Pudno Kadi a Kasta Dagiti Bambanag?
“Ti pader [ti Berlin] mabalin nga umadu dagiti giwangna bayat a rumangen dagiti singgalut ti Daya ken Laud. Ngem aglabas dagiti tawen, uray dagiti kaputotan, sakbay a marba dayta. Dagiti dua nga Alemania didanto pulos agtipon manen.” Daytat’ insurat ti maysa a mapagraraeman a pagiwarnakan nga Americano idi Marso 1989.
Nakurang a 250 nga aldaw—saan a tawtawen, uray dagiti kaputotan—kalpasanna, ti pader nangrugi a marsuod. Kadagiti lawlawas, rinibo kadagiti ramitna, nga ita nagbalinda a pakalaglagipan laengen, ti nagserbi kas dekorasion iti intero a lubong.
TI LINATI a Kurtina a Landok ti napigis met laengen, a mangipanamnama a kamaudiananna ti sangalubongan a talna ken talged ket asidegen. Uray ti Gubat ti Gulpo idiay Makintengnga a Daya dina pinalidem ti namnama a ti napauten a panagginnura iti baet ti Daya ken Laud ti nagpatinggan, ket ti baro a lubong nga urnos asidegen.
Pananginayon ti Baro a Rukod
Nanipud idi maikadua a gubat sangalubongan, ti panagtignay agpaay iti nagkaykaysa nga Europa ti naglataken. Idi 1951, dagiti nasion ti Makinlaud nga Europa impasdekda ti European Coal and Steel Community. Sinaruno daytoy idi 1957 ti European Common Market. Idi 1987 dagiti 12 a kameng daytoy nga internasional a komunidad (ita addaanen 342 milion a tattao) ti nangituyang ti kalat nga inton dumteng ti 1992 magtengandan ti naan-anay nga ekonomiko a panagkaykaysa. Uray ti naan-anay a napolitikaan a panagkaykaysa ti agparang a posible unay. Anian a makapabang-ar a panagbalbaliw daytoy manipud iti namansaan ti dara a historia ti Europa kadagiti naglabas a tawtawen!
Iti panangmatmat kadagiti kallabes a napolitikaan nga iyaalsa, nupay kasta, ti 1992 ket addaan dakdakkel a kinapateg. Ngimmato dagiti panangipagarup a dagiti dati a Komunista a pagilian ti Makindaya nga Europa ti mabalin met a maitipon kamaudiananna iti maysa a nagkaykaysa nga Europa.
Nadiosan a Tulong?
Sumagmamano a relihiuso a grupo, a mangilaklaksid iti prinsipio ti Nakristianuan a neutralidad, pinalubosanda ti dinikdekada a panangparukma ti relihion idiay Makindaya nga Europa tapno iduronna ida iti aktibo a napolitikaan a pannakiraman. Iti panagkumentona iti daytoy, ti inaldaw nga Aleman a pagiwarnakan a Frankfurter Allgemeine Zeitung napaliiwna a “ti naitulong dagiti Kristiano iti panangiyeg kadagiti panagbalbaliw iti Daya ti di masuppiat,” sana innayon a “ti pasetda ket sigurado a saan a matagibassit.” Impaawatna: “Idiay Poland, kas pangarigan, ti relihion inkapponna ti bagina iti nasion, ket ti simbaan nagbalin a nasulpeng a bumusbusor iti agturturay a partido; idiay GDR [dati a Makindaya nga Alemania] ti simbaan nangipaay iti lugar para kadagiti sumusuppiat ken pinalubosanna ida iti panangaramat kadagiti simbaan para kadagiti organisasional a panggep; idiay Czechoslovakia, dagiti Kristiano ken dagiti mangal-alagad ti demokrasia nagsasarakda idiay pagbaludan, inapresiarda ti maysa ken maysa, ken kamaudiananna nagkikinnapponda.” Uray idiay Romania, a sadiay “dagiti simbaan nagbalinda a sakop ti panagturay ni Ceauşescu,” ti ngangngani pannakaarestar ti klero a ni Laszlo Tökes ti nangituggod iti iyaalsa.
Ti Vaticano ti nairaman met. Ti magasin a Time inkumentona idi Disiembre 1989: “Bayat a ti bumibiang a paglintegan ni Gorbachev ti makagapu iti agsasaruno a pasamak ti pannakawayawaya a kellaat ti pannakaaramidda idiay Makindaya nga Europa kadagiti naglabas a bulbulan, ni Juan Paulo maikari iti naruay nga agpaut a pammadayaw. . . . Kabayatan ti 1980s dagiti palawagna napigsat’ panangipaganetgetda ti kapanunotan iti maysa a napagtipon manen nga Europa manipud iti Atlantico agingga kadagiti Ural ken pinarubroban ti Nakristianuan a pammati.” Bilang pangarigan, kas gagangay, bayat a bisbisitaenna ti Czechoslovakia idi Abril 1990, inyebkas ti papa ti namnama a ti ibibisitana ti manglukat kadagiti baro a ruangan iti nagbaetan ti Daya ken Laud. Inyanunsiona ti nabukel a sinudo a mangitungpal iti sirmatana maipapan iti “nagkaykaysa nga Europa a naibatay kadagiti Nakristianuan a pamunganayanna.”
Saan ngata a ti nagkaykaysa nga Alemania iti sidong ti balabala ti nagkaykaysa nga Europa ti agbalin a pakpakauna ti maysa a naan-anay panagkaykaysana nga Europa, ken uray ti nagkaykaysa a lubong? Ti kadi pannakainaig ti relihion dina ipabigbig a daytoy ket isu ti ikarkari ti Biblia? Sigurado, babaen ti panagtignay dagiti klero agpada idiay Daya ken Laud iti sidong ti napolitikaan a sangal agpaay iti talna ken talged, ditay kadi manamnama ti asideg a pannakatungpal dayta? Kitaentayo.
[Mapa/Ladawan iti panid 4]
Ti Simbaan ti Protestante a Nikolai idiay Leipzig—maysa a marka ti napolitikaan nga iyaalsa idiay Alemania
Dagiti nasion a kameng ti European Common Market