Pannakakita ti Panagtutunos iti Rasa Idiay Nariribuk a Sud Africa
Kas insalaysay ni Merlyn Mehl
MAYSAAK a taga Sud Africa, wenno, kas nakakatkatawa a madesdeskribir iti daytoy a pagilian, taga Sud Africa nga addaan kolor. Propesorak met idiay Unibersidad ti Western Cape, ti kadadakkelan a kangrunaanna nga unibersidad dagiti nangisit iti pagilian. Addaanak ti doctorate iti edukasion ti pisika. Kadagiti napalabas a 20 a tawtawen, maysaak metten kadagiti Saksi ni Jehova. Gapuna ania kadagiti dua a kasasaad ti nakatulong kaniak a naglak-am ti panagtutunos ti rasa iti daytoy a daga ti rinnisiris ken supsuppiat?
Idadakkel Idiay Sud Africa
Ti Cape Town, iti umabagatan a murdong ti Africa, nailadawan kas ‘ti kaimnasan a Cape iti intero a daga.’ Ti ikikita kadagiti bituen iti nalawag a rabii idiay Cape Town ket makatignay a kapadasan. Naminsan, bayat ti itatangadmi, malaglagipko pay a naikunak iti maysa a gayyem: “Aniat’ kaipapanan amin daytoy? Rebbeng nga adda kaipapananna; kaskasdi, ditoy baba kasla awan kaes-eskan dagiti bambanag. Ania unayen ti panangidumduma dagiti tattao kadagiti sabsabali? Apay a saan a nainkalintegan dagiti bambanag?”
Ti pannakaiyanak idiay Sud Africa isut’ pannakakita ti panangidumduma iti nakasapsapa nga edad. Dagiti problema ti rasa kasla agnanayon nga adda. Manipud kinaubing, dagiti tattao ti masinasina ken maklasipikar babaen iti rasa. Ti pamiliami ket naklasipikar a “colored” babaen kadagiti linteg ti Sud Africa. Kas annak, naisuro kadakami a dagiti puraw isudat’ manangirurumen bayat a dakami dagiti mairurrurumen. Ket yantangay, bayat a dumakdakkelkami, ti panaglalaok dagiti rasa idiay eskuelaan wenno iti kagimongan ket ngangngani awan, nalaka a maawatan a dagiti tattao iti sabali a rasa ti mamatmatmatan nga addaan panagsuspetsa. Kadakami kasla isuamin a kasasayaatan ti adda kadagiti puraw—agraman balbalay, pasilidades, ken eskuelaan. Ti “apartheid,” ti legal a panagsisina dagiti rasa, ti nagbalin a kagurgura a sao iti bokabulariomi.
Sakbay panagturposko iti primaria, napilitan ti pamiliami a mangpanaw ti pagtataenganmi idiay aglalaok a rasa a sangakaarrubaan a nakaiyanakak ken ti kabsatko a babai. Apay? Gapu iti Group Areas Act, a nangipalubos iti partikular a lugar a masona a maipaay iti maysa laeng a grupo ti rasa. Immakarkami iti sabali a lugar, a nagindeganmi iti sumagmamano a tawen agingga a maiproklamar met dayta a “lugar dagiti puraw.” Kalpasanna, pimmanawkam manen.
Gapu iti nalawag a panangidumduma, dagiti dadakkelmi agraman dagiti mannursuromi ti nangigunamgunam nga agadalkami a naimbag idiay eskuelaan. “Masapul nga ipakitayo kadagiti puraw a nalalaingkayo ngem isuda,” dayta ti mensahe. Daytoy ti nangapektar ti kababalinko idiay eskuelaan. Nupay managbabainak unay, kaay-ayok ti agadal. Ti panagbasbasa ti aniaman ken ti isuamin ti nangukopar ti kaaduan a tiempok. Gapuna, nagturposak iti eskuelaan a maysa kadagiti kalalaingan nga estudiante iti pagilian. Gapuna natural laeng a mapanak iti unibersidad. Gapu ta kaay-ayok ti siensia ken matematika, nalaka laeng a nadesidiran a mangalaak ti degree iti siensia, a ti pisika ken matematika dagiti kangrunaan a suheto.
Yantangay idi 1960 (ti tawen a nangrugiak iti unibersidad) naipaalagaden ti Separate Universities Act, obligadoak a mapan iti unibersidad nga agpaay iti rasak. Nagadu ti publisidad a nanglikmut kadagiti estudiante kadagitoy nagsisina nga unibersidad. Nagraduarak kada tawen nga addaan nangato a marka ket iti kamaudiananna naragpatkon ti Master of Science degree iti nuklear a pisika, ket daytat’ nakaala ti dakkel nga atension, nangnangruna ta nadutokanak a mangisuro idiay Unibersidad ti Cape Town—ti damdamona nga estudiante a de kolor a madutokan a kasta.
Kaskasdi, iti daytoy a tukad maup-upay unay ti riknak. Agkurangak kadagiti sungbat iti nasken a parikut iti biag: Aniat’ panggep amin dayta? Ti komento iti gayyemko, a naisalaysay nga immun-una, naibaga iti daytoy a kanito.
Nasungbatan dagiti Saludsodko
Agingga itoy a punto, nagbassit ti paset ti relihion iti biagko. Kas maysa nga ubing, mapmapanak iti Iglesia Anglicano ket nagpakumpirmaak idi agedad ti 16. Ngem awan pulos sungbat kadagiti salsaludsodko. Gapuna bayat nga agmatmataenganak, rumasrasay met ti pannakimisak ket iti kamaudianna nagsardengen.
Maysa nga aldaw simmarungkarak iti pagtaengan ti kapatadak iti kolehio. Ti baketna, a ni Julia, nagusar ti Biblia a nangipakita nga adda sungbat kadagiti parparikut iti politika ken rasa saan laeng nga idiay Sud Africa no di ket iti intero a lubong pay. Nasurpresaak ken agduaduaak. Ngem inawatko ti polieto a Basis for Belief in a New World, nagawidak, ket rinugiak a basaen dayta kas pagusiusuan.
Iti alas dos iti sumaganad a bigat, agbasbasaak pay laeng! Adtoy dagiti panagrason nga argumento no apay a ti Biblia ket pudno, no apay a dagiti padtonat’ mapagtalkan, no apay a nakagulgulo unay ti sangatauan, no apay a ti 1914 isut’ nasken a petsa, ken no apay a mabalintay ti manginanama iti maysa a nalinteg a baro a sistema ditoy daga. Daytoy ti sigurado a kinapudno!
Iti sumaganad nga aldaw nagsubliak idiay pagtaengan ti kapatadak. “Adda kadi pay literaturayo kas iti daytoy?” inimtuodko iti asawana. Nagawidak a nabuntonan kadagiti libro maipapan kadagiti kangrunaan a doktrina ti Biblia, dagiti panangilawlawag ti padpadto ti Daniel ken Apocalipsis, ti kasasaad dagiti innem nga aldaw a panamarsua, ken adu pay. Ti nagpateg unay, ipakpakitada nga awan pulos idiay Biblia ti aniaman a panangikalintegan iti panagduduma ti rasa, yantangay ti “Dios saan a mangidumduma.” (Aramid 10:34) Inibusko amin dagiti pagbasaan. Adtoy dagiti sungbat ti salsaludsod a nabayagen a mangsapsaplit kaniak. Kalpasan ti agarup makatawen a napunno iti naipamaysa a panagadal ti Biblia, nabautisaranak kas maysa kadagiti Saksi ni Jehova. Daytat’ idi Nobiembre 21, 1967.
Kas maysa nga organisasion, pudno a dagiti Saksi ni Jehova awan panangidumdumada ti rasa ken saanda a napolitikaan. Ipapaaydat’ kinasungdoda iti maysa laeng a gobierno, ti Pagarian ti Dios. Kadakuada ti kasasaad iti kagimongan ket pudno nga awan pategna. Ngem idiay Sud Africa, kanayon nga adda problema maipapan kadagiti parikut ti rasa. Gapu iti Group Areas Act, isarsarming dagiti kongregasion ti pannakabukel dagiti rasa kadagiti luglugar a paggigiananda. Gapuna iti Kongregasion ti Claremont a pakigimgimongak, kaaduan a tattao ti de kolor. Ti sumagmamano a puraw a tattao a makigimgimong ket mabalin a misioneroda wenno lallaki nga addaan saad a manangaywan.
Kaskasdi a malaglagipko pay, kalpasan amin dagitoy a tawtawen, ti dua a pasamak a mangipakita no kasano karigat ti panangparmek ti maysa kadagiti kababalinna iti rasa. Kadagiti asamblea, dagiti adda a puraw dati a mapanda idiay sanguanan ti linea ti kapeteria, alaenda ti taraonda, ket sada mapanen a mangan a naisinsinada, bayat a dakami ti adda sadiay nga agur-uray a sitatakder. Daytat’ makaparurod kaniak. Dagiti puraw a Saksi adda pagannayasanda met a mangiyam-ammo kadagiti assawada kas iti daytoy: “Ayat, isu daytoy ni Merlyn. Isut’ makipagad-adal ti Biblia.” “Merlyn, daytoy ni baketko, Sister Kastoy-kastoy.” Aw-awagandak iti umuna a naganko, ngem rebbeng nga usarek ti “Sister” wenno “Brother.” Makapungtotak pay!
Ngem kalpasanna nagpampanunotak. Ti problema a ta kanayon a sikat’ mangipato a daydiay sabali a tao ti rasista. Ket kaskasdi iti agkakasungani ti rasa a kagimongan kas ti Sud Africa ti mangap-apektar ti tunggal maysa nga aggigian ditoy. Pudno, dadduma kadagiti puraw a Saksi kasapulan a parang-ayenda ti pannakirelasionda kadagiti tattao a naidumat’ kolorda. Ngem, kasta met kaniak. Iti daytoy a punto itden ti Biblia daytoy nagsayaat a pammagbaga: “Saan koma a nadarasudos ti espiritum nga agpungtot; ta ti pungtot agsaad iti barukong dagiti maag.” (Ecclesiastes 7:9, The New English Bible) Wen, masapul a parang-ayek ti panagbalin a di arsagid ken saan a makita dagiti maipatpato a panangidaddaduma maipapan iti rasa.
Masapul nga ibagak met a ti pangkaaduan a kasasaad iti pagilian nagbalbaliw metten nanipud idi. Kadagiti immuna a tawtawen, sumagmamano laeng a bilang dagiti puraw ti mapalubosan a tumabuno ti narelihiusuan a panagtataripnong ti dadduma a rasa, ket manganda a naisinsina. Saan a kasta ti kaso itan.
Ngem, kangrunaanna, adtoy ti maysa nga organisasion dagiti tattao a siwayawaya nga aglalaokda, a maabrasada kadagiti pagtaengan ti sabali, ken aw-awaganda ti maysa ken maysa a kabsat a lalaki wenno babai ken talaga a naimpusuanda! Dagitoy a rikna ti sititibker a masalsalimetmetan ken naibatay kadagiti prinsipio ti Biblia. Gapuna no rumsua dagiti gulo gapu iti rasa—ket iti Sud Africa ngangngani di maliklikan dayta—ti panangpampanunot kadagitoy a kinapudno ti kanayon a mangtimpla ti rikriknak. Bayat ti ilalabas dagiti tawen, naadalko ti panangiyaplikar a nasaysayaat kadagiti prinsipio ti Biblia ket iti kasta addaanak ti dakdakkel a kinatalna iti unegko maipapan kadagiti bambanag iti rasa. Ngem masapul a pagreggetan ti maysa dayta!
Ti Amin-Tiempo a Ministerio
Di nagbayag kalpasan ti panagpabautisarko, nariknak ti pannakasapul a parang-ayen ti ministeriok. Agmaymaysaak ken bassit ti responsabilidadko, gapuna idi Oktubre 1, 1968, nangrugiak kas regular payunir. Daytoy ti nangpataud bassit ti gulo, ta kinaipapanan dayta ti ipapanawko iti unibersidad ken panangtallikud iti ikukuenta dagiti adu a naraniag a karera. Ti artikulo ti pagiwarnak maipapan iti daytoy a tignayko ket napauluan: “Kangatuan a Sientista Mapan Mangiyadal ti Biblia.” Di nagbayag mangidadauloakon ti sangapulo wenno ad-adu pay a panagiyadal ti Biblia iti nagduduma a tattao wenno pamilia. Iti maysa nga asamblea dua kadagitoy a tattao ti nabautisaran, iti sumaganad, uppat; kalpasanna pito, ken dadduma pay.
Idi Setiembre 17, 1969, pinakasarak ni Julia, ti Saksi a nangiyam-ammo ti kinapudno kaniak. Isut’ nakaala ti diborsio a legal ken kadagiti naibatay iti Kasuratan a rason sakbay ti panagasawami. Kayat a sawen daytoy a nakatawidak ti insigida a pamilia, gapu ta adda dua nga annakna a lallaki, da John ken Leon. Naikeddengmi ti agtultuloy iti payunir a serbisio aginggat’ kabaelanmi, a nagbalin a nagsayaat a pundasion para kadagiti ubbing a lallaki ken natulongannak met a namagballigi iti agsioman a pamiliak.
Ti karrugi ti ’70’s isut’ nakaay-ayat a panawen iti amin-tiempo a serbisiok, kas ipakita dagitoy a kapadasan. Bayat a mangaskasabaak iti binalaybalay, adda nasarakanmi a babai nga agnagan Annabel. Dagdagus nga inawatna ti libro a Ti Kinapudno a Mangiturong iti Biag nga Awan Inggana ken maysa a Biblia. (Naammuanmi iti kamaudiananna a binayadanna ti pagbasaan manipud maudin a kuartana—ti agrasrasion ti gatas a lalaki ti napilitan a nagsubli iti sumaganad a lawas para iti kuartana!) Manipud pangrugian, isut’ agsagana a naimbag para iti linawas a panagadalna ti Biblia agpapan pay adda anakna a maladaga a nagulo. Rinugianna metten nga ibagbaga iti pamiliana ti maad-adalna. Di nagbayag, ni Billy a lakayna, ti kimmuyog kenkuana iti pannakigimong. Dagiti dadakkel ni Annabel ti nangpanagan kadagiti lima nga annakda sigun iti alpabeto. Ni Beattie a kabsatna ti nangrugi metten a makipagadal. Ni Charlie ken ti asawana ket dida kayat ti maikapis. Nangipakita met ti interes ni Daphne, ket ni Edna ken ti lakayna timmiponda met. Itatta dayta intero a pamilia ti agserserbin a simamatalek iti adun a tawtawen. Dagiti lallaki ket panglakayendan wenno ministerialda nga ad-adipen, ken adu kadagiti babbai ti agserserbin kas payunir.
Sa adda met ni Stanley. Isut’ nasarakanmi iti panagbalaybalay, ti kaudian a nasarungkaranmi iti maysa a naglamiis a malem ti Lunes. Ngem anian a panangabrasa! Ni baketna ti nangpastrek kadakami, ket nalawag a dagdagus a makilanglangenkami iti nadayaw a tao. Kinapudnona, kalkalpasna pay laeng a nagkararag maipaay iti tulong a matarusanna koma ti Biblia. Ti umuna a diskusionmi naisentro iti doktrina a Trinidad. Kalpasan ti maysa oras a panagpapatang, isut’ kasla kumbinsido. Iti sumaganad a lawas, kinablaawannakami kadagitoy a sasao: “Husto ti kunayo a tattao. Nabasakon ti intero a ‘Baro a Tulag,’ ket awan pulos ti Trinidad. Napanak tapno kitaen ti ministro tapno saludsodan no apay nga al-allilawennakami. Dina kayat ti makipagkita kaniak, gapuna inyawatko dagiti sobre a pagkolekta a dati nga us-usarek a pagkolekta ti kuarta manipud kadagiti a miembro ti simbaan.” Ket amin daytoy napasamak uray di nakaala ti maysa a pagbasaan kadakami! Kayatna ti tumabuno kadagiti gimong, ket inkarimi nga isut’ umaymi dagasen. Ngem iti dayta a Domingo naudikami ti lima minutos laeng ngem iti inkarimi. Isut’ nasabatmi a nakalugan iti bisikletana nga agturongen iti paggigimongan! “Kunak no nalipatandakon,” kunana. Tallo daras nga agad-adalkami kada lawas, ket isut’ nabautisaran tallo a bulan kalpasan ti umuna a pannakakitami kenkuana. Ni Stanley ti agserserbin iti adu a tawen iti isu met laeng a regta kas iti panangrugina.
Siak ken ni Julia ti nangkalkular kadagiti adu a tawtawen, naaddaankam ti pribilehio a nakatulong ti agarup 50 a tattao a nagbalin a Saksi ni Jehova.
Panagsubli iti Panggedan
Kalpasan ti uppat a tawen iti panagpayunir a serbisio, ngangngani naibusen ti kuartami. Ngimmato met ti ngina ti panagbiag, ket dumakdakkel metten dagiti ubbing. Gapuna, nakasaksakit ken agal-alikaka, naikeddengmi a pumanaw iti amin-tiempo a ministerio. Setiembre 1972 idi. Ania itan ti sumaruno? Nasurok laeng a makatawen kamaudiananna, idi Enero 1, 1974, nagsubliak iti panagpalpalawag iti unibersidad idi naaddan ti puesto iti pisika. Kinaipapanan daytoy ti kalalaingan a panagbalbaliw ken kasta met panagannad kontra iti pannakapukaw ti namnama. Ngem babaen iti natibker a tulong a naggapu ken Julia, nabalinak dagitoy a panagbalbaliw. Nagbalin a dakkel a tulong ti panagbalin nga aktibo iti ministerio ken iti kongregasion—ti pudpudno a panangitultuloy a ‘biruken nga umuna ti pagarian.’—Mateo 6:33.
Yantangay amin nga instruktor iti unibersidad ti manamnama nga agaramid ti panagsirarak, rimsua ti saludsod maipapan iti panagsubli iti nuklear a pisika. Nakitak a nakarigrigat unay a panunoten ti panagaramid iti daytoy limitado a tipo ti panagsirarak ta ti panawenko iti ruar ti unibersidad ti mabusbusbos iti panangisursuro kadagiti tattao ti kinapudno manipud iti Biblia. Kaslala barengbareng ti panagaramid ti panagsirarak gapu laeng iti dayta a kabukodanna a rason. Ken, siempre, ti panagsirarak iti nuklear a pisika mabalin nga addaanto dagiti pannakaiyaplikarna iti militar, ket mabalin a daytoy ti mangyeg ti problema maipapan iti Nakristianuan a neutralidad.—Isaias 2:2-4.
Iti Sud Africa ti unibersidad kas idiay Western Cape ti aduan kadagiti estudiante a maaw-awagan “disbentaha.” Umayda iti unibersidad a di unay nakasagana gapu iti nakapuy a panageskuelada ken dadduma pay a socioekonomiko a bambanag. Kadagiti adu a kaso saanda nga agkurang ti potensial—awananda laeng ti gundaway. Kadagiti napalabas a 13 años, kas paset ti trabahok iti unibersidad, agar-aramidak ti panagsirarak maipapan ti rigat a pannakasursuro dagita nga estudiante ken panangiyur-urnos kadagiti kasinnukat a metodo ti panangisuro. Daytoy a panagsirarak ti nangyeg kaniak ti doctorate iti edukasion ti pisika ken nangibunga iti pannakaipangatok kas propesor. Dagiti agkatunosan a programa ti panagsirarak ti maar-aramid itan kadagiti unibersidad idiay Estados Unidos ken Israel. Makapainteres a pagdiligen dagiti nataktakkuatan iti daytoy a panagsirarak kadagiti metodo a panangisuro dagiti Saksi ni Jehova.
Maysa a teoria a naparnuay ni Propesor Reuven Feuerstein ken dagiti katrabahuanna idiay Israel ti maaw-awagan Mediated Learning Experience. Ti kababagas ti teoria a ta maparnuay dagiti ubbing ti abilidad nga agpanunot saan laeng a manipud kadagiti makinruar a pamrayan a dumandanon kadakuada babaen kadagiti sentido wenno rikriknada no di ket manipud met ti natauan a manangibabaet a mangipatpatarus ti pamrayan kadakuada. No saan a maaramid daytoy, saan a maparnuay dagiti ubbing ti abilidadda nga agpanunot iti inggat’ kabaelanda.
Ikabkabil dagiti Saksi ni Jehova ti dakkel a panangipaganetget iti akem ti naganak kas ti kangrunaan a mannursuro iti ubing. Dagiti nagannak a Saksi ti mangbusbusbos ti adu nga oras a mangsuksukimat kadagiti naiyilustrar a katulongan iti panagadal ti Biblia a kadua dagiti annakda, a salsaludsodan ida maipapan ti adda a makitkitada ken tultulongan ida a makaawat iti pateg dagiti estoria ti Biblia. Ipagpaganetgetda ti pannakasapul saan laeng iti linawas a panagadal ti Biblia no di ket kasta met ti masansan a panangisuro, nangnangruna kadagiti prinsipio ti Biblia. (Deuteronomio 6:6-8) Ti makingngato a panagsirarak kasla mangipamatmat nga iti panangaramid iti kasta, aktualmente a patpatanoren dagiti nagannak ti kinasaririt dagiti annakda.
Ti constructivism ket sabali pay a teoria nga agkunkuna a ti panangisuro ket saan nga isu laeng ti basta panangiyallatiw ti impormasion manipud isip ti mannursuro iti isip ti agad-adal. Imbes ketdi, tunggal tao pormaenna ti kabukbukodanna a pannakabukel manipud iti adda a makitkita wenno mangmangngeganna wenno mapaspasaranna. Daytat’ gapuna a ti dua a tattao mabalindat’ dumngeg iti isu met laeng nga impormasion ken makaaramidda ti nagduma a konklusion. Tapno makaadal a siepektibo dagiti tattao, masapul nga isudat’ makilangen a mismo iti impormasion.
Ti panaggigimong dagiti Saksi ni Jehova eksakto a mangiparparegta iti daytoy. Tunggal maysa ti manamnama nga agsagana nga antimano iti impormasion a mapagsasaritaan manipud kadagiti adda a pagbasaan. Bayat ti mismo a panaggigimong, maallukoy dagiti komento manipud kadagiti agdengdengngeg naibatay iti naisagana a material. Iti daytoy a pamay-an maparparegta dagiti tattao saan laeng a mangiyebkas iti naadalda no di ket tapno magunggonaan met manipud panagsagana dagiti dadduma.
Ti idadateng dagiti naibatay iti kompiuter nga edukasion ti naitag-ay kas pamay-an tapno mapersonal ti panangisuro. Kaskasdi, ti trabaho a panagadal ti Biblia a sursurotenen dagiti Saksi kadagiti adun a tawtawen iti pagtaengan dagiti tattao ti nangartap iti dayta! Maysa a mannursuro ti makatulong ti maysa, dua, wenno tallo a tattao (mammano ti ad-adu) tapno usigen ti naimaldit a material iti tema ti Biblia a rinepaso nga insagana ti estudiante. Maparegta ti estudiante a mangilawlawag ti adda a naawatanna, parapo por parapo, kalpasanna daytoy ti mapagsasaritaan—pudpudno a personal a panagadal ti Biblia. No maikkan ti panangiyaplikar ti kasta a nasin-aw a panangisuro kadagiti prinsipio, saan a pagsiddaawanen no apay dagiti Saksi ni Jehova rumangrang-ayda a kasta. Siempre, saanda nga ad-adalen dagitoy a prinsipio manipud maysa nga unibersidad. Magunggun-odanda ida manipud iti nangatngato a gubuayan—ti Biblia.—Mateo 28:19, 20; Juan 6:45.
Ti Panagtutunos ti Rasa Sukatanna ti Kinairteng ti Rasa
Nasurok a 20 a tawen ti naglabasen nanipud panagbalinko a maysa kadagiti Saksi ni Jehova. Ni John ken Leon, dagiti siomanko, a dadakkelda itan, nabautisaranda metten a dua ken simamatalek nga agserserbida. Idi 1976 ni Graeme nga anakmi a lalaki naiyanak. Maysa a pribilehio ti panangpadakkel met kenkuana iti dalan ti kinapudno. Nabendisionan ti pamiliami ta itan mabalinan manen ni Julia ti agpayunir, bayat a siak ti ag-auxiliary payunir met mamitlo ti kada tawen. Iti aglawlawmi ditoy Sud Africa, addat’ nakaro nga ilalanlan ti kinairteng iti rasa. Makitkita ti maysa dayta babaen kadagiti sursurat kadagiti diddiding dagiti patakder ken marikrikna dayta iti aglikmut. Kaskasdi, iti tengnga amin daytoy a panaglalaok ti rasa, mapagpagteng ti maysa a moderno a milagro. Babaen iti panangpalukay ti Estado kadagiti linteg maipapan iti panaglalangen, mabalinan itan dagiti Saksi ni Jehova ti agtataripnong a siwayawaya, nangnangruna kadagiti dadakkel nga asamblea. Naikkanak ti pribilehio a makiraman iti panangorganisar ti sumagmamano kadagitoy nga asamblea nga agpaay kadagiti amin a grupo ti rasa. Sadiay makitkitatayo nga agtigtignay ti kinaawanen ti panangidumduma ti rasa, tattao a masursuruan babaen kadagiti natatan-ok a pagannurotan ti Biblia tapno agbalinda a pudpudno a bulsek no maipapan iti kolor! Adtoy dagiti tattao a makakita no aniat’ adda iti uneg dagiti dadduma, saan laeng a ti kolor ti kudilda.
Bukbuklen itatta dagiti Saksi ni Jehova ti kakaisuna a pudpudno a sangalubongan a panagkakabsat iti sangatauan. Iti saanen nga agbayag, idiay baro a sistemana dagiti bambanag, ni Jehova ket “punasennanto ti amin a lulua kadagiti matada, ket awanton ni patay ket awanto metten ti sasaibbek, wenno sangsangit wenno rigrigat.” Kadua dagiti minilmilion a kakabsatko a lallaki ken babbai iti intero a lubong, mangnamnamaak iti dayta makaay-ayo, nalinteg, awan panangidumdumanan iti rasa a baro a lubong.—Apocalipsis 21:3-5.