Siensia, Relihion, ken ti Panangbirok iti Kinapudno

‘Adda epektona kaniak ti panagsaknap dagiti adu nga ulbod a relihion.’​—Charles Darwin

IDI rugrugi ti maika-19 a siglo, agkatunosan ti siensia ken relihion. “Uray kadagiti sientipiko a sinurat,” kuna ti libro a Darwin: Before and After, “saan a bumdeng dagiti mannurat a mangdakamat iti Dios iti wagas a nalawag a natural ken napasnek.”

Nakatulong ti Origin of Species ni Darwin a nangbalbaliw iti dayta. Nagtipon ti siensia ken ebolusion a nangilaksid iti relihion​—ken iti Dios. “Iti kapanunotan dagiti ebolusionista,” kuna ni Sir Julian Huxley, “saanen a kasapulan wenno tumutop ti kaadda ti dios a namarsua.”

Itatta maibilang ti teoria ti ebolusion a nagpateg a pundasion ti siensia. Impakita ni pisiko a Fred Hoyle ti maysa a kangrunaan a rason iti relasion ti [siensia ken ebolusion]: “Ad-adda a maseknan dagiti tradisional a sientista iti pananglapped iti pannakaisubli dagiti nalabes a relihiuso a kapanunotan iti napalabas ngem iti panangbirok iti kinapudno.” Ania a kita ti panaglablabes ti namagbalin iti relihion a di makaay-ayo iti siensia?

Dinadael ti Relihion ti Pakasarsaritaan ti Panamarsua

Iti maipagarup a panangikagumaanda a mangitandudo iti Biblia, ipapilit dagiti “creationist”​—kaaduanna nainaig kadagiti pundamentalista a Protestante​—nga ag-10,000 a tawenen ti daga ken ti uniberso. Uy-uyawen dagiti geologo, astronomo, ken pisiko daytoy a nalabes a kapanunotan ta maisupadi daytoy kadagiti natakuatanda.

Ngem ania aya ti agpayso a kunaen ti Biblia? “Idi punganay pinarsua ti Dios dagiti langit ken ti daga.” (Genesis 1:1) Saan nga espesipiko a naibaga ti panawen a nainaig. Saan man la a nadakamat agingga iti Genesis 1:3-5 ti “umuna nga aldaw” ti panamarsua. Addan a sigud “dagiti langit ken ti daga” idi mangrugi daytoy umuna nga “aldaw.” Ngarud, mabalin ngata a binilbilion a tawenen ti kalakay dagiti langit ken ti daga, kas kuna dagiti sientista? Nalabit. Saan nga espesipiko a dinakamat ti Biblia ti panawen a nasaklaw.

Ti maysa pay a panaglablabes ti relihion isu ti wagas a panangipatarus dagiti dadduma iti innem nga ‘aldaw’ ti panamarsua. Ipapilit dagiti dadduma a pundamentalista a literal dagitoy nga aldaw, a naparsua kano dagiti bambanag ditoy daga iti las-ud ti 144 nga oras. Pagduaduaan dagiti sientista daytoy, ta patienda a maisupadi daytoy a kapanunotan kadagiti nalawag a sientipiko a kapaliiwan.

Nupay kasta, ti pannakatarus dagiti pundamentalista iti Biblia​—saan a ti Biblia a mismo​—ti di maitunos iti siensia. Saan nga ibagbaga ti Biblia a 24 nga oras ti kapaut ti tunggal “aldaw” ti panamarsua; kinaagpaysona, iramanna amin dagitoy nga ‘aldaw’ iti adayo nga at-atiddog nga “aldaw a panangaramid ni Jehova a Dios iti daga ken ti langit,” a mangipakpakita a saan nga amin nga ‘aldaw’ iti Biblia ket naglaon iti 24 nga oras laeng. (Genesis 2:4) Dagiti dadduma mabalin a rinibu a tawen ti kapautda.a

No kasta, dinadael dagiti creationist ken pundamentalista ti pakasarsaritaan ti panamarsua. Saan a maitunos iti man nainkalintegan a siensia wenno iti Biblia dagiti sursuroda maipapan iti tawen ti uniberso ken ti kapaut dagiti ‘aldaw’ ti panamarsua. Nupay kasta, adda dadduma pay a panaglablabes a namagbalin iti relihion a kabusbusor dagiti sientista.

Panangabuso iti Pannakabalin

Iti intero a historia, manungsungbat ti relihion kadagiti adu a kinaulpit. Kas pagarigan, idi Edad Media naballikug ti doktrina ti panamarsua tapno maikalintegan ti panangsuportar ti iglesia iti autokrasia ti Europa. Naipapati a ti Dios ti nangikeddeng iti kasasaad dagiti tattao, nabaknang wenno napanglaw. Ilawlawag ti The Intelligent Universe: “Naibaga kadagiti inaudi nga annak a lallaki dagiti nabaknang nga ‘urnos ti Dios’ kadakuada ti umawat iti bassit wenno awan a pulos iti sanikua ti pamilia, ken kanayon a mapalagipan ti mangmangged a lalaki nga agtalinaed a kontento iti ‘kasasaad nga intuding ti Dios kenkuana.’”

Di pakasdaawan nga amken ti adu ti pannakaisubli “dagiti narelihiusuan a panaglablabes iti napalabas”! Imbes nga ipaayna ti naespirituan a kasapulan ti tao, masansan a gundawayan ti relihion daytoy. (Ezequiel 34:2) Kastoy ti kuna ti editor ti magasin nga India Today: “Iti kita ti pakasarsaritaan nga inaramidna iti historia, nakaskasdaaw ta napagtalinaed ti relihion ti kredibilidad daytoy. . . . Iti nagan ti Katan-okan a Namarsua, . . . inaramid ti tattao dagiti kakas-angan a kinaulpit kadagiti padada a parsua.”

Dakkel ti impluensia ti nakaam-amak a pakasarsaritaan ti ulbod a relihion iti panagpampanunot ni Darwin. “In-inut a napukaw ti pammatik iti Kinakristiano kas impaltiing ti Dios,” insuratna. “Adda epektona kaniak ti napartak a panagsaknap dagiti adu nga ulbod a relihion kadagiti nalawa a paset ti daga.”

Ti Panagballigi ti Pudno a Relihion

Ti narelihiusuan a panaginsisingpet ket saan a baro iti daytoy a lubong. Kinuna ni Jesus kadagiti mabisin iti pannakabalin a relihiuso a papangulo idi kaaldawanna: “Iti ruar agparangkayo a kas naimbag a tattao​—ngem iti uneg napnokayo iti panaginsisingpet ken kinadakes.”​—Mateo 23:28, Phillips.

Nupay kasta, ti pudno a Kinakristiano ket “saan a paset ti lubong.” (Juan 17:16) Saan a makipaset dagiti sumursurot iti dayta iti rinuker a relihion ken politika; ket saanda met a paallilaw kadagiti pilosopia a mangilibak iti kaadda ti Namarsua. “Ti sirib daytoy a lubong ket kinamaag iti Dios,” insurat ni apostol Pablo.​—1 Corinto 3:19.

Kaskasdi, di kayat a sawen daytoy nga awan ammo dagiti pudno a Kristiano iti siensia. Iti kasupadina, interesado dagiti pasurot ti pudno a relihion iti siensia. “Itangadmo dagiti matam idiay ngato ket kitaem,” naibaga ken mammadto Isaias idi ugma. “Asino ti namarsua kadagitoy a bambanag?” (Isaias 40:26) Kasta met, tapno nasaysayaat ti pannakaawatna iti Namarsua, naawis ni Job a mangsukisok kadagiti pagsidsiddaawan ti nakaparsuaan ken ti uniberso.​—Job, kapitulo 38-41.

Wen, dagidiay mamati iti Namarsua matmatanda ti panamarsua buyogen ti panagraem ken panagsiddaaw. (Salmo 139:14) Mainayon pay, agtalekda iti kuna ti Namarsua, ni Jehova a Dios, maipapan iti makaparagsak a namnama iti masanguanan. (Apocalipsis 21:1-4) Babaen ti panangadal iti Biblia, riniwriw ti makasursuro a saan a naiparparna laeng ti nagtaudan ti tao wenno ti masakbayanna. Adda panggep ni Jehova a nangaramid iti tao, ket matungpalto dayta a panggep​—iti pakabendisionan dagiti amin a natulnog a tattao. Awisendakayo a mangusig a mismo iti dayta a banag.

[Footnote]

[Kahon iti panid 6]

AWAN AMMODA ITI EBIDENSIA?

“URAY dagiti Saksi ni Jehova adut’ nasursuroda maipapan iti biolohia,” insurat ti abogado a ni Norman Macbeth iti librona a Darwin Retried​—An Appeal to Reason, a naipablaak idi 1971. Idi mabasana ti maysa nga artikulo maipapan iti ebolusion iti Agriingkayo!, kuna ni Macbeth: “Nasdaawak a nakakita a naglaon dayta kadagiti nainkalintegan a pammabalaw iti Darwinismo.” Iti pannakapaliiwna iti nasaklaw a panagsukisok ken naannad a panangadaw kadagiti autoridad iti dayta a suheto, inngudo ti autor: “Saanen nga umiso ti imbaga ni Simpson: ‘. . . dagidiay saan a mamati iti dayta [ebolusion] ket, iti imatang ti gistay tunggal maysa, nalawag nga awan ammoda iti sientipiko nga ebidensia.’”

[Ladawan iti panid 7]

Saan a naiparparna laeng ti masakbayan ti sangatauan