Anabaptists ken “ti Padron dagiti Makaay-ayo a Sasao”

NI APOSTOL Pablo namakdaar a kalpasan ti ipapatayna, dagiti apostata a Kristiano, a kakasla “mangirurumen a lobo,” sumrekdanto iti arban ti Dios ket “guyugoyendanto dagiti adalan a sumurot kadakuada.” Kasano ti panangaramidda iti daytoy? Babaen ti panangiserrekda kadagiti tradision ken ulbod a sursuro a mangtiritir iti kinapudno iti Kasuratan.​—Aramid 20:29, 30; 1 Timoteo 4:1.

Gapu iti daytoy a rason, binalakadan ni Pablo ti agtutubo a ni Timoteo: “Salimetmetam a paguadan dagiti makaay-ayo a sao a nangngegmo kaniak iti pammati ken ayat nga adda ken Kristo Jesus. Daydi nasayaat a banag a naikumit kenka aywanam gapu iti nasantuan nga espiritu nga agtaeng kadatayo.” Ania daytoy a “padron dagiti makaay-ayo a sasao”​—2 Timoteo 1:13, 14.

“Ti Padron” a Naipasdek

Amin dagiti liblibro iti Kristiano a Griego a Kasuratan ket nakompleto idi umuna a siglo iti Kadawyan a Panawentayo. Nupay no dagitoy ti insurat dagiti nadumaduma a mannurat, ti nasantuan nga espiritu ti Dios, wenno aktibo a puersana, ipanamnamada a dagitoy ket agtutunos saan laeng a kadakuada met laeng no di ket maitunos kadagiti immuna a Hebreo a Kasuratan. Iti kastoy a pamay-an, ti “padron” iti nasayaat a Nainkasuratan a sursuro naporma ken masapul nga ipangag dagiti Kristiano, nga uray ni Jesu-Kristo nagbalin nga “ulidan” kadakuada tapno surotenda.​—1 Pedro 2:21; Juan 16:12, 13.

Bayat dagiti nasipnget iti naespirituan a siglo a simmaruno iti ipapatay dagiti apostol, ania ti napasamak “iti padron dagiti makaay-ayo a sasao”? Adu a napasnek a tattao ti nakasarak iti dayta, nupay ti naan-anay a pannakaisubli ti masapul nga aguray agingga “ti tiempo iti panungpalan.” (Daniel 12:4) No dadduma dayta ti maymaysa laeng a timek, ket no dadduma dayta ti maysa a bassit a grupo dagiti tattao ti agsapsapul “ti padron.”

Agparang a dagiti Waldenses dagita a minoridad.a Nagnaedda idiay Francia, Italia, ken kadagiti dadduma a luglugar iti Europa bayat iti maika-12 agingga iti maika-14 a siglo. Manipud itoy a movimiento timmaud dagiti Anabaptists (dagiti mangitantandudo iti maikadua a panagbautisar). Siasino dagitoy, ket ania ti patpatienda?

Dagiti Kangrunaan a Sursuroda

Dagiti Anabaptists immuna a nagbalinda a nalatak idi agarup tawen 1525, idiay Zurich, Switzerland. Manipud iti dayta a siudad nagsaknap ti pammatida a sipapartak kadagiti adu a paspaset iti Europa. Ti nasapa a maika-16 a siglo a Repormasion naaddaan kadagiti panagbalbaliw, ngem iti imatang dagiti Anabaptists, dayta ket saan nga umdas.

Gapu iti tarigagayda nga agsubli iti Nakristianuan a sursuro idi umuna a siglo, ad-adu ti dida inawat a sursuro iti Romano Katoliko ngem ti di inawat ni Martin Luther ken dagiti dadduma a repormador. Kas pangarigan, dagiti Anabaptists tinaginayonda nga addanto laeng ti pannakaidedikar dagiti nataengan ken Kristo. Maigapu iti aramidda a panangbautisar kadagiti nataengan, uray pay kadagidiay tattao a nabautisaranen kas maladaga, dagitoy naikkanda iti nagan nga “Anabaptists,” a kaipapananna ti “pannakabautisar manen.”​—Mateo 28:19; Aramid 2:41; 8:12; 10:44-48.

“Kadagiti Anabaptists ti pudno nga Iglesia isu ti asosasion dagiti manamati,” insurat ni Dr. R. J. Smithson iti librona a The Anabaptists​—Their Contribution to Our Protestant Heritage. Iti kasta, ibilangda dagiti bagbagida a maysa a sosiedad dagiti manamati iti ummong ti siwayawaya a komunidad ken iti pangrugian awananda kadagiti naisangsangayan ti pannakasanayna, wenno mabayadan, a ministerio. Kas kadagiti ad-adalan ni Jesus, dagitoy dagiti agdaldaliasat a manangaskasaba a mangsarungkar kadagiti il-ili ken barbario, a makisarsarita kadagiti tattao kadagiti plasa, pagtrabahuanda, ken kadagiti pagtaenganda.​—Mateo 9:35; 10:5-7, 11-13; Lucas 10:1-3.

Tunggal indibidual nga Anabaptist ket maibilang a personal nga agsungsungbat iti Dios, tagiragsakenna ti siwayawaya a pagayatan ken ipakitana ti pammatina babaen kadagiti ar-aramid, ngem kaskasdi a bigbigenna a ti pannakaisalakan saan a dumteng babaen laeng kadagiti ar-aramid. No adda mangsalungasing iti pammati, isut’ ti mabalin a mailaksid iti kongregasion. Ti pannakaisubli sumaruno laeng babaen iti panangipaneknek iti umiso a panagbabawi.​—1 Corinto 5:11-13; idiligyo iti 2 Corinto 12:21.

Ti Panangmatmatda iti Lubong

Bigbigen dagiti Anabaptists a saanda a mabalbaliwan ti lubong. Nupay no ti Iglesia nagbalin a kadua ti Estado nanipud idi panawen ti Romano nga emperador Constantino idi maikapat a siglo K.P., kadakuada daytoy dina kayat a sawen a ti Estado nagbalinen a Kristiano. Manipud iti kinuna ni Jesus, ammoda a ti maysa a Kristiano masapul a “saan a paset iti lubong,” uray pay no daytoy agbanag iti pannakaidadanes.​—Juan 17:15, 16; 18:36.

No awan ti pagsuppiatan ti konsiensia ken dagiti sekular a pagimbagan, dagiti Anabaptists bigbigenda a ti estado rumbeng a maraem ken matungpal. Ngem ti maysa nga Anabaptist saanda a makiraman iti politika, saanda a mangakem iti sibil a saad, agbalin a mahistrado, wenno agsapata. Babaen iti dida panangawat iti amin a kita iti kinaranggas ken puersa, isu saan met a makipaset iti pannakigubat wenno iti namilitaran a serbisio.​—Marcos 12:17; Aramid 5:29; Roma 13:1-7; 2 Corinto 10:3, 4.

Dagiti Anabaptists taginayonenda ti nangato a pagalagadan iti moral iti maysa a natalna simple a panagbiag, a kangrunaanna awanan kadagiti namaterialan a sanikua ken tarigagay. Gapu iti panagayatda iti maysa ken maysa, masansan a mangipasdekda kadagiti lugar a pagtaenganda, nupay kaaduan kadakuada ti di mangawat iti komunal a wagas iti panagbiag. Maibatay iti banag a ti isuamin kukua ti Dios, nupay kasta, dagitoy ti kankanayon a sisasagana a mangusar iti namaterialan a sanikuada a maipaay iti pagimbagan dagiti napanglaw.​—Aramid 2:42-45.

Babaen iti kankanayon a panagadal iti Biblia, nangnangruna ti Kristiano a Griego a Kasuratan, dadduma nga Anabaptists agkedkedda nga umawat iti doktrina ti Trinidad a tallo a persona iti maymaysa a Dios, kas paneknekan ti dadduma kadagiti sursuratda. Ti wagas ti panagdayawda ket gagangay a simple, a ti Pangrabii ti Apo ti addaan iti naisangsangayan a paset. Babaen iti saanda a panangawat iti kadawyan a Romano Katoliko, Luterano, ken Calvinistiko a panangmatmat, nakitada daytoy nga aramid iti pananglaglagip kas ti memorial iti ipapatay ni Jesus. “Maipapan kadakuada,” insurat ni R. J. Smithson, “dayta ti kasasantuan nga aramid a mabalin a pakiramanan ti maysa a Kristiano, a ramanenna ti panangpabaro ti manamati iti tulagna a panangipamaysa iti biagna iti panagserbi ken ni Kristo.”

Pannakaidadanes​—Ken Kalpasanna

Dagiti Anabaptists ti saan a naawatan dagiti tattao, a kas dagiti immuna a Kristiano. Kas kadakuada, dagitoy ti mamatmatan a kas mangrirriribuk iti naipasdeken nga urnos iti sosiedad, ‘a mangriribuk iti mapagnaedan a daga.’ (Aramid 17:6) Idiay Zurich, Switzerland, dagiti autoridad, a nainaig ken ni repormador a Huldrych Zwingli, ti nangnangruna a nangaramid iti isyu maipapan kadagiti Anabaptists maipapan iti panagkedkedda a mangbautisar kadagiti maladaga. Idi 1527 sirurungsotda a nanglemmes ken ni Felix Manz, maysa kadagiti pangulo nga Anabaptists, ket nakaro ti panangidadanesda kadagiti Anabaptist a Sueko ta ngangngani napukawdan.

Idiay Alemania dagiti Anabaptists nakaro ti pannakaidadanesda agpadpada babaen kadagiti Katoliko ken Protestante. Maysa a bilin iti emperador, a naipaulog idi tawen 1528, ti nangipataw iti ipapatay kas dusa iti aniaman nga agbalin nga Anabaptists​—ket dayta awanan iti aniaman a porma iti pannakabista. Ti pannakaidadanes idiay Austria ti nangpataud iti panangsapul dagiti kaaduan nga Anabaptists iti panagkamang idiay Moravia, Bohemia, ken Polandia, ken kalpasanna idiay Hungary ken Russia.

Babaen iti ipapatay dagiti adu nga orihinal a papangulo, saan a maliklikan ti panagparang dagiti managlablabes. Dagitoy intugotda ti saan a kinatimbeng a nangiturong iti kasta unay a riribuk ken ti simmaruno nga itatallikud manipud kadagiti pagalagadan a nangtanda kadagiti immuna nga al-aldaw. Daytoy ti nalawag a makita idi tawen 1534, idi dagita a managlablabes puersado nga innalada ti munisipal a gobierno iti Münster, Westphalia. Iti sumaganad a tawen nakayawan manen ti siudad iti tengnga ti adu a panangibukbok ti dara ken panangtutuok. Daytoy a pakasaritaan ket saan a maitunos iti pudno a sursuro ti Anabaptist ket daytoy ti nangipaay iti di nasayaat a pakasarsaritaanda. Dadduma a paspasurot ti nangidian iti nagan nga Anabaptists a maisukat iti titulo a “Baptists.” Ngem aniaman a nagan ti pilienda, dagitoy ti kaskasdi a nagbalin a biktima iti panangbusor ken nangnangruna ti Katoliko nga Inkisision.

Kamaudiananna, dagiti grupo dagiti Anabaptists ti immakar nga agsapul iti dakdakkel a wayawaya ken talna. Itatta, masarakantayo ida idiay Makin-amianan ken Makin-abagatan nga America, agraman idiay Europa. Adu a denominasion ti naimpluensian iti immuna a sursuroda, agraman dagiti Quakers, dagiti moderno-aldaw a Baptists, ken dagiti Plymouth Brethren. Dagiti Quakers makiramanda kadagiti Anabaptists iti pananggura iti gubat ken ti kapanunotan a pannakaiwanwan babaen iti ‘makin-uneg a lawag.’

Ti pannakalasat dagiti Anabaptists ket kaaduanna a makita itatta idi dua a partikular a grupo. Ti umuna isu ti Hutterian Brethren, a napanaganan iti maika-16-siglo a panguloda, ni Jacob Hutter. Dagitoy ti nangibangon kadagiti luglugar a pagtaengan idiay Inglatera, Makinlaud a Canada, Paraguay, ken South Dakota idiay Estados Unidos. Dagiti Mennonites ti sabali a grupo. Innalada ti naganda manipud ken Menno Simons, nga adu ti naaramidanna a mangpukaw iti dakes a rekord a nabati idiay Netherlands a simmaruno iti naaramid idiay Münster. Natay ni Simons idi 1561. Itatta, dagiti Mennonites ti masarakan idiay Europa ken Norte America, a kadua dagiti Amish Mennonites.

“Ti Padron” Itatta

Nupay dagiti Anabaptists ti mabalin a nangsapul “iti padron dagiti makaay-ayo a sasao,” saanda a nagballigi iti pannakasarak iti dayta. Kasta met, iti librona nga A History of Christianity, ni K. S. Latourette napaliiwna: “Ti orihinal a nabileg a panagmisionero, ti pannakaidadanes ti namagsinasina kadakuada ket immaduda babaen iti pannakaipasngay imbes a babaen iti pannakakumberte.” Ket pudno met dayta uray pay ita kadagidiay bassit a grupo a matunton a nagtaud iti movimiento ti Anabaptist. Ti tarigagayda nga agtakder a naisina iti lubong ken dagiti ar-aramidna ti nangiturong kadakuada a mangsalimetmet iti naidumduma nga uso iti kawes, isu a pinaregta ti masansan a naisina a panagbiag iti komunidad.

Gapuna, pudno kadi ngarud, a masarakan “ti padron dagiti makaay-ayo a sasao” itatta? Wen, ngem pudno nga alaenna ti adu a tiempo ken ti panagayat iti kinapudno tapno masarakan dayta. Apay a dikay sukimaten tapno makita no ania ti patienyo a makasurot iti nadiosan a naipalgak a “padron”? Saan a narigat nga ikeddeng no ania ti inaramid-tao a tradision ken no ania ti Nainkasuratan a kinapudno. Dagiti Saksi ni Jehova iti lugaryo siraragsakdanto a tumulong kadakayo, ta isuda a mismo apresiarenda ti wagas ti pannakatulongda nga umawat “iti padron dagiti makaay-ayo a sasao.”

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 23]

Dagiti Saksi ni Jehova tultulonganda dagiti adu nga umawat “iti padron dagiti makaay-ayo a sasao”