Ti Panagtalek ken Jehova Mangyeg Ragsak
KAS INSALAYSAY NI JACK HALLIDAY NATHAN
Nalabit nangngeganyon ti sasao a, “Naiyanak nga addaan kutsara a pirak iti ngiwatna.” Bueno, idi naiyanakak idi 1897, gistayan literal a pudno dayta iti kasasaadko.
DAYTAT’ maika-60 a tawen iti panagturay ni Reina Victoria, ti briliante a hubileona. Dagiti ubbing a naiyanak iti dayta a tawen idiay Inglatera nasagutandat’ kutsara a pirak. Ti Imperio Britanico adda idi iti kinadayagna, a mangap-apit kadagiti gunggona ti Industrial a Rebolusion iti pagilian ken ti narang-ay a pannakinegosio manipud kadagiti rumangrang-ay met a kolonia iti ballasiw-taaw.
Ni lelongko maysa a Judio, ket nagbalin a Hebreo nga eskolar ni tatangko, a kabesadona ti Hebreo a Kasuratan. Ngem ni lelangko ket anak ti maysa nga obispo nga Anglicano, ket gaput’ impluensia ni lelangko, inawat ni tatangko ni Jesu-Kristo kas ti Mesias. Dagiti sursurat ni Charles Taze Russell inimpluensiaanna dagiti nagannak kaniak, gapuna dikam pulos namatpati iti doktrina a Trinidad wenno ti impierno nga apuy.
Bayat ti panagubingko, kaskasdi a dagiti kabalio ti kangrunaan a transportasion idiay Inglatera, ket adda metten sumagmamano a karo nga awan kabaliona, wenno dagiti kotse. Idi 1913, gaput’ pannakaay-ayok kadagiti kabalio, simrekak iti kabalio ti luganna a yunit ti armada ti teritoria (militia). Iti panagbettak ti Gubat Sangalubongan I, naiyakarak iti regular nga armada ket naibaon iti pagbabakalan idiay Grecia, a sadiay a nakaptanak ti malaria. Kalpasanna, naibaonak iti makinlaud a pagbabakalan idiay Francia kas machine gunner ket idi agangay naipreso babaen kadagiti Aleman idi 1917.
Pannakakita ti Panggep ti Biag Idiay India
Kalpasan a nagpatingga ti gubat idi 1918, awan mapagtrabahuan idiay Inglatera, gapuna simrekak manen iti army ket napanak idiay India kas paset ti garrison bayat kinatalnana. Idi Mayo 1920 simmigi manen ti malariak, ket naipanak kadagiti kabambantayan tapno agpaungar. Sadiay binasak amin a libro a maiggamak, agraman ti Biblia. Iti panangbasbasak iti Kasuratan naparayray ti interesko iti panagsubli ti Apo.
Sumagmamano a bulan kamaudiananna, idiay Kanpur, nangirugiak ti grupo nga agadal ti Biblia, a mangin-inanama a makaadal ti adu pay maipapan iti panagsubli ti Apo. Idiay a nasabatko ni Fredrick James, dati a soldado a British a maysa itan a napinget nga Estudiante ti Biblia. Inlawlawagna kaniak a ni Jesus addan nanipud pay 1914, ngem di makitkita ti tao. Isu pay laeng daytoy ti kararagsakan a damag a nangngegak. Ti umuna a riknak ket isut’ iruruarko iti army. Ti pannakaibuyat ti dara ken ipapatay iti gubat idiay Europa ti namagpungtot kaniak. Kayatkot’ agbalinen a natalna a misionero ken ikaskasaba daytoy naimbag a damag maipapan ti kaaddan ni Kristo.
Madi umanamong ti army a mangwayawaya kaniak, nupay kasta. Imbes ketdi, imbaondak idiay makinlaud nga India, nga isu itan ti Pakistan. Bayat nga addaak idiay, binasbasak ti Studies in the Scriptures, ni Charles Taze Russell, ket ad-adda manen a kumbinsidoak a rebbeng sungbatak ti awag ti panangasaba. Nangrugiak nga agtagtagainep no rabii a mamagladingit kaniak kalpasanna. Iti pannakaupayko nagsuratak ken Kabsat James, a nangawis kaniak idiay pagtaenganna sadi Kanpur. Ti aldaw nga isasangpetko ket isut’ Panglaglagip ti ipapatay ti Apo. Dayta nga aldaw ti addaan dakkel nga epekto iti biagko—naikeddengko agpadpada ti agtalinaed a soltero ken pagbalinen ti amin-tiempo a ministerio a kalatko ti panagbiag.
Nagsubli Idiay Inglatera
Idi arinunos ti 1921, naiyakarak idiay Inglatera, ket idi primavera ti 1922, immikkatakon iti army. Iti dayta a kalgaw ni J. F. Rutherford, ti maikadua a presidente ti Watch Tower Society, immay idiay Inglatera, ket kimmuyogak kadagiti dadakkelko a dumngeg iti palawagna idiay Royal Albert Hall, London. Kalpasanna, natignayak a nangitukon ti serbisiok idiay Bethel, kas pannakaaw-awag dagiti sanga nga opisina ti Watch Tower Society, ngem siaasi a naparegtaak a sumrekak pay nga umuna iti trabaho kas colporteur (amin-tiempo a panangaskasaba). Gapuna pinanawak ti panggedak ket inawatko ti teritoria idiay abagatan ti Inglatera. Awan kapkapadasanna, nga addaan laeng maysa a crown (50 cents, U.S.) iti bulsak, ken panagtalek ken Jehova, rinugiak ti karerak kas amin-tiempo a ministro. Idi agarup Marso 1924, naawisakon idiay Bethel.
Ngem, iti sumaganad a tawen, inkalikagumda a rummuarak pay laeng iti Bethel, ket naupayak, a ti panagriknak ket kaslaak la nadisiplina iti banag a saanko nga inar-aramid. Iti dayta ababa a tiempo, nagbalinen a biagko ti Bethel. Ngem babaen iti panangidatag ti problemak ken Jehova babaen iti kararag ken panagtalek a maaramid ti pagayatanna, nakapagtultuloyak met laeng a siraragsak iti nakaidestinoak kas payunir. Idi Mayo 1926, naawisak met laeng nga agsubli idiay Bethel, a sadiay ti nagtalinaedak iti sumaganad a 11 a tawtawen.
Bimmisita manen ni Kabsat Rutherford iti Inglatera idi 1936 ket inawisnak a mapan idiay Canada tapno makiraman iti trabaho ti Pagarian sadiay. Nupay kasta, gaput’ di pagkikinnaawatan, napagpungtotko ni Kabsat Rutherford gaput’ panangipalgakko ti sumagmamano a kompidensial nga impormasion. Malaglagipko pay laeng dagiti eksakto a sasaona: “Jack, diak agtalek kenka. Pisangem dagiti tiketmo!” Anian a makakeltay a kapadasan! Ngem daytat’ disiplina a kasapulan unay, ket kalpasanna, kadua ti maysa a kabsat, natudinganak kas payunir iti sumaganad a walo a bulan. Daytoy a pribilehio ti serbisio ti nangaon kaniak manipud iti kasla awan pangnamnamaannan, ket nakasursuroak manipud iti disiplina.
Napalawa a Ministerio Idiay Canada
Agarup makatawen kalpasanna, bayat ti sumaganad nga ibibisitana idiay Inglatera, naminsan manen nga inruar ni Kabsat Rutherford ti tema maipapan ti Canada. Magagaranak iti gundaway ket siraragsak nga inawatko ti pannakaituding sadiay. Kalpasan ti panagserbi iti sumagmamano a bulan idiay Bethel ti Canada, naitudingak kas agdaldaliasat a pannakabagi ti Sosiedad idiay umabagatan a laud ti Ontario. Kaaduan kadagiti kongregasion sadiay babassitda ken agkasapulandat’ adu a pammaregta. Ngem anian a ragsak idi dagidiay immuna a tawtawen, agpapan pay pisikal a kinarigat gapu kadagiti nakaro a kasasaad ti panniempo ken di sigurado a paglugluganan!
Diak pulos maliplipatan ti nabara ken naespirituan a panangapresiar ti maysa a bassit a kongregasion dagiti katutubo nga Indian iti asideg ti Brantford. Panawen ti kalam-ekna idi, ket nagadalem dagiti niebe, a parigatenna a lumasat ti luganko a Model T Ford. Awan ti agur-uray kaniak, ket idi a simmangpetak, natakkuatak a napan dagiti kakabsat kadagiti kabakiran nga agalat’ pagsungrod. Gapuna sinurotko ida tapno sapulek ida, a pagat-siket ti niebe. Idi a makagtengakon kadakuada, nakellaatda pay, ngem naragsakda, a makakita kaniak. Insardengda amin nga obrada, nagawidda, ket inyurnosda ti gimong agpaay iti dayta met laeng a rabii.
Idiay dumna a Beamsville, siak ken dagiti matalek a kakabsat ti nakirupir iti adu a bulan kadagiti nabotbotosan a panglakayen ken dagiti apostata. Anian a pribilehio ti pannakakita ti espiritu ni Jehova a nagandar agingga a nalawlawagan ti situasion! Ti panagtalek ken Jehova ken ti kinasungdo iti organisasionna ket nagbunga kadagiti adu a bendision para kadagiti kongregasion bayat dagidiay immuna a tawtawen. Adu nga annak manipud kadagidiay a kongregasion ti dimmakkel a simrek iti ranggo dagiti payunir, napnapanda idiay Bethel, tinagiragsakda dagiti nakaitudinganda kas misionero, ken nagbalinda nga agdaldaliasat a manangaywan. Diak pulos maliplipatan ti rag-o ti pannakidagus kadagiti nasungdo a Kristiano a pamilia a nangpataud kadagiti kakasta a nagsasayaat nga agtutubo. Dagitoy a pamilia nagbalinda a pamiliak, ken dagiti annakda dagiti annakko met.
Dagiti Tawen ti Pannakaiparit
Kabayatan ti kinamauyong ti gubat idi 1940, ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova naiparit. Anian a pannakakellaat! Dagiti sinuportaran ti gobierno nga anunsio iti radio ti nangibilin kadakami nga iyawat iti polisia dagiti literaturami, dagiti rekord ti kongregasionmi, ken dagiti tulbek dagiti Kingdom Hall mi. Gaput’ pannakalasin ti kinaganat ti situasion, napanak kadagiti kongregasion ket indagadagko ti panangilemmengda kadagiti literatura ken rekordsda. Naparegta dagiti kakabsat nga agtataripnong kadagiti pribado a pagtaengan, iti nadumaduma a pagtaengan kada lawas. Idi agangay rinugian manen dagiti kongregasion ti ministerio a panagbalaybalay, nga us-usaren laeng ti Biblia. Nagbalin a bendision daytoy, ta naadalmi amin nga usaren a nasaysayaat dagiti Bibliami.
Iti kamaudianan dayta a tawen immawatkami ti dakkel nga abasto ti bokleta nga End of Nazism manipud Estados Unidos. Ti panangiserrek iti daytoy maiparit a literatura idiay Canada agkasapulan ti dakkel a laing. Dadduma kadagiti kakabsat ti agilugan kadagiti soldado a makikalkalugan, a pagtugawanda dagiti karton, a dida am-ammo a mangmangtedda ti pannakaabbong ti maiparit a bokleta. Kalpasanna maysa a bigat iti Nobiembre, iti nagbaetan ti alas tres ken alas seis, ti intero a pagilian ti sinaknapan a sipapardas dagiti Saksi a nagibati ti kopia daytoy a bokleta iti ruangan ti kaaduan a pagtaengan ti Canada.
Kabayatan dagidiay tawen a pannakaiparit, nagtultuloyak iti ministerio ti kinapayunir idiay makinlaud a probinsia ti Canada a British Columbia. Sakbay ti pannakaiparit, nagus-usar dagiti kakabsat ti lantsa no sumarungkarda kadagiti tattao iti purpurok dagiti naiputputong a lolook manipud Vancouver nga agturong Alaska. Idi nagepekton ti panangiparit, adu a literatura ti nailuganen, isu a daytat’ imbatbati dagiti Saksi kadagiti mannakigayyem a tattao iti dalanda nga agturong iti puerto a sadiay matiliwto ti lantsa. Kalpasanna, nangalaak ti pagdaklis a lantsa tapno birukek dagitoy a literatura, ket, bayat ti tiempo ti panagkalap ti salmon, inyurnosko a daytoy ti alaen dagiti kakabsat manipud kadagiti tattao nga interesado. Idi agangay naiyeg ti literatura idiay Vancouver nga agpaay iti nasaksaknap a pannakaiwarasna, a naabbongan idiay bodega dagiti lantsa a pagdaklis.
Idi arinunos ti 1943, nadamagmin a ti pannakaiparit dagiti Saksi ni Jehova naikkaten. Nupay kasta, saan a naikkat dayta manipud ti Watch Tower Society. Gapuna intultuloymi ti kas iti dati, a nagus-usarkam laeng ti Biblia iti ministerio a panagbalaybalay. Ngem itan mabalinmin nga iyam-ammo ti bagbagimi kas dagiti Saksi ni Jehova. Idi nangrugi ti panangiparit, addaankam ti agarup 6,700 a Saksi; idi naikkaten, addan bilangmi nga 11,000!
Biag Kas Agdaldaliasat a Manangaywan
Kas agdaldaliasat a pannakabagi ti Sosiedad, sinaknapak ti di mabilbilangen a miliahe bayat ti sumaganad a sumagmamano a tawen, a makipagtartrabaho a kadua ken mangparparegta kadagiti kongregasion. No kalam-ekna, kuykuyogek dagiti kakabsat iti naisangsangayan a lugan a maaw-awagan caboose. Daytoy ket lugan a guyguyoden ti kabalio, nabubongan a pasagad, nga addaan pay ti di mastrek ti angin a dalikan a sungsungrodan ti kayo ken adda pay simboriona. Masansan, mangrugi iti sakbay panagbannawagna nga agingganat’ innem ti pasaherona, agdaliasatkami a lumasat kadagiti nauneg a niebe iti 35 kilometros wenno ad-adayo pay, nga agsarungkar kadagiti pagtalonan a masarakan iti dalan. Masapul nga alerto ti kutsero ta dagiti bagio ti niebe mabalinna a pattogen ti caboose iti sikiganna, a mangipalladaw kadagiti nakalugan agraman dagiti beggang manipud iti dalikan.
Idi 1947, nadutokanak a mangaywan ti damdamo a distrito ti pagilian, a daytat’ intero a pagilian. Addaanak ti asamblea sirkito a pagserbian gistay tunggal lawas. Dagiti asamblea maang-angayda kadagiti pagay-ayaman ti iskeyt, pagay-ayaman ti football, paglulumbaan ti kabalio, pagtataripnongan dagiti union, ken kadagiti pagtataripnongan ti komunidad. Adu nga atension ti kasapulan kadagitoy a panagtataripnong sakbay a makarugi ti programa. Idi 1950, nadutokan ni Frank Franske kas maikadua a manangaywan ti distrito idiay Canada, ket iti kamaudianan lima pay kadagitoy nga agdaldaliasat a manangaywan ti nainayon.
Iti panaglabas dagiti tawen, nagdaldaliasatak babaen kadagiti babassit laeng nga eroplano, babaen kadagiti lantsa a pagdaklis, babaen kadagiti dadakkel nga snowmobiles nga addaan track ken skis a maaw-awagan bombardiers, babaen kadagiti snowplanes (lugan nga addaan paligpalig iti likudanna ken kadagiti ski idiay sango a pagiturong), ken babaen kadagiti mas gagangay a pamay-an—ti tren, bus, ken kotse. No maminsan, iti eroplano ngangngani maisadsadkami iti tuktok ti naranga a Rocky Mountains, sakam agsuek kadagiti nauuneg a ginget tapno madanon dagiti naiputputong a grupo dagiti kakabsat.
Nalaslasatkon nga agsublisubli ti Canada iti adu a darasen. Naggigianakon kadagiti balay a troso a nakalamlam-ek ta makitami pay ti sang-awmi iti agsapa kasta met kadagiti balbalay ti kataltalonan nga awan dagiti moderno a pagnam-ayanna. Kaskasdi, kadagita amin, naaddaanak ti dakkel a pannakapnek, a pagaammok nga ar-aramidek ti pagayatan ni Jehova, a mangparparegta kadagiti tattao.
Dagiti Kanayonan a Pribilehio ti Serbisio
Kadagiti napalabas a 33 a tawtawenen, naaddaanak ti pribilehio kas kameng ti pamilia ti Bethel ti Canada, agraman panagserbi kas managpalawag iti kumbension idiay Inglatera, Europa, Africa, Australia, New Zealand, ken iti Adayo a Daya. Idiay Australia, nagam-ammokami iti balasang ni Kabsat James, a makaparegta unay kaniak idiay India. Pulos a di nagmisionero ni Kabsat James, ngem isut’ nakaited ti nagsayaat a naespirituan a patawid iti pamiliana.
Itatta nalikmutakon iti ginasgasut nga agtutubo a lallaki ken babbai ditoy Canadian Bethel. Ti pamay-an a panangus-usar ti pigsada ti kina-agtutubo iti serbisio ni Jehova ket makaparegta ken makapasaranta. Nakudrepen dagiti matak, ngem dagitoy nga agtutubo agibasbasada kaniak. Nakapuyen dagiti saksakak, ngem ikuykuyogdak idiay tay-ak ti ministerio. Dadduma salsaludsodandak no kasanok a bagbagayan dagiti problema ti salun-at a kagidgiddan ti panaglakay. Bueno, ti maysa, ket inaldaw nga agad-adalak ti Sao ti Dios. Daytoy ti mamagtalinaed iti isip ken pusok kadagiti naespirituan a bambanag.
Pudno, a dakkel a pribilehio ti pannakipagna ken pannakipatpatang iti nailangitan nga Amak, nga isu ni Jehova, ta iti 69 a tawen ti dedikadon a biagko, 67 kadagitoy ti nabusbos iti amin-tiempo a serbisio. Nasarakak a ni Jehova ket kanayon naayat, nadungngo a Dios, a mangpakawan kadagiti natauan a pagkapuyan ken mangted pigsa ken bileg kadagidiay agtalek kenkuana. Ti namnamak ket isut’ panangtaginayon ti kinatarnaw ken kinasungdok ken Jehova ken iti organisasionna agingganat’ panungpalan, nga agtaltalek iti kari nga inton panawenna maikaykaysaakton iti ingungotek nga Apo, ni Jesu-Kristo, ken kaduak dagiti adu kadagiti matalek a kakabsattayo a lallaki ken babbai iti nailangitan a gloria.—Salmo 84:12.
[Ladawan iti panid 12]
Dagiti snowplanes agdaldaliasatda a bumallasiw ti pagilian iti kapartak nga aginggat’ 80 kilometro por ora
[Ladawan iti panid 13]
Bayat ti kalam-ekna, maysa a guyguyoden ti kabalio a caboose ti naus-usar iti panangaskasaba kadagiti katantanapan ti Canada