagiti trabahador ti kultura. Kuarenta por siento kadagidiay agtartrabaho kadagiti siensia ket babbai . . . Iti tunggal sangaribo a babbai nga adda iti nasional nga ekonomia, 862 ti addaan iti nangatngato wenno segundario (kompleto wenno di kompleto) nga edukasion.”—Women in the USSR.
Dagiti Babbai iti Politika
Ti timmanor idiay Russia iti dakdakkel wenno basbassit a rukodna ti napasamak kadagiti adu a sabsabali a dagdaga. Ti immuna a nasion a nangted kadagiti babbai iti kalintegan a bumotos ket isu ti New Zealand, idi 1893. Iti nagbaetan ti 1917 ken 1920, naikkanda iti dayta a kalintegan idiay Russia, Gran Britania, ti Estados Unidos, ken Canada. Idiay Switzerland masapul nga agurayda agingga idi 1971, nupay dagiti babbai a Suiza mabalinda ti mangiggem iti napolitikaan a saad.
Itatta, dagiti babbai ket saanda laeng a makabutos no di ket makisalsalisalda pay kadagiti lallaki a maipaay kadagiti napolitikaan a saad. Ti Israel ti naaddaan idi ti maysa a babai a primer ministro, ni Golda Meir, ken kasta met ti India, ni Indira Gandhi. Iti nabibiit pay, dagiti babai napilida kas iti primer ministro idiay Gran Britania ken Yugoslavia. Iti Supreme Soviet iti Russia, 492, wenno iti nagbaetan ti 30 wenno 40 porsiento, ti babbai. Maysa a babai itan ti miembro ti Korte Suprema iti E.U., ket idi 1984 a kampania ti kinapresidente, iti damdamona maysa a babai ti kandidato para bise-presidente iti maysa kadagiti kangrunaan a napolitikaan a partido. Idiay Francia tengtenglen dagiti babbai ti agangay 15 porsiento kadagiti isuamin a pagsaadan iti kabinete.
Dagiti Babbai kadagiti Panggedan
Imbes a kadagiti karatula a mabasa “Men at Work,” adu idiay Estados Unidos ti mabasan a “People Working.” Apay? Gapu iti panagbalbaliw iti akem dagiti babbai iti paset ti ekonomia. Ti bilang dagiti babbai nga agtartrabaho iti ruar ti pagtaengan ti nagdoblen iti napalabas a 25 a tawtawen. Tengtenglen dagiti babai ti 27 porsiento kadagiti trabaho kadagiti opisina idi 1970; 14 a tawtawen iti kamaudiananna, tengtenglenen dagiti babbai ti 65 porsiento kadakuada. Para kadagiti dadduma, ti panangsalimetmet iti trabaho ket maysa nesesita iti panagbiag; para kadagiti dadduma, dayta ket gapu iti pagayatanda. Iti dadduma a luglugar, ti sueldo dagiti lallaki ken babbai a pareho iti trabahoda ti agin-inoten nga agbalbalin nga agkapatas.
Iti Edukasion, Arte, ken Relihion
Iti ngangngani intero a lubong, dagiti babbai ti nakaaramid kadagiti nakaskasdaaw nga idudur-as maipapan iti edukasion. Ti bilang dagiti babbai iti pagadalan ti rimmang-ay manipud 95 milion idi 1950 agingga iti 390 milion idi 1985. Idiay España 25 a tawen ti napalabasen, mamindua ti kaadu dagiti di makabasa a babbai a kas kadagiti lallaki. Idi 1983 rimmang-ay ti kasasaad ta 30 porsiento kadagiti estudiante idiay kolehio ket babbai. Impadamag ti Women in Britain “ti nakaskasdaaw nga irarang-ay ti bilang dagiti amin-tiempo a babbai nga estudiante iti unibersidad.”
Kadagiti naglabas a tawtawen, agbalin met a prominente dagiti babbai iti tay-ak ti musika kas dagiti soloista, nga agpadpada iti vocal ken instrumental. Ngem idiay Estados Unidos sakbay ti 1935, dagiti laeng babbai nga agtoktokar kadagiti orkestra ket isu dagiti tumutokar iti arpa, maysa nga akem a kasla likliklikan dagiti lallaki. Maisupadi iti dayta, ti agdama a 40 porsiento kadagidiay agtoktokar kadagiti kangrunaan nga orkestra, rehional, ken iti siudad ket babbai.
Adda met umas-asping nga idudur-as iti tay-ak ti relihion. Adu a babbai ti nagpasalista kadagiti seminario, gapuna idiay Estados Unidos manipud 29 agingga iti 52 porsiento kadagita nga estudiante ket babbai. Agparparangen dagiti babbai kadagiti pulpito, ken addada met dagiti rabbi a babbai. Agarup 11 porsiento kadagiti pastor a Sueko ket babbai, ket addada met dagiti babbai a papadi nga Anglicano iti Dumaya. Kuna ti The New York Times (Pebrero 16, 1987) “nga addada 968 nga ordinado a babbai iti Iglesia Episcopal.”
Ania dagiti Epektona?
Gapuna awan ti panangilibak a ti kasasaad dagiti babbai dakkel ti nagbalbaliwanna kadagiti nabiit pay a tiempo. Nalabit nakitkitayon wenno personal a nariknayon dagitoy a panagbalbaliw. Ngem ti saludsod a rebbeng a mapataud ket: Amin kadi dagitoy a panagbalbaliw ket addaan kadagiti awan pagdakdaksanna a bendision?