Ti Unibersal a Kaso iti Korte a Nakairamananyo

“‘Ipalawagyo ti kalinteganyo,’ kuna ni Jehova. ‘Iparangarangyo dagiti napigsa a pamkuatanyo.’”​—ISAIAS 41:21.

1, 2. (a) Asino ti nairaman iti kangitingitan unay a kaso iti korte a mairupir pay laeng? (b) Ania ti isyu a nakataya?

ITI intero a historia adda di mabilbilangen a kaskaso iti korte. Kadagitoy a kaso, naiparang dagiti saksi ken naidatag ti ebidensia a mangitakder iti maysa a dasig wenno iti sabali. Adu kadagitoy a kaso ti nangiraman kadagiti indibidual, bayat a dagiti dadduma ti nangapektar ti dakdakkel a bilang dagiti tattao. Ngem amin dagita a kaskaso agbalinda nga awan ti mamaayna no iyarig iti unibersal a kaso iti korte nga isu itan ti madama a mairuprupir. Dayta pay laeng ti kangingitingitan a kaso iti korte iti historia. Ti resultana ti mangapektar iti tunggal tao ditoy daga, pilienna man ti mairaman wenno saan.

² Ti kangrunaan a pigura iti daytoy a kaso isu ti kangangatuan a persona iti uniberso, ni Jehova a Dios, “isu a Namarsua kadagiti langlangit ken Daydiay Naindaklan a nangisaknap kadakuada; Daydiay a nangpalawa iti daga ken ti agtaud kenkuana, Daydiay a mangited ti anges kadagiti tao iti rabawna.” (Isaias 42:5) Ania ti isyu wenno mapagsasalisalan? Ti kinadiosna ti mapagsasalisalan​—ti kinalinteg ti panangiturayna iti intero nga uniberso, agraman ti daga ken dagiti agtataeng kenkuana. Daytoy ti mabalin a maawagan ti isyu ti sapasap a kinasoberano.

3. Ania a salsaludsod ti pamunganayan ti isyu iti sapasap a kinasoberano?

³ Kangrunaan iti isyu isu dagitoy a saludsod: Asino kadagiti isuamin a didiosen a mapagdaydayawan ti napaneknekan a mapagtalkan unay a mabalinyo nga ipusta ti biagyo ken ti masanguananyo kadakuada? Asinot’ aktualmente nga adda, ken asino dagiti parpartuat laeng dagiti tattao? Adda aya ti pudno, sibibiag, katan-okan a Dios a makaispal ti sangatauan manipud iti agdama a nakaay-ay-ay a kasasaadna ken mangiyeg iti umiso a kita ti gobierno a mangipasiguro ti pudpudno a talna, talged, rang-ay ken salun-at?

4. Aniat’ maikuna kadagidiay patienda nga awan ti isyu, agsipud ta kunada a mamatida metten iti Dios?

⁴ Pagarupen dagiti adu a tattao nga awan ti isyu nga agpaay kadakuada, yantangay kunada a mamatida iti Dios. Ngem makaiparangda aya iti ebidensia a ti Dios a pagdaydayawanda kinapudnona isu ti pudno a Dios, a dagiti karkarina ti mapagtalkanda, ket dagiti pangpanggep ken linlintegna ti mangiwanwan ti biagda? No wen ti sungbat dagita a tattao, ngarud rumbeng a masungbatanda met dagitoy a salsaludsod: Ania ti ebidensia nga adda iti pudno a Dios a mapagtalkan dagiti karkarina? Aniat’ panggep ti Dios nga agpaay iti sangatauan ken iti daga? Sadino ti ayantayo itan iti pagorasan ti Dios, ken ania ti ipaay ti asidegen a masanguanan kadatayo? Aniat’ kayatna nga aramidentayo kas indibidual no isu ti intay itandudo?

5. Iti siasino ti mabalin a pakaiyaspingan dagiti tattao no saanda a makapataud ti ebidensia a mangsuportar iti pammatida iti Dios?

⁵ Kaaduan a tattao nga agkuna a mamatida iti Dios ti saanda a masungbatan a buyogen ti kaadda ti autoridad dagitoy a salsaludsod. Dagita ti mabalin nga ipadis kadagidiay agkuna a mamatida iti Dios idi umuna a siglo ngem dagiti ar-aramidda ilibakna ti panagkunada. Kuna ti Sao ti Dios maipapan kadakuada: “Ipaduyakyakda nga ammoda ti Dios, ngem gapu kadagiti ar-aramidda tallikudanda.” Wen, “ti pammati nga awanan ar-aramid natay.” (Tito 1:16; Santiago 2:26) Gapuna, dagidiay agkunkuna a mamatida iti Dios ngem saanda a makapataud ti natibker nga ebidensia a mangsuportar iti dayta ti awan pakaidumaanda kadagiti tattao idi napalabas a siglo a namatpati kadagiti ulbod a didiosen a nabayag a nagpukawen kas bambanag a mapagdaydayawan.

Kaskaso a Pakasuotan

6, 7. (a) Iladawanyo ti relihion dagiti kadaanan nga Egipcio. (b) Kasano a nairaman dagiti Israelitas iti isyu maipapan ken ni Jehova ken dagiti didiosen ti Egipto?

⁶ Ti pangarigan iti daytoy isut’ kaso a maikontra kadagiti didiosen ti kadaanan nga Egipto agarup 1,500 a tawtawen kasakbayan ti Kadawyan a Panawentayo. Umariwekwek a didiosen ti dinaydayaw dagiti Egipcio, agraman dagiti an-animal a kas ti toro, ti pusa, ti baka, ti buaya, ti falcon, ti tukak, ti jackal, ti leon, ti uleg, ti buitre, ti surro. Adu kadagitoy nga an-animal ti maibilbilang kas enkarnasion ti maysa a dios wenno diosa, ket ti inggagara a panangpapatay iti maysa ti mangyeg iti dusa ti ipapatay. Dagiti sagrado nga animal maimbalsamoda ket maikkanda kadagiti nalabor a panangipompon.

⁷ Maibusor kadagita amin a didiosen isu ti Dios a pagdaydayawan ti kadaanan nga Israel. Ti pannakabagina, ni Moises ti naibaon a mangidawat ken ni Faraon a wayawayaanna ti ili ni Jehova, a maad-adipen idi, ta inkari ni Jehova kadakuada ti pannakawayawayada. (Exodo 3:6-10) Ngem kuna ni Faraon: “Asino ni Jehova, nga imdengak koma ti timekna tapno bay-ak a pumanaw ti Israel? Diak am-ammo ni Jehova, ket maysa pay diakto palubosan ti Israel.” (Exodo 5:2) Sitatalek a patien ni Faraon a dagiti didiosen ti Egipto ti natantan-okda ngem ni Jehova.

8, 9. (a) Kasanot’ panangpaneknek ni Jehova ti kinatan-okna ngem dagiti didios ti Egipto? (b) Gapu ti adda a napasamak, aniat’ maikuna maipapan kadagiti didios ti Egipto?

⁸ Asinot’ napaneknekan a pudno a Dios a nakasalimetmet kadagiti karkarina ken nasalaknibanna ti ilina? Ti sungbat ti dandanin umay. Impadto ni Jehova: “Aramidekto ti panangukom a maibusor kadagiti amin a didiosen ti Egipto.” (Exodo 12:12) Tinungpalna aya dayta a padto? Wen! Nangiyeg ni Jehova ti sangapulo a makadidigra a saplit a nairanta a mangibabain kadagiti didiosen ti Egipto. Awan kadagidiay a didiosen ti makasalaknib kadagiti Egipcio. Ket ti maikasangapulo a saplit ti nangnangruna a nagpateg, ta dayta ti nangpapatay kadagiti inauna nga annak nga Egipcio, agraman ti anak ni Faraon. Daytoy ti maysa a direkta a tungpa iti kangrunaan a didiosenda a ni Ra (Amon-Ra), yantangay dagiti agtuturay ti Egipto imbilangda ti bagbagida kas didiosen, dagiti annak ni Ra. Kadagiti Egipcio, ti ipapatay ti inauna nga anak kaipapananna ti ipapatay ti maysa a didiosen.

⁹ Nupay kasta, awan uray maysa nga inauna nga anak ti Israelita a napapatay, ta addaandat’ pannalaknib ni Jehova. Kasta met, inikkan ti Dios ti ilina ti wayawaya nga inkarina kadakuada. Ket kas maudi a tungpa kadagiti ulbod a didiosen ti Egipto, ni Faraon ken ti buybuyotna​—tunggal maysa kadakuada​—nadadaelda idiay Nalabaga a Baybay. Gapuna, ni Jehova napaneknekan nga isu ti pudno a Dios. Dagiti karkarina isudat’ natungtungpal ket dagiti managdaydayawna isuda dagidiay nasalakniban. (Exodo 14:21-31) Iti kasumbangirna, dagiti didiosen ti Egipto ti awan pannakabalinda a tumulong kadagiti managdaydayawda. Dagidiay a didiosen ti kinapudnona saanda a pulos a timmaud no di ket parparnuay laeng dagiti tattao.

10. Ania nga isyu ti naipasango kadagiti managdaydayaw ken ni Jehova ken ti Asiria?

¹⁰ Sabali pay a kaso a ramanenna ti kinadios ti nagparang agarup walo a siglo iti kamaudiananna, idi panawen ni Ari Ezekias.a Dagiti managdaydayaw ken Jehova ti butbutngen ti narungsot nga Asirio a Pannakabalin ti Lubong a nangparmek kadagiti isuamin a nasnasion nga adda iti dalanna. Ta kalkalikaguman dayta ti isusuko ti Jerusalem, ti siudad nga ayan ti “trono ni Jehova,” a mangireprepresenta iti panagdaydayawna ditoy daga. (1 Cronicas 29:23) Ti ari ti Juda, ni Ezekias, binigbigna a dagiti Asirio ‘pinaglangalangna dagiti amin a nasnasion ken ti dagada ket impurruakda dagiti didiosda iti apuy ta isuda saanda a dios, no di ket aramid dagiti im-ima dagiti tattao.’​—Isaias 37:18, 19.

11. Kasanot’ panangalangon ni Jehova kadagiti managdaydayawna, ket aniat’ indemostra daytoy?

¹¹ Ngarud nagkararag ni matalek nga Ezekias ken Jehova, a dawdawaten ti pannalaknibna. Inkari ni Jehova nga awan uray maysa nga igam ti Asiria ti maibiat a maibusor iti Jerusalem. (Isaias 37:33) Pudno iti dayta a padto, awan uray maysa a naibiat. Imbes ketdi, “ti anghel ni Jehova rimmuar ket kinabilna ti pakarso dagiti Asirios ti sangagasut walopulo ket lima a ribo.” Kalpasan dayta dakkel a pannakaabak, ti ari ti Asiria, ni Sennakerib, ti nagsanud. Kamaudiananna, idi isut’ agdaydayaw iti diosna a ni Nisroc, dagiti annakna a lallaki ti nangpapatay kenkuana. (Isaias 37:36-38) Gapuna napaneknekan manen ni Jehova a Dios ti pudno a padto a makaispal kadagiti managdaydayawna. Dagiti didiosen ti Asiria ken dagiti nasnasion iti aglawlaw ti napaneknekanda nga ulbod, awanan-biag, saanda a makasalaknib kadagiti paspasurotda.

12. Iti ania a pamay-an a linais ni Balsasar ni Jehova?

¹² Agarup dua a siglo iti kamaudiananna, pinalubosan ti Dios ti ilina, gapu ta saanda a nagmatalek, a makayawan babaen iti sumaganad a pannakabalin ti lubong, ti Babilonia. Ti kangrunaan a pasetna isu dagiti umariwekwek a didiosen, didiosa, ken dagiti templo a pagdaydayawanna. Ngem iti kinapalangguadna, ni Balsasar nga ari ti Babilonia linalaisna ni Jehova. Ti maysa a dakkel a panagrambak, imbilinna a dagiti sagrado nga al-alikamen a naala manipud templo ti Jerusalem ti maiserrekda. “Tapno paginuman koma met ti ari ken dagiti panguluenna ken kasta met dagiti assawana ken dagiti kamalalana. Nagiinumda iti arak ket dinaydayawda dagiti didios a balitok ken pirak ken suer, ken landok, ken kayo, ken bato.”​—Daniel 5:1-4.

13. Aniat’ nangtignayan ni Jehova ken Daniel nga ibaga ken Balsasar?

¹³ Daytoy ti maysa a direkta a pananginsulto ken ni Jehova, maysa a karit kenkuana iti nagan dagiti didios ti Babilonia. Ket ni Jehova pinalubosanna ni Daniel a mammadtona a situtured a nangted pammaneknek ken ni Ari Balsasar ken kadagiti isuamin a siimatang iti daya. Intandudo ni Daniel ti kinadios ni Jehova ket imbagana ken ni Ari Balsasar: “Saanmo a pinagpakumbaba ta pusom . . . No di ket timmangsitka a maibusor iti Apo ti langit, . . . ket dinaydayawmo dagiti didios a pirak ken balitok, ken suer, landok, kayo ken bato, isuda a di makakita wenno makangngeg wenno makaammo; ket ti Dios nga iti imana ti yan ti angesmo ken yan dagiti amin a dalanmo saanmo nga intan-ok.”​—Daniel 5:22, 23.

14. Kasanot’ panangidemostra ni Jehova nga isu ti pudno a Dios?

¹⁴ Kalpasanna impan ni Daniel ti mensahe ni Jehova, nga isu daytoy: Ni natangsit nga Ari Balsasar ken ti Babilonia ti parmeken dagiti Medos ken dagiti Persas iti dayta a rabii! (Daniel 5:24-27) Pimmudno aya daytoy a padto? Wen. “Iti dayta a rabii ni Balsasar nga ari dagiti Caldeos ti napapatay ket ni Dario a Medo inawatna ti pagarian.” (Daniel 5:30, 31) Ditoy manen, kas iti Egipto ken Asiria, ni Jehova ti napaneknekan a pudno a Dios, ti Dios a manangtungpal kadagiti karkarina. Dagiti ad-adipen ti Dios ti nagunggonaan, ta nawayawayaanda manipud pannakakayawda ket nagsublida idiay ilida. Dagidiay nagtultuloy a simmurot kadagiti ulbod a didiosen dimtengda iti pannakadidigra.

Dagiti Padto a Maipaay iti Tiempotayo

15. (a) Ania a ramit ti adda kadagiti adu a padto ti Biblia? (b) Iti ania ti tuktukoyentayo met no usarentayo ti sao a “dios”?

¹⁵ Ni mammadto nga Isaias ti napaltiingan a nangikur-it kadagiti padto nga addaanda ti kaitungpalan idi ugma. Ngem masansan iti padto ti Biblia, adda pay ti sabali a dakdakkel a kaitungpalan a maipaay iti tiempotayo. Isu daytoy ti kaso kadagiti adu a bambanag nga insurat ni Isaias. Paset iti mensahena ti naglaon kadagiti padto maipapan iti moderno-aldaw a karit ni Jehova kadagiti isuamin a nasnasion ken didiosda. Ket babaen iti sao a “didios” tuktukoyentayo saan laeng a dagiti didios a direkta a pagdaydayawan dagiti tattao iti isuamin a paset ti lubong, agraman dagiti makunkuna a pagano a nasnasion itatta, no di ket kasta met dagidiay bambanag a maibagay iti depinasion dayta a sao. Ti depinasion ti maysa a diksionario iti sao a “dios” ket: “Daydiay mangtengtengngel iti maysa a partikular a biang wenno paset iti kinapudno; maysa a persona wenno banag nga addaan kangatuan a pateg.”

16. Ania a didios ti pagdaydayawan itatta dagiti tattao ti nasnasion, agraman ti Kakristianuan?

¹⁶ Dagidiay maibilbilang kas didios itatta ramanenna dagiti minilmilion a didiosen a pagdaydayawan dagiti Hindus, agraman dagidiay pagdaydayawan dagiti Buddhista, Shintoista, animista, ken dadduma pay a relihionista. Ramanen met dayta ti Dios iti materialismo, nga isut’ banag nga addaan kangatuan a pateg kadagiti kaaduan a tattao ditoy daga, ti kangrunaan a pakagutugotan kadagiti panagbiagda. Ramanen met dayta dagiti didios ti namilitaran a bileg ken siensia nga isut’ taltaliawan dagiti nasnasion a maipaay iti talged ken pannakaisalakan. Kasta met, kaaduan a tattao uray pay iti Kakristianuan a kunada a mamatida iti Dios ti kinapudnona saanda nga agtalek kenkuana wenno sisungdo nga agserserbi kenkuana, no di ket agtalekda ken agserbida kadagiti tattao wenno bambanag kas isu ti puntiria ti kangrunaan a kinasungdoda.

17. Iti ania ti itudtudo ti dakdakkel a kaitungpalan ti mensahe ni Isaias?

¹⁷ Ti dakdakkel a kaitungpalan ti mensahe ni Isaias ket naiturong kadagita a didios iti tiempotayo. Imbaga ni Jehova kadagiti nasional a grupo nga aguurnongda ken “agsaoda.” Kinaritna ida: “Dumtengtayo koma nga agkukuyog iti pangukoman.” (Isaias 41:1) Itatta, agbibiagtayon iti panawen iti “pannakaukom” daytoy a lubong. Daytan ti adda kadagiti “maudi nga al-aldawna” kas naipadto idiay 2 Timoteo 3:1-5 ken Mateo 24:1-14. Itatta karkariten ni Jehova dagiti didiosen dagiti nasnasion nga ipadtoda koma nga apagpag-isu ti masanguanan tapno mapaneknekanda a didiosda. Kinaritna met ida a salaknibanda dagiti paspasurotda no kabaelanda. “Ipalawagyo ti kalinteganyo,” kunana, “Iparangarangyo dagiti napigsa a pamkuatanyo . . . ken ipablaakda kadakami no ania ti mapasamakto.”​—Isaias 41:21, 22.

18. Kasano nga impabigbig ti Dios a mannakabalin-amin ti bagina, ket ania ti inkarina kadagiti managdaydayawna?

¹⁸ Impabigbig ti Dios a mannakabalin-amin ti kinaisuna: “Siak ni Jehova. Dayta ti naganko; ket ti dayagko diakto ited iti sabali, ket diak met ited ti dayawko kadagiti kinitikitan a ladladawan.” (Isaias 42:8) Ket imbagana kadagidiay mangitantandudo kenkuana: “Dika agbuteng, ta addaak kenka. Dika agkullayaw, ta siak ti diosmo. Papigsaenkanto. Wen tulongankanto.” Inkarina kadakuada: “Adtoy amin dagiti gimmura kenka maibabaindanto ken mariroda. Dagiti makisuppiat kenka kasdanto la awan ken mapukawda.” “Awan ti igam a naaramid a maibusor kenka a rumang-ayto . . . Isu daytoy ti tawid dagiti adipen ni Jehova.”​—Isaias 41:10, 11; 54:17.

19, 20. (a) Kasanot’ panangipakita ni Isaias nga adda ti naituding a tiempo a panangibanag ni Jehova kadagiti bambanag? (b) Asino dagiti iruarto ni Jehova kadagitoy “maudi nga al-aldaw,” ket kasano ti panangirepresentarda kenkuana?

¹⁹ Iti nakabaybayagen, kadagiti adu a siglo, pinalubosan ni Jehova dagiti nasnasion nga agturongda iti kabukbukodanda a daldalan. Nupay kasta, ti naituding a panawen a panangibanag kadagiti kaskaso ditoy daga dimtengen. Gapuna kinunana: “Nabayagen a nagtalnaak. Nagulimekak. Ken ginawidak ti bagik.” Ngem ita, “ni Jehova rummuarto a kas maingel a tao. Papigsaenna ti regtana a kas maysa a tao ti gubat. Isu agikkisto, wen, isu agriawto; aramidennanto a sipipigsa a maibusor kadagiti kabusorna.” (Isaias 42:13, 14) Kadagiti padpadto ni Isaias ken kadagiti dadduma a mannurat ti Biblia, agraman padpadto ni Jesus, impakaammo ni Jehova a mamangonto ti maysa nga ili kadagitoy “maudi nga al-aldaw” a sireregta a mamaneknek kenkuana, a kasla isuda dagiti saksina iti maysa a kaso iti korte.

²⁰ Ti ili nga iruarto ni Jehova nga agserbi kenkuana ti mangidatagto kadagiti pammaneknek nga isu ti pudno a Dios, ti Manangisalakan kadagiti managdaydayawna ken Manangdadael kadagiti ulbod a didiosen ken kadagiti paspasurotda. Ti ili ni Jehova itatta ‘agkantada ti daydayaw manipud iti pungto ti daga, manipud amin a nasnasion ken kadagiti purpuro, manipud iti tapaw dagiti bambantay.’ (Isaias 42:10-12) Daytoy ti mangitungpalto pay iti sabali a padto nga imbaga ni Isaias: “Ket maaramidto kadagiti maud-udi nga al-aldaw [iti tiempotayo] . . . ti bantay ti balay ni Jehova [dagiti managdaydayawna] mabangonto iti rabaw dagiti bambantay, ket maibayogto a nangnangruna ngem kadagiti turturod [iti ngato amin dagiti dadduma a kita ti panagdaydayaw]; ket isuamin a nasion [dagiti tattao] agayusdanto agingga kenkuana.” Ket anianto ti idagadagda nga aramiden dagiti dadduma? Idawdawatda kadagiti nasingpet-panagpuspusona: “Umaykayo, ket sumang-attayo iti bantay ni Jehova, . . . ket isuronatayonto kadagiti dalanna, ket magnatayonto kadagiti danana.”​—Isaias 2:2-4.

21. Ania a salsaludsod ti pinataud ti karit ni Jehova kadagiti didiosen dagiti nasnasion?

²¹ Gapuna, a kasla agsasao iti maysa a pangukoman, kuna ni Jehova: “Maurnong koma dagiti amin a nasnasion ken dagiti inilin-ili matipontiponda koma. . . . Iyegda koma dagiti saksida, tapno maibilangda a nalinteg, wenno denggenda koma ken kunaenda, ‘Isu ti pudno!’” (Isaias 43:9) Daytoy ti direkta a karit kadagiti didiosen dagiti nasnasion. Adda asinoman aya kadakuada a makaibaga no ania iti masanguanan? Nga aramidenda kadi daytoy kadagiti napalabas? Adda aya nasarakanda nga asinoman a makapaneknek a buyogen kadagiti natibker a pammaneknek a dagita a didios ket napaneknekan a napudnoda, maikari iti kinasungdotayo? Ania a rekord ti napataud dagiti didiosen dagiti nasnasion, ken dagiti paspasurotda, iti tiempotayo? Nasaysayaat kadi dayta ngem ti napataud dagiti kadaanan nga Egipcio, Asirio, ken Babiloniano? Iti kasumbangirna, dagidiay mangpampaneknek ken ni Jehova nakapataudda aya kadagiti natibker nga ebidensia a ni Jehova ti pudno a Dios, Daydiay kakaisuna a maikari iti panagdaydayawtayo? Ti sumaganad nga artikulo ti mangisalaysayto kadagitoy a bambanag.

[Dagiti Footnote]

Salsaludsod a Pagrepaso

◻ Ania ti isyu ti sapasap a kinasoberano?

◻ Ania a didiosen dagiti nasnasion ti nairaman iti isyu itatta?

◻ Ti resulta dagiti tallo a kaso a pangsuotan ipakitana ti ania maipapan ti kinapigsa ni Jehova kadagiti ulbod a didiosen?

◻ Kasanot’ panangipakita ni Isaias a ni Jehova lawlawagannanto dagiti bambanag iti kaaldawantayo?

◻ Ania a salsaludsod ti masapul a masungbatan maipapan kadagiti paspasurot dagiti amin a relihion itatta?

[Ladawan iti panid 11]

Dagiti didiosen ti Egipto ket awan pannakabalinda iti imatang ti pudno a Dios, ni Jehova

[Ladawan iti panid 12]

Dagiti didios ti Asiria ken dagiti paspasurotda nagsagabada ti napigsa a pannakaparmek babaen ti pudno a Dios

[Ladawan iti panid 13]

Impan ni Daniel ti mensahe ni Jehova kadagiti managdaydayaw dagiti ulbod a didiosen ti Babilonia