Dagiti Natural a Didigra—Pagilasinan ti Panawen?
“TUMAKDERTO ti maysa a nasion a bumusor iti sabali a nasion ken ti pagarian a bumusor iti sabali a pagarian, ket addanto bisbisin ken ginggined iti nadumaduma a disso. Amin dagitoy a bambanag isuda ti pangrugian dagiti ladingit.” Babaen dagitoy a sao inlawlawag ni Jesu-Kristo kadagiti adalanna, 19 a siglon ti napalabas, a dagiti kasta a didigra, agraman ti ilalanlan ti kinadakes ken ti sangalubongan a pannakaikasaba ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios, buklenda ti ragup a pagilasinan a mangtanda “ti panagpatingga ti sistema dagiti bambanag.”—Mateo 24:3-14.
Gapu ta kasta, masapul nga isaludsodtayo, Ad-adu kadi dagiti makadidigra a ginggined, bagyo, layus, tikag, ken bisin a mapaspasamak ita ngem iti napalabas? Ken uray pay no dakkel ti rimmang-ayan ti siensia ken teknolohia, immadu met kadi dagiti agsagsagaba kas banagna?
Kadagiti adu, wen ti sungbatda. Kas pangarigan, namakdaar ti magasin a New Scientist a “namnamaen ti lubong nga ad-adu dagiti didigra iti dekada 90 ngem kadagiti napalabas a dekada.” Kasta met, iti UN Chronicle a Hunio 1991, kuna ti direktor ti World Meteorological Organization: “Nabatad ti kasasaad. Manipud dekada 60 agingga iti 80 . . . , simmansan dagiti dadakkel a natural a didigra iti maminlima a daras, ket ngimmato ti dagup a pukaw iti ekonomia iti mamitlo a daras.” Iti panangilawlawagna bassit iti dayta a banag, kuna ti World Health, ti magasin ti World Health Organization ti NU: “Mabalin a tuntonen dagiti natural a didigra ken dagiti makadadael nga epektoda a napasamak iti intero a historia. Nupay kasta, bayat nga umas-asideg ti maika-21 a siglo, naipasangotayo iti agbaliwbaliw a panaglalaok dagiti demograpiko, ekolohikal ken teknolohikal a kasasaad a mamagbalin iti adu a tao a nalaklaka a maapektaran agpadpada dagiti natural ken gapuanan-tao a didigra.”
Saan a pagsiddaawan ti asinoman a mangpalpaliiw kadagiti agdama a pasamak dagiti kasta a pakdaar. Adu dagiti makaawis-imatang a padamag nga irakrakurak ti media, kas iti panagbettak ti bulkan iti Filipinas, ginggined idiay California, layus idiay Bangladesh, bisin idiay Somalia, bagyo idiay Hawaii, wenno aluyo idiay Nicaragua. Binulan nga adda maipadamag a didigra iti maysa a suli ti daga.
Kuna dagiti dadduma a gagangay laeng daytoy. Ikalinteganda nga immadu dagiti didigra a madamdamagtayo gapu kano iti nasaysayaat a panangipadamag wenno iti nasaysayaat a panangsalimetmet iti rekord. Ikalinteganda pay nga ad-adu dagiti agsagsagaba kadagiti didigra agsipud ta ad-adu ti tao ita. Umdas aya dagitoy nga argumento?
Paliiwenyo ti kuna ti artikulo iti New Scientist a naadaw iti ngato. “Adda 523 a didigra a naireport idi dekada 60 ken 767 idi dekada 70. Idi dekada 80, ngimmato ti bilang iti 1,378.” Inlawlawagna pay a “ti maysa a makagapu iti ingangato ti bilang iti napalabas a siglo isu ti nawaywaya a panangipadamag kadagiti didigra idiay China ken Union Soviet.” Sana innayon: “Uray pay kasta, ngumatngato latta ti bilang.” Saan a mabalin nga ipagapu ti napartak nga ingangato ti bilang dagiti didigra iti nasaysayaat a panangipadamag wenno nasaysayaat a panangsalimetmet iti rekord laeng.
Mainayon pay, impadamag ti UN Chronicle a Marso 1992: “Iti napalabas a dua a dekada, agarup 3 milion a tao ti natay ken 800 milion pay ti naapektaran iti ‘riribuk, pakarigatan ken panagsagaba’ a pinataud ti natural a didigra.” Kayat a sawen daytoy nga agarup 1 iti kada 7 a tao nga agbibiag ditoy daga ti naapektaranen iti didigra wenno trahedia. Pudno a makapakellaat dayta ken nalawag a paneknekanna nga agbibiagtayo iti panawen ti didigra ken riribuk.
Yantangay impadto ti Biblia ti kasta a panawen ti nakaro a rigat, kayat kadi a sawen dayta a ti Dios ti akingapuanan kadagiti didigra ken ti panagsagaba nga iyeg dagitoy? Adu ti mangipagarup a kasta. Ngem ania kadi ti ipakita ti ebidensia? Ket ti napatpateg, ania ti kuna ti Biblia?
[Picture Credit Line iti panid 2]
Akkub: W. Faidley/Weatherstock
[Picture Credit Lines iti panid 3]
Akintengnga a ladawan: Mark Peters/Sipa Press
WHO/League of Red Cross