Sinaranaynak ni Jehova iti Pagbaludan Idiay Disierto

KAS INSALAYSAY NI ISAIAH MNWE

Saandak nga inusig, ken awan ammok a basolko. Ngem sinentensiaandak iti inkapilitan a panagtrabaho iti maysa a kolonia a pagbaludan iti tengnga ti nadagaang a Disierto ti Sahara sadi Africa. Numona ta saan nga ammo dagiti gagayyemko no sadino ti ayanko. Napasamak daytoy nasurok a walo a tawenen ti napalabas, idi kalgaw ti 1984. Palubosandak a mangisalaysay no kasano a napagtengko dayta nakaayay-ay a kasasaad.

IDI 1958, idi agtawenak pay laeng iti 12, nagbalin a Saksi ni Jehova ni manongko. Nupay kasta, intultuloy dagiti dadakkelko ti nagdaydayaw kadagiti didiosen ti tribo iti Estado ti Abia, Nigeria, a nagnaedanmi.

Idi 1968, kimmapponak iti armada ti Biafra. Idi addaak iti paggugubatan, nalagipko ti neutral a takder dagiti Saksi ni Jehova, ket dinawatko iti Dios a tulongannak. Inkarik a no makalasatak iti gubat, ag-Saksiakto.

Kalpasan ti gubat tinungpalko a dagus ti karik. Nabautisaranak idi Hulio 1970 ket simrekak a dagus iti amin-tiempo a ministerio kas maysa a payunir. Idi agangay nadutokanak kas maysa a panglakayen iti kongregasion Kristiano. Di nagbayag pinatulodandak ti sanga nga opisina ti Nigeria iti awis nga agserbi kas maysa a misionero iti kabangibang a pagilian a sadiay maiparit ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova. Immannugotak, ket nagluasak idi Enero 1975, a tugotko ti pasaportek.

Tiniliwdakami

Idi 1978, natudinganak a mangbisita kadagiti Saksi iti intero a pagilian. Yantangay mammanoda, nalawa ti dinaliasatko, a nangbisbisita kadagiti amin a siudad a pakasarakan kadagiti kongregasion, agraman dagiti lugar a pakasarakan kadagiti interesado a tattao. Masansan nga imtuodendak dagiti polis kadagiti checkpoint. Namindua, iti las-ud ti uppat nga aldaw iti tunggal gundaway, a pinagbati ken inimbestigardak maipapan iti trabahotayo.

Kalpasanna, idi Hunio 1984, bayat nga agsagsaganakami iti tay-ak ti ministerio iti maysa a Domingo, impakaammo kadakami ti maysa a mannakigayyem nga opisial a sapsapulen dagiti polis dagiti Saksi ni Jehova tapno tiliwenda. Kalpasan ti makalawas tiniliwdakami ken Djagli Koffivi a taga Togo. Impandakami iti hedkuarter ti polisia ket kinalikagumanda nga itedmi dagiti nagan ti amin a Saksi ni Jehova nga adda iti siudad. “Bulosandakayo no la ket ta itedyo kadakami dagiti naganda,” kinunada.

“Dakayo ti polis,” insungbatko. “Dakayo ti rumbeng a mangbiruk kadagiti tao a masapulyo. Saanak a maysa nga ahenteyo.” Nagsinnuppiatkami iti agarup 30 a minuto, ket pinangtaandakami dagiti polis a kabilkabilendakami no agkedkedkami. Ngem saanmi nga inted kadakuada dagiti nagan dagiti Kristiano a kakabsatmi. Inkeddengda ngarud a kumpiskaren ti dakkel a librariak dagiti libro ti Biblia.

Kabayatan ti Pannakaipupok

Idi nagsublida iti hedkuarter ti polisia, indiskargami ken Djagli dagiti libro. Adda naregreg a papel a naisapit iti Bibliak a dadakkel ti letrana. Ti programa ti kumbension distrito a nakaisuratan dagiti nagan ti amin a Kristiano a panglakayen iti pagilian. Pinidutko a dagus ket inalistuak nga imbolsa. Ngem nasiputannak ti maysa kadagiti polis ket kinalikagumanna nga iyawatko kenkuana. Siempre, kasta unay ti danagko.

Indissoda ti papel iti lamisaan iti kuarto a pangibumbunaganmi ken Djagli kadagiti libro. Iti sumaruno a panangiserrekko kadagiti libro, nagturongak iti lamisaan, pinidutko ti papel, ket insaleksekko iti bolsak. Kalpasanna imbagak a mapanak biit umisbo. Kinuyognak ti polis iti yan ti kasilias. Idi nakastrekakon ken naipunitkon ti ridaw, pinigispigisko ti papel, kalpasanna impaanudko iti inidoro.

Idi naammuan dagiti polis ti napasamak, kasta unay ti pungtotda. Ngem awan naaramidanda. Maamakda ngamin amangan no pagsungsungbaten ida dagiti superiorda gapu iti panangitulokda a naaddaanak iti gundaway a nangilibas iti papel. Kalpasan ti panangipupokda kadakami iti pagbaludan iti las-ud ti 17 nga aldaw, binilinnakami ti inspektor ti polisia nga agrubbuat agsipud ta iyakardakami. Nangikargakami iti sumagmamano a lupot iti plastik a bag, ket pinakin-unegko ti bassit a Biblia nga inlibas nga inted kadakami ti maysa a bisitami.

Impakaammomi kadagiti Saksi a maiyaliskami ngem dimi ammo no sadino. Iti kabigatanna, Hulio 4, 1984, nasapanakam a riniing ti inspektor ti polisia. Sinukimatnakami, a pinairuarna dagiti lupot nga adda iti bag. Sinaggaysami nga inruar sa insallapaymi iti takkiagmi. Ngem idi maymaysa laengen ti nabati, kinunana a mabalinkon nga isubli dagiti lupot iti bag, isu a saanna a naduktalan ti Biblia.

Pagbaludan Idiay Disierto

Impannakami ti polis idiay airport, ket inlugandakami iti eroplano ti militar. Simmangpetkami kalpasan ti sumagmamano nga oras iti maysa nga ili nga addaan iti agarup 2,000 nga agnaed. Adda pagbaludan iti asideg nga agarup 650 kilometro ti kaadayona manipud iti kaasitgan nga ili. Impandakami iti pagbaludan ket inyawatdakami iti agay-aywan iti pagbaludan. Saan nga ammo ti pamiliami wenno dagiti gagayyemmi no sadino ti nakaipananmi.

Maysa nga ubbog (oasis) idiay Sahara ti ili a nakaipananmi. Adda sumagmamano a palungpong, kaykayo, ken pasdek a naaramid iti pitak dagiti didingda. Magun-odan ti danum babaen laeng ti panangkali iti maysa ket kagudua a metro ngata. Nupay kasta, kinuna kadakami ti maysa a 31-años a tubo iti dayta a lugar a naminsan laeng a nakitana a nagtudo sadiay iti unos ti panagbiagna! Ken nakapudpudot. Kinuna ti maysa a balud a naminsan 60° C ti kapudotna iti uneg dagiti karsel! Kanayon a napigsa ti angin, a mangitayab iti darat a mangablat iti kudil ken makamermer.

Marikna ti asinoman a makagteng sadiay nga isu ket adda iti karurungsotan a lugar a pagdusaan ti pagilian. Napalawlawan ti pagbaludan kadagiti nangangato a bakud a makaipaay met bassit iti salaknib manipud iti napigsa nga angin ken iti makasinit nga init. Nupay kasta, uray no awan ti bakud, saanka latta a makalibas ta awan ti mabalinmo a pagtarayan. Iti ruar ti ubbog, awan pulos masarakam a kayo a paglinongan ti asinoman nga aggandat nga aglibas.

Sakbay a simrekkami, sinukimatnakami ti agay-aywan ti pagbaludan. Pinairuarna amin a linaon ti bagmi. Sinaggaysak nga inruar dagiti lupot. Idi a ti laengen kawes a nangabbong iti Biblia ti nabatbati, impakitak kenkuana iti uneg ti bag sa kinunak: “Dagitoy laeng ti impalubosda nga itugotmi.” Saanen a nagusisa pay, ket impannakami iti paraangan ti pagbaludan. Ti laeng Biblia ti adda a libromi.

Biag iti Uneg ti Pagbaludan

Agarup 34 amin dagiti balud. Dagitoy ti kalatakan ken kapeggadan a kriminal iti pagilian. Adu ti mammapatay nga imbilangda nga awanen namnama nga agbalbaliw pay. Iti dua a nalalawa a karsel a pinagsina ti awan lingedna a banio ti pagturoganmi amin. Addaan ti banio iti awan kalubna a bareles a nausar a pannakakasilias. Nupay binigat nga ibelleng dagiti balud ti karga ti bareles, kasla man araken dagiti amin a ngilaw a naggapu iti disierto ti kinalamiis ken kinarugit dayta a bareles.

Sorghum laeng ti ipakpakanda kadakami. Gilingen ti maysa a balud, lugawenda, sada iwaras. Sangaplato laeng iti tunggal balud. Numona ta idissoda lattan iti ikamen. Saanda a kaluban. Madanonanmi lattan a nakumotan iti reprep a ngilaw. Umarimbangaw a tumayab dagiti ngilaw no kasta a bagkatenmi ti plato. Awan pulos kinkinnanmi iti umuna a dua nga aldaw. Iti laeng maikatlo nga aldaw nga inrugimi ti mangan iti sorghum. Ngem bugawenmi pay nga umuna dagiti ngilaw ken tuklapen ti timmangken a luyot sakbay a mangisubokami. Inkarkararagmi ken Jehova a saluadanna ti salun-atmi.

Nagtartrabahokam iti kainaran, a mangdupduprak iti bakud dagiti daan a paraangan ti pagbaludan ken mangipatpatakder kadagiti baro a bakud. Nadagsen a trabaho daytoy. Awan pulos inanami manipud alas 6:00 t.b. agingga iti agmatuon. Mangaldawkami iti apagbiit, kalpasanna ituloymi ti agtrabaho agingga iti alas 6:00 t.m. Awan aldaw nga awan trabahomi. Saankam la a kakaasi a main-initan no di pay ket malamlammiisan no panawen ti lam-ek. Nagsagabakami met iti ima dagiti naulpit a guardia.

Panagtalinaed a Natibker iti Naespirituan

Sililimed a binasbasami ken Djagli ti Biblia, ket pagsaritaanmi no kua ti maadalmi. Saanmi a mabalin ti agbasa no adda makakita gapu ta alaenda la ketdi ti Biblia ken dusaendakami. Maysa a balud a nangrugi a makipagadal iti Biblia kaniak ti addaan iti gasera nga ipapausarna met kaniak. Masansan nga agriingak iti ala una wenno saan iti alas dos ti parbangon tapno agbasaak agingga iti agalas singko. Iti kastoy a pamay-an naungpotko a binasa ti Biblia.

Kinasabaanmi dagiti dadduma a balud, ket impulongnakami ti maysa kadakuada iti kapitan dagiti guardia. Di ninamnama, inikkan ti kapitan dagiti guardia ti nasao a balud iti magasin nga Agriingkayo! nga imetna, ket intedna met kadakami. Inulit-ulitko a binasa. Ti panagbasbasa ken panangaskasabami ti namagtalinaed kadakami a natibker iti naespirituan.

Pannakikomunikar Kadagiti Gagayyemmi

Saandakami a pinalubosan nga agsurat wenno mangipatulod iti surat. Nupay kasta, imbaga ti maysa a mannakigayyem a tao a tulongannak. Idi Agosto 20, agarup innem a lawas kalpasan ti isasangpetna, sililimed a nangaramidak iti dua a surat, ti maysa para iti embahada ti Nigeria ket ti sabali para kadagiti gagayyemko a Saksi. Inkalik dagitoy iti kadaratan sa pinarabawak iti dakkel a bato kas senial. Iti saan a nabayag simmangpet ti gayyemko ket kinalina dagitoy.

Limmabas dagiti lawas, ngem awan pulos naawatko a subalit. In-inut a napukawanak iti namnama, a naisipko a nalabit saan a nakadanon dagiti suratko. Ngem nakadanonda, ket ipampamuspusan dagiti padami a Saksi ti pannakawayawayami. Inasikaso met ti Ministry of External Affairs ti Nigeria daytoy a banag ket dinamagda iti gobierno ti pagilian a nakaibaludak no apay nga impupokdak iti kasta a pagbaludan.

Kabayatanna, iti agsapa ti Nobiembre 15, 1984, pinagdalusdakami. Impandak dagiti guardia iti kasilias ti maysa nga eskuelaan ti high school a mano a lawasen nga us-usaren dagiti tao uray no barado. Napno iti takki dagiti inidoro. Kinuna dagiti guardia a dalusak. Ima-imaak laeng. Bayat a pampanunotek no kasanok a sanguen daytoy nakaar-ariek a trabaho, dimteng ti kapitan dagiti guardia ket imbagana a kayatnak a makasao ti opisial ti distrito iti dayta a lugar.

Idi addaakon kinuna ti opisial ti distrito a nabiit pay a nakasaona ti presidente ti pagilian, a nakadamag iti sasaadek. Inlawlawag ti presidente a no itedko dagiti nagan dagiti Saksi ni Jehova iti pagilian, wayawayaandak a dagus ket mabalinkon ti agawid iti sumaruno nga eroplano. Naminsan pay nga imbagak kadakuada a no masapulda dagiti Saksi ni Jehova, dagiti polis ti rumbeng a mangbiruk kadakuada. Kinuna kaniak ti opisial ti distrito a rumbeng a panunotek a naimbag ti diayada. Inikkannak iti uppat wenno lima nga aldaw nga agpanunot. Kalpasanna pinapanawdakon, ket kinuyogdak dagiti guardia a nagsubli idiay pagbaludan, ket agyamanak ta saandak a pinagsubli iti kasilias!

Kalpasan ti lima nga aldaw pinaayabannak ti opisial ti distrito ket kayatna nga ammuen ti pangngeddengko. Kinunak a ti laeng makagapu nga imbaluddak isu ti panangpaneknekko iti pudno a Dios ket awan pulos dakes nga inaramidko. Inlawlawagko nga addaanak iti legal a pasaporte ken residence permit. Nadalus ti amin a papelesko, ket tunggal agbiaheak iti aniaman a siudad, makiumanak iti polisia tapno masiguradok nga awan ti masalungasingko. Yantangay awan met ti dakes nga inaramidko, insaludsodko: “Apay a dusdusaendak? No saanyo a kayat nga addaak iti daytoy a pagilian, apay ngay a saandak a papanawen? Apay a parparigatendak iti daytoy a lugar?”

Agarup 15 a minuto a nagpalawagak. Kalpasanna, dinawatda nga isuratko ti amin nga imbagak, ket kinunada kaniak nga ipatulodda daytoy iti presidente. Inikkandak iti papel, ket uppat a panid ti nasuratak.

Nawayawayaan Kamaudiananna!

Awan nadamdamagko maipapan itoy a banag agingga idi Enero 1985, agarup pito a bulan manipud pannakaibaludko. Immay ti kapitan dagiti guardia ket dinamagna no nangipatulodak ti surat iti embahada ti Nigeria. “Wen,” insungbatko.

“Apay nga inaramidmo? Apay a dimo imbaga kaniak?” sinaludsodna.

Kinunak kenkuana a saanna a pakaseknan dayta. Ngem impanamnamak kenkuana nga awan a pulos ti insuratko a maibusor kenkuana, yantangay awan basolna iti pannakaipisokko iti pagbaludan. “Uray ni nanangko dina ammo no sadino ti ayanko,” kinunak. Kayatna a maammuan no kasano a naipatulodko ti surat, ngem diak imbagbaga.

Iti sumuno nga aldaw insagana dagiti guardia ti maysa a Land-Rover ket imbagada kaniak nga iyakardakami ken Djagli. Inruardakami, inuksobandakami, ken sinukimatdakami. Awan nasarakanda a Biblia ta imbatik ngaminen iti maysa a balud nga inyadalak agsipud ta ammok nga alaen dagiti guardia no masarakanda kaniak. Kinuna kadakami daytoy a lalaki nga inton mawayawayaan, ag-Saksinto met. Ikarkaragtayo a paypaysuenna koma.

Di nagbayag, pinaawiddak idiay Nigeria, ket idi Pebrero 1985, intultuloyko ti nagserbi a kas agdaldaliasat a manangaywan iti dayta a pagilian. Sipud pay idi 1990 nga agserserbiak a kas manangaywan ti distrito idiay Nigeria. Agserserbi ita ni Djagli a kas matalek a Saksi idiay Côte d’Ivoire.

Manipud iti daytoy a kapadasan, nasursurok a mismo a saranayennatayo ni Jehova iti uray karirigatan a kasasaad. Maulit-ulit a nariknami ti panangsalaknibna kadakami iti uneg ti pagbaludan. Ti pannakawayawayami paneknekanna nga ammo ni Jehova saan laeng no sadino ti ayan dagiti adipenna ken ti sagsagabaenda no di pay ket no kasano nga isalakan ida iti pakasuotanda.​—2 Pedro 2:9.