Ti Panangilibak iti Dios iti Maika-20 a Siglo

“Inawaten dagiti tattao ti kaawan ti Dios ket ur-urnosenda ti bibiagda a siwayawaya, naimbag man wenno dakes ti pagbanaganna, ken dida ikabkabilangan ti Dios.”

​—One Hundred Years of Debate Over God​—The Sources of Modern Atheism.

NUPAY makaawis iti damo, iti agangay maibilangen a gagangay ti natayag a kayo. Pamiliaren ti kaaddana; saanen a makapasiddaaw ti katayagna.

Mayasping dayta iti ateismo. Nupay namataud dayta iti adu a debate bayat ti maika-19 a siglo, saanen a makapakellaat wenno makaburibor itatta ti panangilibak iti kaadda ti Dios. Ti panawen ti panangpanuynoy pinalubosanna ti ateismo a sitatalna a makigiddan iti pammati iti Dios.

Saanna kayat a sawen a silalatak nga ilibak ti kaaduan a tattao ti Dios; maisupadi ketdi, ipalgak ti surbey manipud iti 11 a pagilian iti intero nga America, Europa, ken Asia nga, iti promediona, nasurok la bassit a 2 porsiento ti agkunkuna nga ateistada. Nupay kasta, nasaknap ti ateistiko a kababalin​—uray kadagiti adu a mamati nga adda Dios. Kasano koma a kasta?

Panangilibak iti Autoridad ti Dios

“No maminsan tukoyen laeng ti ateismo ti praktikal a panangilaksid wenno di panangibibiang iti Dios,” kuna ti The Encyclopedia Americana. Gapu iti daytoy a rason, ipaay ti The New Shorter Oxford English Dictionary ti sumaruno a maikadua a kaipapanan ti “ateista”: “Maysa a tao a mangilibak iti Dios iti tigtignayna; tao nga awan diosna.”​—Kuami ti italiko.

Wen, ti ateismo mabalin a ramanenna ti panangilibak iti kaadda ti Dios wenno iti autoridadna wenno agpada. Ipasimudaag ti Biblia daytoy ateistiko nga espiritu idiay Tito 1:16: “Kunada nga ammoda ti Dios, ngem ilibakda babaen kadagiti aramidda.”​—The New English Bible; idiligyo ti Salmo 14:1.

Matunton dayta a panangilaksid iti autoridad ti Dios iti umuna a pagassawaan. Binigbig ni Eva ti kaadda ti Dios; kaskasdi, kinayatna ti agbalin a ‘kas iti Dios, a makaammo ti naimbag ken ti dakes.’ Kayuloganna a ‘mabukodannanton nga ikeddeng ti kaykayatna’ ken mangputar iti bukodna a moral a pagannurotan. Idi agangay, kimmanunong ni Adan ken ni Eva iti daytoy a panangilibak iti autoridad ti Dios.​—Genesis 3:5, 6.

Nasaknap kadi daytoy a kababalin itatta? Wen. Maiparparangarang ti nasikap nga ateismo iti panangsapul iti wayawaya. “Nauman nga agbibiag dagiti tattao itatta iti sidong ti panangaywan ti Dios,” kuna ti libro nga One Hundred Years of Debate Over God​—The Sources of Modern Atheism. “Kaykayat[da] ti agbiag a siwayawaya.” Mauy-uyaw ti moral a pagannurotan ti Biblia kas di praktikal, di realistiko. Ti panagpampanunot dagiti adu ket mayasping unay iti panagpampanunot ni Faraon ti Egipto a sitatangsit a nagkuna: “Asino ni Jehova, nga imdengak koma ti timekna . . . ? Diak am-ammo ni Jehova.” Linaksidna ti autoridad ni Jehova.​—Exodo 5:2.

Ti Panangilibak ti Kakristianuan iti Dios

Ti kakaruan a panangilibak iti autoridad ti Dios aggapu iti klero ti Kakristianuan, a nangsandi iti nasin-aw a kinapudno ti Biblia kadagiti aramid-tao a tradision. (Idiligyo ti Mateo 15:9.) Mainayon pay, sinuportaranda dagiti kadadaraan a gubat iti maika-20 a siglo, kas panangilaksidda iti bilin ti Biblia a mangipakita iti napudno nga ayat.​—Juan 13:35.

Inlibak met dagiti klero ti Dios babaen ti dida panangtungpal kadagiti moral a pagalagadanna​—kas makita, kas pagarigan, iti agtultuloy a pannakayuli dagiti darum maibusor iti papadi a pedophile. Mayasping ti kasasaad ti Kakristianuan iti kasasaad ti nagkauna nga Israel ken Juda. “Ti daga napno iti dara ket ti ili napno iti panangkillo iti panangukom,” naibaga ken ni propeta Ezequiel, “ta kunada, ‘ni Jehova binaybay-anna ti daga, ket ni Jehova saan a makakita.’” (Ezequiel 9:9; idiligyo iti Isaias 29:15.) Saan ngarud a pakasdaawan nga adu ti namimpinsan a nangpanaw kadagiti simbaan ti Kakristianuan! Ngem masapul kadi a baybay-anda ti pammati iti Dios?

Rasrason a Mangikalintegan iti Ateismo?

Napaliiwda man wenno saan ti kinamanaginsisingpet ti relihion, saan a nalaka a pagtunosen ti adu nga ateista ti pammati iti Dios ken ti panagsagaba iti lubong. Kinuna naminsan ni Simone de Beauvoir: “Nalaklaka para kaniak a panunoten ti maysa a lubong nga awan ti namarsua ngem ti maysa a namarsua a nakaidas-alan ti amin a supiat iti lubong.”

Dagiti kadi di kinahustisia ti lubong​—agraman dagidiay sinugsogan dagiti managinsisingpet a relihionista​—paneknekanna nga awan ti Dios? Utobenyo daytoy: No ti kutsilio ket mausar a pamutbuteng, pangranggas, wenno pangpapatay pay ketdi iti awan basolna a tao, paneknekan kadi daytoy nga awan ti nangdisenio iti kutsilio? Imbes ketdi, saan aya nga ipakitana a saan mga umiso ti nakausaranna? Kasta met, adu a pagladladingitan ti tao ti mangpaneknek a di umiso ti panangusar dagiti tattao iti inted-Dios nga abilidadda kas met iti daga a mismo.

Nupay kasta, marikna ti dadduma a saan a lohikal ti panamati iti Dios, tangay ditay makita isuna. Ngem ti ngay angin, aweng, ken angot? Ditay makita ti aniaman kadagitoy a banag, ngem ammotayo nga addada. Ipakaammo kadatayo dagitoy ti bará, lapayag, ken agongtayo. Awan duadua a patientayo dagiti ditay makita no adda pammaneknektayo.

Kalpasan a mausigna dagiti pisikal nga ebidensia​—agraman dagiti electron, proton, atom, amino acid, ken ti komplikado nga utek​—ti natural scientist a ni Irving William Knobloch natignay a nangikuna: “Mamatiak iti Dios agsipud ta ti Nadibinuan a kaaddana laeng ti lohikal a makailawlawag kadagiti bambanag kaniak.” (Idiligyo ti Salmo 104:24.) Kasta met, kuna ni physiologist Marlin Books Kreider: “Kas maysa a gagangay a tao, ken kas tao a mangipapaay ti biagna iti sientipiko a panagadal ken panagsukisok, diak pulos pagduaduaan ti kaadda ti Dios.”

Saan laeng a dagitoy a tattao ti mamati nga adda Dios. Sigun iti propesor ti physics a ni Henry Margenau, “no usigenyo dagiti nalalaing a sientista, manmano laeng kadakuada ti masarakanyo nga ateista.” Uray ti irarang-ay ti siensia wenno ti pannakapaay ti relihion dinatay mapilit a mangtallikud iti pammati iti Namarsua. Usigentayo no apay.

Ti Pannakaiduma ti Pudno a Relihion

Idi 1803, insurat ni Thomas Jefferson, presidente idi ti Estados Unidos: “Pudno a busorek dagiti dakes nga aramid ti Kinakristiano; ngem saan a dagiti pudno a pagalagadan ni Jesus a mismo.” Wen, adda nagdumaan ti Kakristianuan ken Kinakristiano. Naibatay ti adu a pagannurotan ti Kakristianuan kadagiti tradision ti tattao. Iti kasupadina, naibatay iti Biblia laeng dagiti sursuro ti pudno a Kinakristiano. Isut’ gapuna a nagsurat ni Pablo kadagiti taga-Colosas idi umuna a siglo a gun-odenda koma ti “umiso a pannakaammo,” “kinasirib,” ken “naespirituan a pannakaawat.”​—Colosas 1:9, 10

Daytoy ti rumbeng a namnamaentayo kadagiti pudno a Kristiano, ta binilin ni Jesus dagiti pasurotna: “Mangaramidkayo kadagiti adalan a tattao iti isuamin a nasnasion, a bautisaranyo ida . . . , nga isursuroyo kadakuada a tungpalenda dagiti isuamin a bambanag nga imbilinko kadakayo.”​—Mateo 28:19, 20.

Itatta, tungtungpalen dagiti Saksi ni Jehova daytoy a bilin iti 231 a dagdaga iti aglikmut ti lubong. Naipatarusdan ti Biblia iti 12 a pagsasao ket nakaimalditdan iti nasurok a 74,000,000 a kopia. Mainayon pay, babaen ti programa a panangyadal ti Biblia iti pagtaengan, nasurok nga 4,500,000 a tattao ti tultulonganda iti agdama a ‘mangtungpal kadagiti isuamin a bambanag nga imbilin ni Jesus.’

Nasaknap ti resulta daytoy a programa a panangisuro. Mangyeg dayta iti pudpudno a pannakalawlawag, gapu ta naibatay dayta, saan nga iti kapanunotan ti tao, no di ket iti kinasirib ti Dios. (Proverbio 4:18) Mainayon pay, tultulonganna dagiti tattao iti amin a nasion ken pulí nga agaramid iti maysa a banag a pulos a di maaramid ti “Enlightenment” iti tao​—panangikawes iti “baro a personalidad” a tumulong kadakuada a mangpatanor iti pudpudno nga ayat iti maysa ken maysa.​—Colosas 3:9, 10.

Agbalballigi ti pudno a relihion iti maika-20 a siglotayo. Saanna nga ilibak ti Dios​—ti kaaddana man wenno ti autoridadna. Awisendakayo a mangpaneknek a mismo iti daytoy babaen ti isasarungkaryo kadagiti Saksi ni Jehova iti maysa kadagiti Kingdom Hall-da.

[Kahon iti panid 6]

PANANGPALAGDA KADAGITI RAMUT TI ATEISMO

Idi ngalay ti maika-18 siglo, natudingan ni pilosopo Denis Diderot a mangipatarus iti maysa a tomo nga encyclopedia nga Ingles iti Pranses. Nupay kasta, nalab-awanna ti ninamnama ti amona. Agarup tallo a dekada ti nabusbos ni Diderot a nangurnos iti Encyclopédie-na, maysa a 28 ti tomona a sinurat a nangkayaw ti espiritu ti panawen a nagbiaganna.

Nupay naglaon ti Encyclopédie iti nawadwad a praktikal nga impormasion, impaganetgetna ti natauan a sirib. Sigun iti koleksion ti liblibro a napauluan Great Ages of Man, “situtured nga inkasabana ti radikal a kredo [dagiti pilosopo] a maparang-ay ti tao ti kasasaadna no suktanna ti pammatina iti naurnos a panagrasrason a mangidalan kenkuana.” Nakakadkadlaw ta saan a pulos a nadakamat ti Dios. “Babaen ti napilida a tema,” kuna ti libro a The Modern Heritage, “imbatad dagiti editor a ti relihion ket saan a maysa kadagiti banag a masapul nga ammuen ti tao.” Saan ngarud a pakasdaawan a pinadas ti iglesia a lapdan ti Encyclopédie. Binabalaw ti attorney general dayta kas mangdadael iti politika, moral, ken relihion.

Iti baet ti kabkabusorna, agarup 4,000 a tattao ti nagkiddaw iti Encyclopédie ni Diderot​—makapasiddaaw ti kaaduna, nupay nakanginngina. Iti saan a mabayag, timpuar daytoy naep-ep nga ateistiko a kapanunotan ket nangiturong iti naan-anay a panangilibak iti Dios.