Apay Agsagaba Dagiti Naimbag a Tattao?

TAWEN 1914 idi, ket aggugubat ti lubong. Kellaat a rimsua ti tipus iti kampo dagiti preso iti gubat idiay Serbia. Ngem pangrugian laeng dayta. Nagsaknap ti nakabutbuteng a sakit kadagiti sibilian ket 150,000 ti natay iti innem a bulan laeng. Maigiddato kadagiti kasasaad iti gubat ken ti rebolusion a napasamak idiay Russia, tallo a milion ti natay iti tipus. Makunayo a siuumiso nga adu a naimbag a tattao ken dagiti naulila a kameng ti pamilia ti nairaman kadagiti biktima.

Maysa laeng daytoy a pangarigan ti natauan a panagsagaba. Nalabit napasaranyon a mismo ti saem nga iyeg ti ipapatay dagiti ingungotenyo gapu kadagiti sakit, aksidente, ken nadumaduma a didigra. Mabalin a maldaangankayo unay no agsagaba ti nalinteg a tao iti di maagasan a sakit. Mabalin a nalaus ti lidayyo no natay iti aksidente ti maysa a naimbag a tao​—nalabit maysa a nagaget nga ama. Ti ladingit dagiti naulila nalabit pagleddaangennakayo met.

Adu ti agkuna a rumbeng laeng koma a mailiklik ti naimbag a tao iti panagsagaba. Kuna pay ketdi dagiti dadduma a ti panagsagaba paneknekanna kano a nakabasol ti biktima. Kasta ti panangikalintegan dagiti tallo a lallaki a nagbiag 3,600 a tawenen ti napalabas. Kataeb ida ti naimbag a lalaki a ni Job. Agsublitayo iti kaaldawanda bayat a rugiantayo a biruken ti sungbat iti saludsod nga, Apay nga agsagaba dagiti naimbag a tattao?

Dagiti Panagsagaba ni Job

Idi simmarungkar dagiti tallo a sinsinan a gagayyemna, agsagsagaba ni Job iti nakaro nga ut-ot ken sakit. Natay la ngaruden dagiti sangapulo nga annakna ken napukawna amin a material a sanikuana, kasta pay ti napasamakna. Isut’ linais dagiti tao a nangraraem idi kenkuana. Tinallikudan payen ni baketna ken sinugsoganna nga ilunodna ketdin ti Dios tapno matayen.​—Job 1:1–2:13; 19:13-19.

Iti las-ud ti pito nga aldaw ken rabii, siuulimek a binuybuya dagiti bisita ni Job ti panagsagabana. Kalpasanna maysa kadakuada ti nangpabasol kenkuana iti nakillo a kababalin nga isu kano ti pakadusdusaanna. “Dawatek kenka, lagipem,” kinuna ni Elifaz: “Asino aya ti napukaw idinto ta awan ti basolna? Wenno sadino ti nakadadaelan ti nalinteg? Mayalubog iti nakitak, dagiti nagarado iti kinadangkok, ket nagmulada iti riribuk, inanida met laeng. Gapu iti bang-es ti Dios mapukawda, ken gapu iti gil-ayab ti pungtotna marunawda.”​—Job 4:7-9.

Isu nga inkalintegan ni Elifaz a dusdusaen ti Dios ni Job gapu kano kadagiti basolna. Kasta met itatta, kuna dagiti dadduma a ti Dios ti makingapuanan kadagiti didigra tapno dusaen dagiti tao gapu iti kinadakesda. Ngem saan a dinusa ni Jehova ni Job gapu kadagiti dakes nga aramid. Ammotayo daytoy gapu ta idi kamaudiananna kinuna ti Dios ken Elifaz: “Ti ungetko bumara a maibusor kenka ken kadagiti dua a gagayyemmo, ta dikayo insao ti pudno maipapan kaniak kas insao ni adipenko a Job.”​—Job 42:7.

Saan a Basol ti Dios

Itatta, minilion​—agraman la ketdi ti adu a naimbag a tao​—ti agrigrigat ken agbisbisin. Makapungtot dagiti dadduma ket ti Dios ti pabasolenda iti panagsagabada. Ngem saan nga isu ti mapabasol iti bisin. Kinapudnona, Isu ti mangipapaay iti taraon agpaay iti sangatauan.​—Salmo 65:9.

Mabalin a lapdan ti panagimbubukod, kinaagum, ken dadduma pay a bambanag ti pannakaitulod ti taraon kadagiti mabisin. Ti gubat ti maysa kadagiti pakaigapuan ti bisin. Kas pangarigan, kuna ti The World Book Encyclopedia: “Ti gubat mabalin nga agbanag iti bisin no panawan ti adu a mannalon dagiti talonda ken kumapponda iti armada. Kadagiti dadduma a kasasaad, gagaraen ti armada ti mangparnuay iti kirang tapno agbisin ti kabusor ket sumuko. Dadaelen ti armada dagiti naipempen a taraon ken agtubtubo a mula ken mangipasdek iti bangen tapno maguped ti abasto a taraon ti kabusor. Linapdan dagiti bangen ti pannakaitulod ti taraon iti deppaar ti Biafra bayat ti Guerra Sibil idiay Nigeria (1967-70). Rimsua ti bisin, ket nasurok a maysa a milion a taga-Biafra ti nalabit nagbisin.”

Pinabasol dagiti dadduma ti Dios bayat ti Gubat Sangalubongan II, idi a nagadu a naimbag a tattao ti nagsagaba ken natay. Kaskasdi, salsalungasingen dagiti tao dagiti linteg ti Dios babaen ti panaggiginnura ken panagpipinnatayda. Idi napagsaludsodan ni Jesu-Kristo no ania ti “kangrunaan” a bilin, insungbatna: “Ti umuna isu daytoy, ‘Denggem, O Israel, ni Jehova a Diostayo isu ti maymaysa a Jehova, ket ayatem ni Jehova a Diosmo iti amin a pusom ken iti amin a kararuam ken iti amin a panunotmo ken iti amin a pigsam.’ Ti maikadua isu daytoy, ‘Ayatem ti kaarrubam a kas iti bagim.’ Ket awan sabali a bilin a dakdakkel ngem kadagitoy.”​—Marcos 12:28-31.

No supringen dagiti tao dagiti linteg ti Dios babaen ti pannakiramanda iti panangpapatay iti riniwriw, nainkalintegan kadi nga isu ti pabasolen no agbanag dayta iti panagsagaba? No ibilin ti maysa a naganak kadagiti annakna a saanda nga agaapa ket dida intaltalek ti nasayaat a pammagbagana, isu aya ti mapabasol no madangranda? Saan a mapabasol ti naganak a kas met ti Dios iti natauan a panagsagaba no di italtalek dagiti tao dagiti linteg ti Dios.

Nupay mabalin nga agbanag ti panagsagaba no di maipangag dagiti linteg ni Jehova, saan nga ipasimudaag ti Biblia a ti Dios ti makingapuanan kadagiti amin a didigra tapno dusaen dagiti nadangkes. Idi nagbasol ti immuna a natauan a pagassawaan, napukawda ti naisangsangayan a pammendision ken proteksionna. Malaksid no bumallaet ni Jehova tapno tungpalenna dagiti panggepna, ti mapaspasamak iti sangatauan iti inaldaw ket idaldalan daytoy Nainkasuratan a pagannurotan: “Ti lumba saan nga agpaay kadagiti nasiglat, wenno ti bakal kadagiti napigsa, uray pay ti tinapay iti masirib, uray pay dagiti kinabaknang kadagiti tattao a mannakaawat, uray pay ti parabur kadagiti tattao a nalaing; gapu ta ti panawen ken di mapakpakadaan a pasamak maangay kadakuada amin.”​—Eclesiastes 9:11.

Agsagaba Agpadpada dagiti Naimbag ken Dakes

Kinapudnona, agsagaba agpadpada dagiti naimbag ken dakes a tattao gapu iti natawid a basol ken kinaimperpekto. (Roma 5:12) Kas pangarigan, pareho nga agsagaba iti naut-ot a sakit dagiti nalinteg ken dakes a tattao. Nagsagaba ti matalek a Kristiano a ni Timoteo iti “masansan a panagsakit.” (1 Timoteo 5:23) Idi dinakamat ni apostol Pablo ti bukodna a “siit iti lasag,” nalabit tuktukoyenna ti maysa a kita ti pisikal nga an-annayen. (2 Corinto 12:7-9) Uray kadagiti nasungdo nga adipenna, saan nga ikkaten ita ti Dios dagiti natawid a pagkapuyan wenno kinalaka a makaptan iti sakit.

Nalabit agsagaba pay dagiti nadiosan a tattao gapu iti nakapuy a pangngeddeng wenno di panangtungpal iti Nainkasuratan a balakad no dadduma. Kas pangarigan: Ti maysa nga agsukir iti Dios ken makiasawa iti saanna a kapammatian ti nalabit agsagaba kadagiti parikut iti panagasawa a naliklikanna koma. (Deuteronomio 7:3, 4; 1 Corinto 7:39) No nakapuy ti pampannangan ti maysa a Kristiano ken saan nga umdas ti inanana, nalabit agsagaba gapu ta daddadaelenna ti salun-atna.

Mabalin a rumsua ti emosional a panagsagaba no tumuloktayo iti pagkapuyan ken makiraman iti dakes a kondukta. Nagsagaba ni David iti nakaro gaput’ pannakikamalalana ken ni Bat-seba. (Salmo 51) Idi pinadasna nga inlemmeng ti basolna, nakaro ti pannakariribukna. “Idi nagulimekak,” kinunana, “dagiti tultulangko narmayda bayat ti panagungorko nga agpatnag ken agmalem. . . . Ti kinalapsatko namalbaliw a kas gapu iti kinatikag ti tiempo ti kalgaw.” (Salmo 32:3, 4) Napukaw ni David ti pigsana gaput’ panangsidir ti basolna a kas ti kayo a maganggangan no tikag wenno iti kinapudot ti kalgaw. Nagsagaba la ketdi iti mental ken pisikal. Ngem ipakita ti Salmo 32 a mabang-aran ti kasta a panagsagaba babaen ti sibababawi a panangipudno ti maysa iti basolna ken pannakagun-odna iti pammakawan ti Dios.​—Proverbio 28:13.

Masansan nga agsagaba dagiti dakes a tattao gaput’ imoral a wagasda, saan a kas pannusa ti Dios. Nagadu ti sakit ni Herodes a Dakkel gapu kadagiti dakes nga aramidna. Kadagiti maudi nga al-aldawna, “nagsagaba iti nakaam-amak a pannakatuok” ni Herodes, kinuna ti Judio a historiador a ni Josephus. “Karamutenna no kua ti bagina, ginaddil ti lalaemna, ken ginangrena ken inigges ti mabagbagina. Pinadasna a bang-aran ti panagasugna ken panagkuyegyegna kadagiti nabara nga ubbog idiay Callirrhoe ngem awan kapapay-anna. . . . Nagsagaba ni Herodes iti nakaap-aprang a pannakatuok ket ginandatna a bagsolen ti bagina, ngem isut’ ingawid ti kasinsinna.”​—Josephus: The Essential Writings, impatarus ken inyedit ni Paul L. Maier.

Ti panangsalimetmet kadagiti linteg ti Dios mangsalaknib manipud kadagiti bambanag a kas ti benereal a sakit. Ngem, apay ngay a kasla nakarkaro met ti sagabaen dagiti naimbag a tattao a mangsapsapul ti paborna?

No Apay Agsagaba dagiti Nadiosan a Tattao

Maysa a kangrunaan a gapu nga agsagaba dagiti nadiosan a tattao ket nalintegda ngamin. Maiyilustrar daytoy iti kasasaad ti anak ni patriarka a Jacob a ni Jose. Nupay di namingga ti asawa ni Potifar a nanggargari ken ni Jose nga agkaiddada, insaludsodna: “Kasano ngarud ti panangaramidko itoy a naindaklan a kinadakes ken makabasolak iti Dios?” (Genesis 39:9) Nagbanag daytoy iti di nainkalintegan a pannakaibalud, ket nagsagaba ni Jose gapu ta nalinteg.

Ngem apay ngay a palubosan ti Dios nga agsagaba dagiti matalek nga adipenna? Adda ti sungbat iti isyu nga imbangon ti rebelioso nga anghel a ni Satanas a Diablo. Iraman daytoy nga isyu ti kinatarnaw iti Dios. Kasanotay nga ammo? Gapu ta naipakita daytoy iti kasasaad ti nalinteg a lalaki a ni Job, a nadakamat itayen.

Idi nagparang dagiti angheliko nga annak ti Dios sadi langit, sinaludsodan ni Jehova ni Satanas: “Inutobmo ni adipenko a Job, ta awan ti umasping kenkuana idiay daga, maysa a napalungdo ken nalinteg a lalaki, maysa a managaligaget iti Dios ken liklikanna ti dakes?” Paneknekan ti sungbat ti Diablo nga adda supiat no salimetmetan met laeng dagiti tao ti kinatarnawda ken Jehova no masuotda. Kinuna ni Satanas nga agserserbi ni Job iti Dios gapu kadagiti material a bendision a sagsagrapenna a saan ket a gapu iti ayat. Kalpasanna kinuna ni Satanas: “Ngem, pangaasim, yunnatmo ta imam ita, ket sagidem amin a kukua [ni Job] ket kitaem no dinakanto ilunod ita rupam.” Insungbat ni Jehova: “Adtoy! Amin a kupikupanna adda iti pannakabalinmo. Isuna laeng a dika ikabil ta imam kenkuana met laeng!”​—Job 1:6-12.

Iti laksid ti amin a naaramidan ni Satanas, tinaginayon ni Job ti nalinteg a wagas ket pinaneknekanna nga isut’ nagserbi ken Jehova gapu iti ayat. Kinapudnona, kinuna ni Job kadagiti mangpabpabasol kenkuana: “Adayo kaniak ti panangpalintegko kadakayo! Agingga iti matayak diakto ikkaten kaniak ti kinatarnawko!” (Job 27:5) Wen, kanayon a sitatallugod dagiti kasta a manangsalimetmet ti kinatarnaw nga agsagaba gapu iti kinalinteg. (1 Pedro 4:14-16) Saritaen ti Biblia ti adu a nangtaginayon ti ayatda iti Dios ken nalinteg a kabibiag tapno isut’ maidaydayaw ken mapaneknekan nga ulbod ti karit ni Satanas a maitallikudna kano amin a tao ken Jehova. Ti tao nga agsagaba gaput’ panangtaginayonna iti kinatarnawna iti Dios mabalinna ti agragsak ta pampaneknekanna nga ulbod ti Diablo ken parparagsakenna ti puso ni Jehova.​—Proverbio 27:11.

Maseknan ti Dios iti panagsagaba dagiti matalek nga adipenna. Kinuna ni salmista a David: “Ni Jehova saranayenna amin a matuang, ken batakenna amin dagiti maparukob.” (Salmo 145:14)Mabalin nga agkurang dagiti dedikado ken Jehova ti personal a pigsa a mangibtur kadagiti sagabaen iti biag ken ti pannakaidadanesda kas tattaona. Ngem papigsaen ken saranayen ida ti Dios ken ikkanna ida ti sirib a kasapulan tapno maibturan ti amin a pakasuotanda. (Salmo 121:1-3; Santiago 1:5, 6) Uray no mapapatay dagiti manangidadanes ti dadduma kadagiti nasungdo nga adipen ni Jehova, addaanda ti inted-Dios a namnama ti panagungar. (Juan 5:28, 29; Aramid 24:15) Agpapan dayta, mabaliwan ti Dios dagiti epekto ti aniaman a panagsagaba a mapasaran dagiti mangayat kenkuana. Pinagpatinggana ti panagsagaba ni Job ken benindisionanna iti nawadwad dayta a nalinteg a lalaki. Ket makapagtalektayo a di baybay-an ni Jehova ti ilina iti kaaldawantayo.​—Job 42:12-16; Salmo 94:14.

Din Agbayag​—Awanton ti Panagsagaba

Ngarud, agsagaba ti tunggal maysa gapu iti natawid a kinaimperpekto ken panagbiag iti tengnga daytoy nadangkes a sistema dagiti bambanag. Mabalin nga agsagaba pay dagiti nadiosan a tattao gaput’ panangsalimetmet ti kinatarnaw ken Jehova. (2 Timoteo 3:12) Ngem makapagrag-oda, ta din agbayag pagpatinggaenton ti Dios ti lulua, ipapatay, sasaibbek, sangsangit, ken ut-ot. Maipapan daytoy, insurat ni apostol Juan:

“Nakitak ti maysa a baro a langit ken maysa a baro a daga; ta daydi immuna a langit ken daydi immuna a daga napalabasdan, ket ti baybay awanen. Nakitak pay ti nasantuan a siudad, ti Baro a Jerusalem, a bumabbaba manipud langit a naggapu iti Dios ket naisagana a kasla maysa a nobia a naadurnuan a maipaay iti asawana. Idin nangngegko ti napigsa a timek a naggapu iti trono a kunana: ‘Adtoy! Ti tolda ti Dios adda iti sangatauan, ket isu makipagnaedto kadakuada, ket isudanto dagiti ilina. Ket ti Dios a mismo addanto kadakuada. Ket punasennanto ti tunggal lua kadagiti matada, ket awanton ni patay, awanto metten ti panagdung-aw wenno panagsangit wenno ut-ot. Dagiti immuna a banag napalabasdan.’ Ket Daydiay situtugaw iti trono kinunana: ‘Adtoy! Pagbalbalinek dagiti amin a banag a baro.’ Kasta met, kunaenna: ‘Isuratmo, ta dagitoy a sao matalek ken napudnoda.’”​—Apocalipsis 21:1-5.

Umasping unay, kinuna ni apostol Pedro: “Adda baro a langlangit ken maysa a baro a daga nga ur-urayentayo kas mayannurot iti karina [ni Jehova], ket isuda ti pagtaengan ti kinalinteg.” (2 Pedro 3:13) Anian a naindaklan a namnama ti adda iti masanguanan! Mabalinyo a tagiragsaken ti biag iti maysa a paraiso a daga. (Lucas 23:43) Gapuna, dinakay koma pagpaiten ti agdama a panagsagaba. Kumitakay ketdi a siinanama iti masanguanan. Ikabilyo ti namnama ken panagtalekyo iti baro a lubong ti Dios a nakaas-asidegen. Taginayonenyo ti wagas a makaay-ayo ken Jehova a Dios, ket mabalinyo ti agbiag nga agnanayon iti maysa a lubong nga awan a pulos ti panagsagaba.

[Ladawan iti panid 4]

Nupay nagsagaba ni Job, tinaginayonna ti wagas a makaay-ayo iti Dios

[Ladawan iti panid 7]

Mabalinyo ti agbiag iti maysa a lubong nga awan a pulos ti panagsagaba

[Picture Credit Line iti panid 3]

Collier’s Photographic History of the European War