Dagiti Bendision Wenno Lunod—Pagulidanan Kadatayo Ita
“Dagitoy a bambanag napagteng kadakuada kas dagiti pagulidanan, ket naisuratda a pammakdaar kadatayo a nadatngan dagiti panungpalan dagiti sistema ti bambanag.”—1 CORINTO 10:11.
1. Kas iti panangsukimat ti maysa iti alikamen, ania a panangsukimat ti rumbeng nga aramidentayo?
DI MAKITA gapu ta narutapan iti pintura, ti lati mabalinna a runoten ti alikamen a landok. Mabalin a mabayag pay sakbay nga agminar ti lati iti rabaw. Umasping iti dayta, dagiti kababalin ken tarigagay ti puso ti maysa a tao mabalin a mangrugi a mangdadael mabayag pay sakbay nga agtungpal daytoy kadagiti nakaro a pagbanaganna wenno sakbay pay ketdi a madlaw ti sabsabali. Kas ti nainsiriban a panangsukimattayo iti maysa nga alikamen tapno makitatayo no aglatlatin, kasta met a ti nainget a panangsukimat kadagiti pusotayo ken naintiempuan a panangmantener mabalin a taginayonenna ti Nakristianuan a kinatarnawtayo. Iti sabali a pannao, magun-odtay dagiti pamendision ti Dios ken maliklikantayo dagiti nadibinuan a lunod. Mabalin a pagarupen ti dadduma a dagiti bendision ken lunod a nayebkas iti nagkauna nga Israel ti saan unay a napateg kadagidiay agbibiag iti panungpalan daytoy a sistema ti bambanag. (Josue 8:34, 35; Mateo 13:49, 50; 24:3) Ngem saan a kasta. Dakkel ti magunggonatayo kadagiti pakaballaagan nga ulidan mainaig iti Israel, kas nadakamat iti 1 Corinto kapitulo 10.
2. Aniat’ kuna ti 1 Corinto 10:5, 6 maipapan kadagiti kapadasan ti Israel idiay let-ang?
2 Iyasping ni apostol Pablo dagiti Israelita iti sidong ni Moises kadagiti Kristiano iti sidong ni Kristo. (1 Corinto 10:1-4) Nupay nakastrek koma ti nasion ti Israel iti Naikari a Daga, “iti kaaduan kadakuada ti Dios dina inyebkas ti anamongna, ta napasagda idiay let-ang.” Gapuna kinuna ni Pablo kadagiti padana a Kristiano: “Ita dagitoy a bambanag nagbalinda a pagulidanantayo, tapno ditay agbalin a tattao nga agtartarigagay kadagiti makadangran a bambanag, a kas met ti panangtarigagayda kadakuada.” (1 Corinto 10:5, 6) Iti puso a mabibiag dagiti tarigagay, isu a masapul nga ipangagtayo dagiti pakaballaagan nga ulidan a dakdakamaten ni Pablo.
Pakdaar Maibusor iti Idolatria
3. Kasano a nagbasol dagiti Israelita mainaig iti balitok a baka?
3 Ti umuna a pakdaar ni Pablo ket: “Dikay met agbalin a managrukbab iti didiosen, kas ti inaramid ti sumagmamano kadakuada; kas adda a naisurat: ‘Dagiti tattao nagtugawda tapno mangan ken uminumda, ket timmakderda tapno agragragsakda.’” (1 Corinto 10:7) Nainaig daytoy a pakaballaagan nga ulidan iti isusubli dagiti Israelita kadagiti wagas ti Egipto ken panagaramidda iti idolatroso a balitok a baka. (Exodo, kapitulo 32) Impakita ni adalan nga Esteban ti ramut ti parikut: “Dagiti ammatayo nagkedkedda nga agbalin a natulnog [ken ni Moises, ti pannakabagi ti Dios], no di ket isu inwalinda ket iti puspusoda nagsublida idiay Egipto, a kunkunada ken Aaron, ‘Mangaramidka iti didios a maipaay kadakami a mapan nga umun-una kadakami. Ta daytoy a Moises, a nangiruar kadakami iti daga ti Egipto, dikam ammo no ania ti napasamak kenkuana.’ Gapuna nangaramidda iti maysa a kigaw a baka kadagidi nga aldaw ket nangipanda iti maysa a sakripisio iti didiosen ket rinugianda ti agragragsak iti ar-aramid dagiti imada.” (Aramid 7:39-41) Kitaenyo ta “iti puspusoda” impempen dagiti nasukir nga Israelita dagiti di umiso a tarigagay a nangituggod iti idolatria. “Nangaramidda iti maysa a kigaw a baka . . . ket nangipanda iti maysa a sakripisio iti didiosen.” Maysa pay, “rinugianda ti agragragsak iti ar-aramid dagiti imada.” Adda musika, panagkakanta, panagsasala, pampannangan, ken panagin-inum. Nabatad, makasulisog ken makaliwliwa ti idolatria.
4, 5. Aniada nga idolatroso nga aramid ti masapul a liklikantayo?
4 No kasta, ti antitipiko nga Egipto—ti lubong ni Satanas—daydayawenna ti paglinglingayan. (1 Juan 5:19; Apocalipsis 11:8) Pagbalbalinenna nga idolo dagiti artista, kumakanta, ken dagiti bituen ti isports, kasta met kadagiti panagsala, musika, ken kapanunotanda maipapan iti panagragragsak. Adu ti nasulisog a mangigamer iti bagida iti paglinglingayan bayat a kunkunada a daydayawenda ni Jehova. No masapul a matubngar ti maysa a Kristiano gapu iti dakes nga aramidna, ti kimmapuy nga espiritualidadna masansan a maigapu iti panagin-inum kadagiti inumen a de alkohol, panagsala, ken panagragragsak iti wagas nga umarngi iti idolatria. (Exodo 32:5, 6, 17, 18) Nasayaat ken makaparagsak ti dadduma a paglinglingayan. Ngem, kaaduan a nailubongan a musika, sala, pelikula, ken video ita panuynoyanna dagiti dakes a nainlasagan a tarigagay.
5 Saan a tumulok dagiti pudno a Kristiano iti panagdayaw kadagiti idolo. (2 Corinto 6:16; 1 Juan 5:21) Sapay koma ta agannad ti tunggal maysa kadatayo a saan a maadikto iti idolatroso a paglinglingayan ken agpeggad iti panagsagaba kadagiti makadangran nga epekto ti pannakaigamer iti nailubongan a ragragsak. No ituloktay ti bagitayo kadagiti nailubongan nga impluensia, gistay di madmadlaw ti panagtaeng dagiti makadangran a tarigagay ken kababalin iti panunot ken puso. No saan a makorehir, nalabit inton agangay agbanag dagitoy iti ‘pannakapasag idiay let-ang’ ti sistema ni Satanas.
6. Ania a positibo a tignay ti masapul nga aramidentayo maipapan iti paglinglingayan?
6 Kas ken Moises iti daydi panagaramidda iti balitok a baka, kayariganna kuna “ti matalek ken masirib nga adipen”: “Siasino ti adda iti biang ni Jehova? Umay koma kaniak!” Makaispal-biag ti positibo a panagtignay tapno ipakitatayo a dimmasigtayo a sititibker iti pudno a panagdayaw. Nagtignay a dagus ti tribu ni Levi [iti sidong ti panangaywan] ni Moises tapno ikkatenna dagiti dakes nga impluensia. (Mateo 24:45-47; Exodo 32:26-28) No kasta ngarud, usigenyo a naimbag ti pagay-ayatyo a paglinglingayan, musika, video, ken dadduma pay. No naalas dayta iti sumagmamano a pamay-an, dumasigkayo ken Jehova. Buyogen ti nainkararagan a panagpannuray iti Dios, baliwanyo ti pagay-ayatyo a paglinglingayan ken musika, ket dadaelenyo ti material a makadangran iti naespirituan, a kas iti panangdadael ni Moises iti balitok a baka.—Exodo 32:20; Deuteronomio 9:21.
7. Kasanotay a masalakniban ti piguratibo a puso?
7 Kasanotay a malapdan ti panagbalin a dakes ti puso? Babaen ti siaanep a panagadal iti Sao ti Dios ken panangyukuoktayo kadagiti kinapudno iti panunot ken pusotayo. (Roma 12:1, 2) Siempre, rumbeng a tumabunotayo a regular kadagiti Nakristianuan a gimong. (Hebreo 10:24, 25) Ti basta itatabuno kadagiti gimong a di makiraman nga aktibo mayasping iti panangpinta iti naglati a paset. Mabalin a mapabilegnatay daytoy iti apagbiit, ngem saanna a marisut ti ramut ti parikut. Imbes ketdi, babaen ti nasakbay a panagsagana, panagmennamenna, ken aktibo a pannakiraman kadagiti gimong, sigaganaygay a maikkattayo dagiti makadadael nga elemento a mabalin nga agtalinaed kadagiti kaunggan ti piguratibo a pusotayo. Daytoy ti tumulong kadatayo a mangipangag iti Sao ti Dios ken pabilgennatayo a mangibtur kadagiti suot iti pammati ken agbalin a ‘nasalun-at kadagiti isuamin a bambanag.’—Santiago 1:3, 4; Proverbio 15:28.
Pakdaar Maibusor iti Pannakiabig
8-10. (a) Ania a pakaballaagan nga ulidan ti nadakamat iti 1 Corinto 10:8? (b) Kasano a mayaplikar a pakagunggonaan ti sasao ni Jesus a masarakan iti Mateo 5:27, 28?
8 Iti sumaganad a pagarigan ni Pablo, nabalakadantayo: “Ditay met iyugali ti pannakiabig, a kas iti sumagmamano kadakuada a nakiabig, tapno laeng mapasag, duapulo ket tallo a ribo kadakuada iti maysa nga aldaw.”a (1 Corinto 10:8) Dakdakamaten ti apostol daydi panagrukbab dagiti Israelita kadagiti palso a dios ken “nakiabig kadagiti annak a babbai ti Moab.” (Numeros 25:1-9) Ipapatay ti dusa ti seksual nga imoralidad! Ti panangpampanuynoy kadagiti imoral a kapanunotan ken tarigagay ket kas iti panangitulok iti “panaglati” ti puso. Kinuna ni Jesus: “Nangngegyo a naikuna, ‘Dika makikamalala.’ Ngem kunak kadakayo a ti tunggal maysa nga agtultuloy a mangmatmat iti maysa a babai tapno gartemanna nakikamalalan kenkuana iti pusona.”—Mateo 5:27, 28.
9 Ti resulta ti narugit a panagpampanunot dagiti nasukir nga anghel sakbay ti Layus idi kaaldawan ni Noe isut’ mangipaneknek kadagiti ibunga ti ‘panangmatmat tapno gartemanna ti maysa a babai.’ (Genesis 6:1, 2) Laglagipenyo met a maysa kadagiti kakas-angan a pasamak iti biag ni Ari David ket maigapu iti di umiso a panagtultuloyna a panangkita iti maysa a babai. (2 Samuel 11:1-4) Maisupadi iti dayta, ‘nakitulag [ti nalinteg a naasawaan a lalaki a ni Job] kadagiti matana a di kumita iti maysa a birhen,’ iti kasta maliklikanna ti imoralidad ken makapagtalinaed a natarnaw. (Job 31:1-3, 6-11) Mabalin a mayarig dagiti mata iti tawtawa ti puso. Ket iti rinuker a puso ti pagtaudan ti adu a dakes a banag.—Marcos 7:20-23.
10 No iyaplikartayo ti sasao ni Jesus, ditay itulok a sumrek dagiti dakes a kapanunotan babaen ti panagbuya kadagiti pornograpiko a banag wenno panangpampanunot kadagiti imoral a banag maipanggep iti padatayo a Kristiano, katrabahuan, wenno asinoman. Saan a maikkat ti lati manipud iti landok babaen laeng ti pananggisigis iti dayta. Gapuna, saanyo a basta tagtagilag-anen dagiti imoral a kapanunotan ken pagannayasan a kas kettay awan mamaayda. Ikagumaanyo nga iwaksi dagiti imoral a pagannayasan. (Idiligyo ti Mateo 5:29, 30.) Ibalakad ni Pablo kadagiti kapammatianna: “Papatayenyo . . . ti kamkameng ti bagiyo nga adda iti rabaw ti daga no maipapan iti pannakiabig, kinarugit, panaggartem iti sekso, makapasakit a tarigagay, ken kinaagum, isu a panagrukbab iti didiosen. Maigapu kadagidiay a bambanag umay ti pungtot ti Dios.” Wen, maigapu kadagita a banag a kas iti seksual nga imoralidad, “umay ti pungtot ti Dios” kas ebkas ti panangilunodna. Isu a masapul a ‘papatayentayo’ ti kamkameng ti bagitayo no maipapan kadagitoy a banag.—Colosas 3:5, 6.
Pakdaar Maibusor Kadagiti Rebelioso a Reklamo
11, 12. (a) Ania a pakdaar ti naited iti 1 Corinto 10:9, ket ania a pasamak ti nadakamat? (b) Kasanot’ rumbeng a panangapektar kadatayo ti pakdaar ni Pablo?
11 Sumaganad nga ipakdaar ni Pablo: “Ditay met subsuboken ni Jehova, kas ti sumagmamano kadakuada nga isu sinubsubokda, tapno laeng matayda babaen kadagiti serpiente.” (1 Corinto 10:9) Bayat ti panagdaliasatda idiay let-ang iti asideg ti pagbeddengan ti Edom, “nagsao [dagiti Israelita] iti maikaniwas iti Dios, ken maikaniwas ken Moises: ‘Ania ti gapuna aya nga inaonnakami sadi Egipto tapno mataykami ditoy tay-ak? Ta awan taraon, ken awan danum, ket ti kararuami masuya itoy saan a naimas a tinapay,’” ti namilagruan-pannakaipaayna a manna. (Numeros 21:4, 5) Panunotenyo laengen! “Nagsao [dagidiay nga Israelita] iti maikaniwas iti Dios,” nga inum-umsida dagiti probisionna!
12 Gapu iti panagrekreklamoda, sinubok dagiti Israelita ti kinaanus ni Jehova. Naipataw ti pannusa, ta nangibaon kadakuada ni Jehova kadagiti nagita nga uleg, ket adu ti natay iti kagat ti uleg. Kalpasan a nagbabawi dagiti umili ken bimmallaet ni Moises maigapu kadakuada, nagpatinggan ti saplit. (Numeros 21:6-9) Pudno a daytoy a pasamak ti mangpakdaar kadatayo tapno saantay a mangipakita iti rebelioso, managreklamo nga espiritu, nangnangruna iti Dios ken kadagiti teokratiko nga urnosna.
Pakdaar Maibusor iti Panagtanabutob
13. Mamakdaar ti 1 Corinto 10:10 maibusor iti ania, ket ania nga iyaalsa ti pampanunoten idi ni Pablo?
13 Iti panangdakamatna iti maudi nga ulidan maipapan kadagiti Israelita idiay let-ang, insurat ni Pablo: “Dikay met agbalin a managtanabutob, a kas ti sumagmamano kadakuada a nagtanabutob, tapno laeng matayda babaen iti manangdadael.” (1 Corinto 10:10) Nangrugi ti iyaalsa idi nagtignay a di nateokratikuan da Core, Datan, Abiram, ken dagiti kakaduada ken kinaritda ti autoridad da Moises ken Aaron. (Numeros 16:1-3) Kalpasan ti pannakadadael dagiti rebelde, nangrugi nga agtanabutob dagiti Israelita. Maigapu daytoy iti panangipagarupda a di nainkalintegan ti pannakadadael dagiti rebelde. Kuna ti Numeros 16:41: “Idi simmaruno a bigat amin a gimong dagiti annak ti Israel nagtanabutobda iti maikaniwas kada Moises ken Aaron, a kinunada: ‘Pinapatayyo dagiti tattao ni Jehova.’” Kas resulta ti panangbabalawda iti pannakaipakat ti hustisia iti dayta a gundaway, 14,700 nga Israelita ti napapatay iti saplit nga impaay ti Dios.—Numeros 16:49.
14, 15. (a) Aniat’ maysa kadagiti basol dagiti “di nadiosan a tattao” a simrek a di nadnadlaw iti kongregasion? (b) Aniat’ maadal iti pasamak mainaig ken Core?
14 Idi umuna a siglo K.P., napaneknekan nga ulbod a mannursuro ken managtanabutob dagiti “di nadiosan a tattao” a simrek a di nadnadlaw iti kongregasion Kristiano. ‘Saan nga inkankano [dagitoy a tattao] ti kina-apo ken agsasaoda a sibabassawang kadagidiay nadayag,’ dagiti napulotan a lallaki a nakaitalkan idi ti naespirituan a panangaywan iti kongregasion. Maipanggep kadagiti dakes nga apostata, kinuna met ni adalan a Judas: “Dagitoy a tattao managtanabutobda, managreklamo maipapan iti kasasaadda iti biag, nga agtultuloyda sigun kadagiti bukodda a tartarigagay.” (Judas 3, 4, 8, 16) Ita, agbalin a managtanabutob ti dadduma gapu ta itulokda a tumaud iti pusoda ti kababalin a makadadael iti naespirituan. Masansan a sipsiputanda ti kinaimperpekto dagidiay manangaywan iti kongregasion ken agtanabutobda maibusor kadakuada. Ti panagtantanabutob ken panagrekreklamoda mabalin pay a mangituggod iti panangbabalawda kadagiti publikasion ti ‘matalek nga adipen.’
15 Maikanatad ti agimtuod a sipapasnek maipapan iti Nainkasuratan a tema. Ngem ania ngay no mapataudtayo ti negatibo a kababalin a maipakita a mismo kadagiti kritikal a panagsasarita kadagiti nasinged a gagayyem? Nasayaat no isaludsodtayo iti bagitayo, ‘Anianto ngata ti mabalin nga ibunga daytoy? Saan ngata a nasaysayaat nga isardengen ti agtanabutob ket sipapakumbaba nga agkararag a maipaay iti sirib?’ (Santiago 1:5-8; Judas 17-21) Ni Core ken dagiti kakaduana, nga immalsa maibusor iti autoridad da Moises ken Aaron, mabalin a kombinsidoda unay nga umiso ti panangmatmatda ta saandan nga inusig dagiti motiboda. Ngem naan-anay a nagbiddutda. Kasta met laeng dagiti Israelita a nagtanabutob iti pannakadadael da Core ken ti dadduma pay a rebelde. Anian a nainsiriban a bay-antay dagita a pagulidanan a mangtignay kadatayo a mangusig kadagiti motibotayo, mangiwaksi iti panagtanabutob wenno panagreklamo, ken palubosantay ni Jehova a manggugor kadatayo!—Salmo 17:1-3.
Agsursuro, ken Tagiragsakenyo Dagiti Bendision
16. Aniat’ kababagas ti pammagbaga iti 1 Corinto 10:11, 12?
16 Iti sidong ti nadibinuan a paltiing, impatingga ni Pablo ti listaan dagiti pammakdaar a mensahe buyogen ti pammagbaga: “Ita dagitoy a bambanag napagteng kadakuada kas dagiti pagulidanan, ket naisuratda a pammakdaar kadatayo a nadatngan dagiti panungpalan dagiti sistema ti bambanag. Iti kasta ti mangipagarup nga isu sitatakder agannad koma tapno di maikulbo.” (1 Corinto 10:11, 12) Sapay koma ta ditay tagtagilag-anen ti takdertayo iti kongregasion Kristiano.
17. No mariknatay ti di umiso a motibo iti pusotayo, aniat’ rumbeng nga aramidentayo?
17 Kas iti mabalin a panaglati ti landok, tinawidtayo met a kaputotan ni managbasol nga Adan ti panagduyos iti kinadakes. (Genesis 8:21; Roma 5:12) Gapuna, ditay koma maupay no makariknatayo iti di umiso a motibo iti pusotayo. Imbes ketdi, agtignaytayo a dagus. No maisarang ti landok iti naagneb nga angin wenno makadangran nga aglawlaw, napapartak unay ti panagrunotna. Masapul a liklikantayo ti pannakaisarang iti “angin” ti lubong ni Satanas, a pakairamanan ti narugit a paglinglingayanna, nasaknap nga imoralidad, ken negatibo a pagannayasan ti panunot.—Efeso 2:1, 2.
18. Aniat’ inaramid ni Jehova maipanggep kadagiti di umiso a pagannayasan ti sangatauan?
18 Inikkan ni Jehova ti sangatauan iti wagas a pangsumra kadagiti di umiso a pagannayasan a natawidtayo. Intedna ti bugbugtong nga Anakna tapno maaddaan iti biag nga agnanayon dagidiay mangalagad iti pammati kenkuana. (Juan 3:16) No surotentay a naimbag dagiti addang ni Jesus ken iparangarangtayo ti kas ken Kristo a personalidad, agbalintayto a bendision kadagiti sabsabali. (1 Pedro 2:21) Umawattayto met kadagiti nadibinuan a bendision, saan a dagiti lunod.
19. Kasanotay a magunggonaan iti panangusigtayo kadagiti Nainkasuratan nga ulidan?
19 Nupay nalakatay nga agbiddut ita a kas kadagiti Israelita idi ugma, addaantayo iti naan-anay a naisurat a Sao ti Dios a mangiwanwan kadatayo. Manipud kadagiti pinanidna maadaltayo ti maipapan iti pannakilangen ni Jehova iti sangatauan ken kasta met dagiti galadna nga inyanninaw ni Jesus, ‘ti silnag ti dayag ti Dios ken ti apag-isu a ladawan ti mismo a kina-isuna.’ (Hebreo 1:1-3; Juan 14:9, 10) Babaen ti kararag ken naanep a panagadal iti Kasuratan, maaddaantayo iti “panunot ni Kristo.” (1 Corinto 2:16) No maipasangotay kadagiti sulisog ken dadduma pay a pakasuotan ti pammatitayo, magunggonaantay iti panangusig kadagiti nagkauna a Nainkasuratan a pagulidanan ken nangruna ti kasayaatan nga ulidan ni Jesu-Kristo. No aramidentay ti kasta, saantayto a mapasaran ti pannakaiwayat dagiti nadibinuan a lunod. Imbes ketdi, matagiragsaktayo itan ti anamong ni Jehova ken dagiti bendisionna iti agnanayon.
[Footnote]
a Kitaenyo Ti Pagwanawanan a Hulio 15, 1992, panid 4.
Kasanoyo a Sungbatan?
◻ Kasanotay a mayaplikar ti balakad ni Pablo a saan nga agbalin a managdaydayaw iti idolo?
◻ Aniat’ maaramidantayo tapno maipangagtay ti pakdaar ti apostol maibusor iti pannakiabig?
◻ Apay a rumbeng a liklikantayo ti panagtanabutob ken panagreklamo?
◻ Kasanotay a magun-od dagiti nadibinuan a bendision, saan ket a lunod?
[Ladawan iti panid 18]
No kayattay dagiti nadibinuan a bendision, masapul a liklikantayo ti idolatria
[Dagiti ladawan iti panid 20]
Kas iti masapul a pannakaikkat ti lati, agtignaytayo a dagus a mangikkat kadagiti di umiso a tarigagay iti pusotayo