“Aldaw ni San Nicolas”—Sadinot’ Nagtaudanna?
MAGNAKAYO kadagiti lansangan ti Belgium iti karrugit’ Disiembre, ket makakitakayo ti makakayaw a buya: babassit a bunggoy dagiti ub-ubbing nga agbalaybalay, nga agkankanta ti ababa a kankansion a maaw-awagan “kankanta ni San Nicolas.” Sumungbat met dagiti bumalay kadagiti napipintas nga agtutubo babaen ti panangregaloda kadakuada ti prutas, kendi, wenno kuarta.
Ti okasion? “Aldaw ni San Nicolas”! Idiay Estados Unidos ken iti dadduma a pagilian, ni “San Nicolas,” wenno “Santa Claus,” ket konektado iti aldaw ti Krismas. Ngem idiay Belgium, ti barbasan a “santo” addaan kabukbukodan nga aldaw. Ay wen, ti “San Nicolas” (Sinterklaas, wenno Sint Nicolaas), a ti aldaw ti piestana agtinnag iti maikanem ti Disiembre, ket maysa kadagiti popular unay a “santo” idiay Belgium ken ti Netherlands. Adu a simbaan, kapilia, lansangan, wenno pagtaengan ti naipampanagan kenkuana. Sigun iti tradision isut’ pagaammo kas “ti naindaklan a gayyem dagiti ub-ubbing” a sisasagana nga agiwarwaras ti regregalo kadakuada iti aldaw ti piestana.
Ti rabii sakbay dayta a piesta, ikabil dagiti ub-ubbing ti maysa kadagiti sapatos wenno sinelasda idiay asideg ti simborio bayat a kankantaenda dagiti ababa a kansionda. Naibaga kadakuada a ni “San” Nicolas ken ti adipenna a negro (a maaw-awagan Pedro Negro) ti dumteng iti dayta a rabii babaen iti bapor manipud España. Kalpasanna, agsakayen ti “santo” iti dumapo a kabaliona a lumasat kadagiti bubbubong, a sursuroten ni Pedro Negro, a sangkaawitna ti baot ken dakkel a supot a naglaon kadagiti ay-ayam ken nasam-it. Agaw-awit met ni Nicolas kadagiti mansanas, mani, ken dadduma pay a bungbunga ti talon. Masansan agibatbati iti maysa a kita ti kolor-kape, narekaduan a biskuit a maaw-awagan speculaas, wenno biskuit ti obispo, a naiyurno iti espesial, nalalaing pannakadiseniona a porma.
Dagiti umawat? Dagiti ubbing a nasisingpet iti napalabas a tawen. Dagidiay nasukir, nupay kasta, naikuna a baot ti awatenda; wenno dakdakes pay, mabalin a maikabilda iti supot ni Pedro Negro ket ipanawna ida! Ngarud, kaawatan, a magagaran dagiti ubbing a mangay-ayo kadagitoy sangaili iti rabii. Gapu itoy, sangabaso a gin ti agur-uray iti “santo,” ken maysa a karot wenno sumagmamano a kuadrado nga asukar ti nakakabil idiay ruar a sisasagana para iti kabaliona.
Adu a nagannak idiay Belgium ti mangikukuenta a ti “Aldaw ni San Nicolas” ti kararagsakan a tiempo kada tawen. Kaay-ayoda a buyaen dagiti sumsumga a rupa dagiti babassit nga annakda a magagaran a makakita no aniat’ inyeg ti “nasingpet a santo” kadakuada! Gapuna iyallatiwda dagiti leyenda kadagiti kaputotanda, a bassit ammoda no sadinot’ nagtaudan dagitoy a kustombre. No ammoda, nalabit makigtotda.
“San” Nicolas ken ni Odin
Ilawlawag ti Oosthoeks Encyclopedia: “Ti selebrasion ti [San Nicolas] iti sangakabbalayan ket namunganay iti piesta ti simbaan (agraman dagiti surpresa a maipaay kadagiti ub-ubbing) a daytat’ namunganay met kadagiti elemento sakbay ti Kinakristiano. Ni San Nicolas, a nakalugan iti kabalio iti ngato dagiti bubong, isut’ pagano a didiosen a Wodan [Odin]. . . . Ni San Nicolas ket isu met idi ti pangulo ti nadawel a panagkamat a sadiay ti karkararua dagiti natay sumarungkarda iti daga.”
Wen, dagiti Teutons namatida a ni Odin, wenno Wodan, ti kangrunaan a diosda, indauluanna ti karkararua dagiti natay iti napegges a bumallasiw-ti-pagilian a panagsakay bayat dagiti “sangapulo ket dua a dakes nga al-aldaw” iti nagbaetan ti Krismas ken ti Piesta ti Tallo nga Ar-ari (Enero 6). Ti resultana a napigsa nga angin ti mangawit kadagiti bukbukel a bunga dagiti taltalon, a mangparegta ti kinamanagbunga. Ket dagiti ngay mansanas, mani, ken dadduma pay nga apit iti otoño a maited iti agarup “Aldaw ni San Nicolas”? Dagitoy ti simbolo ti kinabunga. Patien dagiti tattao idi ugma a maay-ayoda dagiti didiosenda babaen ti panangteddat’ regalo kadakuada bayat dagiti nalam-ek, nasipnget nga al-aldaw ti kalam-ekna. Daytoy ti agresulta iti ad-adda a kinamanagbunga ti tao, animal, ken ti daga.
Ni Odin ket kuykuyogen ni adipenna nga Eckhard, ti pakpakauna ni Pedro Negro, nga agaw-awit met ti baot. Kas kabiit pay ti Edad Media, popular a pammati a dadduma a kaykayo ken mulmula ti mamagbalin kadagiti tattao a nabunga ket babaen ti panangsaplit ti babai iti sanga ti kasta a kayo umdasen a mamagsikog kenkuana.
Ti libro a Feest-en Vierdagen in kerk en volksgebruik (Dagiti Piesta ken Selebrasion iti Simbaan ken dagiti Popular a Kustombre) dinakamatna ti sumagmamano a panagasping da Odin ken “San” Nicolas: “Uray met ni Wodan, punnuenna iti balitok dagiti botas ken suikos a naikabil kadagiti simborio. Iti kabalio ni Wodan, ti garami ket maikabil met iti suikos. Ti maudi a pungo iti talon ket agpaay met iti kabalio.”
Ti libro a Sint Nicolaas, babaen ken B. S. P. van den Aardweg, itudona ti sumagmamano a dadduma pay a nakaskasdaaw a panagasping:
“San Nicolas: maysa a natayag, napigsa a tao iti puraw a kabalio. Adda atiddag a puraw a barbasna, adda sarukod a kimmawwet iti ngatona idiay imana, ket adda korona iti ulona . . . nga addaan akaba, nakalaplapak a sutana ti obispo a suotna.
“Wodan: maysa a tao a natayag a puraw ti barbasna. Agus-usar ti dakkel bulongna a kallugong a malingdan ti matmatana. Iti imana ig-iggamanna ti maysa a madyik a gayang. Isut’ nakakawes iti akaba a kagay ken sisasakay iti nasungdo a dumapo a kabaliona a Sleipnir.
“Adu pay ti adda kadagitoy nalawag a panagaspingda: Pagsakayan ni Wodan ti dumapo a kabaliona idiay tangatang ket dagiti agpigpigerger a tattao mangmangteddat’ kankanen nga adda naggianna a mainayon pay iti karne ken ap-apit ti taltalonda. Ni San Nicolas agsakay a magna iti ngatot’ bubbubong ket dagiti ub-ubbing agsaganada kadagiti garami, karot, ken danum para iti kabalio. Dagiti biskuit nga adda layana ken ti baot ket simboloda ti kinamanagpaanak nabayagen sakbay ti panagrugi dagiti piesta ni San Nicolas.”
Dagiti Moderno-Aldaw a Seremonia ti Kinamanagbunga
Sumagmamano pay a dadduma a kustombre a manaig ken “San” Nicolas ti mangipamatmat met ti napaganuan a namunganayanna. Kas pangarigan, idiay amianan a deppaar iti Disiembre 4, dagiti agtutubo a lallaki nga agtawen ti manipud 12 ingganat’ 18 agparangda kadagiti lansangan. Nakakawes kadagiti nakakatkatawa a langa a naadornuan kadagiti dutdot, kapkappo, ken dadduma pay a produktoda iti dayta a lugar, dagiti ub-ubbing a lallaki a nakamaskara irepresentarda ti “babassit a San Nicolas,” wenno Sunne Klaezjen. Iti rabii iti sumaganad nga aldaw, dagiti lallaki nga agtawen ti 18 wenno natataengan pay ti sumublat. Iti sumipnget, agrikuridada kadagiti lansangan. Babaen iti panangusarda iti sagsagad, dagiti sara ti atap a baka, ken batbatuta, abogenda amin a babbaket, babbalasang, ken babassit nga ub-ubbing a masabetda. Dagiti agtutubo a babbai ket pagsalaenda wenno palagtuenda a lumayaw iti bislak.
Aniat’ panggep amin daytoy? Ti kinamanagbunga manen—ti maulit-ulit a pakaseknan dagiti kadaanan a kultura. Ti kalam-ekna ket nasipnget ken makadadanag a panawen, ket daytat’ masansan a mamatmatmatan kas tiempo a ti dios ti kinamanagbunga ket matmaturog wenno natayen. Ipatoda a babaen iti nadumaduma a pamay-an ti didiosen mabalin a maikkan ti baro a biag wenno ti dios wenno diosa ti maikkan man laeng ti bassit a tulong. Ti regregalo, salsala, ungor, sapsaplit manipud baot ti kinamanagbunga—amin dagitoy ti mamatmatmatan kas pamay-an a panangpaksiat kadagiti dakes nga espiritu ket parang-ayenna ti kinamanagbunga kadagiti tattao, an-animal, ken ti daga.
Gapuna no lumagto a lumayaw dagiti agtutubo a babbai iti bislak, tultuladenda dagiti appoda a namatpati a ti kangato ti lagtoda isuntot’ kangato ti idadakkel ti mulada a lino. Iti panangab-abogda kadagiti babbaket ken ub-ubbing, ul-uliten laeng dagiti babbaro ti seremonia a panangab-abog kadagiti dakes nga espiritu.
Desision nga Agpaay kadagiti Pudno a Managdaydayaw
Apay a dagita a seremonia nagbalinda a paset ti makunkuna a Kinakristiano? Agsipud ta adu a siglo ti napalabasen, saan nga impapilit dagiti misionero ti simbaan kadagiti kumberteda a suroten ti Nainkasuratan a bilin: “Pumanawkayo iti nagtengngaanda, ket suminakayo . . . ket saanyo a sagiden ti aniaman a di nadalus.” (2 Corinto 6:17) Imbes nga inikkatda dagiti pagano nga ar-aramid, aktual ketdi a pinagtultuloy dagiti misionero ti Kakristianuan dagitoy a kustombre babaen ti panangbalbaliw ken panangusarda kadagita. Kalpasanna dagita a kustombre ti nagsaknap iti intero a lubong.
Dagiti Olandes nga emigrante a nagtaengen idiay Norte America intugotda ti selebrasion ni “San” Nicolas. Idi agangay ti nagan ket nasukatan iti “Santa Claus.” Daydiay nadayaw nga obispo ket napagbalinen a nalabagat’ pingpingna, nakabutbutiog a tao a nabaduan ti nakarangranga a nalabaga. Ti koronana nga obispo ket nasukatanen ti kallugong ti ugsa ken ti puraw a kabaliona nasukatanen iti pasagad a guyguyoden dagiti ugsa. Nupay kasta, nagtultuloy ni Santa Claus a manangipaay ti regalo, nupay ti panagsarungkarna ket naiyakar iti Bispera ti Krismas.
Kadagiti Protestante a disso idiay Alemania, ti Katoliko a “San” Nicolas sinukatanda iti ad-adda a neutral a “Father Christmas.” Ngem, dagiti pagano nga el-elemento, ti nagtalinaed a makitkita agingga itoy nga aldaw.
Kuna ni Jesu-Kristo a dagiti “pudno nga agdaydayaw agdaydayawdanto iti Ama iti espiritu ken iti kinapudno.” (Juan 4:23) Kadagiti napasnek a managdaydayaw, dagiti kustombre ti “San” Nicolas ti mangted pudpudno a karit: Agtultuloyto aya dagitoy a managdaydayaw a mangtaginayon kadagiti kadaanan nga ar-aramid ti kulto ni Odin, wenno umikaydanto manipud kadagiti ramramit ti kinapagano? Daytoy ti umno a tiempo iti tawen a mangpampanunot iti dayta serioso a saludsod.
[Picture Credit Line iti panid 26]
Harper’s Weekly