Agnanayonto Aya a Kasapulantayo Dagiti Armada?

ADU a kinabaknang ti tao ti inibus dagiti armada ken adu a pagragsakan ti tao ti dinadaelda. Iti kasta, isalsaludsod ti sumagmamano a tattao, ‘Maipasdek kadi ti tao ti natalged a lubong nga awanen dagiti buyot?’ Napateg daytoy a saludsod, ita ta dagiti armas mabalinda nga ikisap amin a nabiag. Kasano a nakapapati ti mangnamnama iti lubong nga awan dagiti buyot?

Adun dagiti napaspasamak idi a mangpaneknek a no agresulta iti panagtalek ti nasayaat nga internasional a relasion, mabalin a mangiturong daytoy iti panangkissay kadagiti armas. Kas pagarigan, gapu iti panaggayyem ti Canada ken Estados Unidos, ti 5,000 kilometro a pagbeddenganda ket di kasapulan a guardiaan dagiti soldado iti nasurok a maysa ket kagudua a siglo. Kasta met laeng ti panagtunos ti Norway ken Sweden, kas kadagiti adu a sabsabali a pagilian. Magun-odan kadi ti lubong nga awanan buyot no agtutunos amin a nasion? Naglatak unay dayta a kapanunotan kalpasan dagiti nakaam-amak a kasasaad idi Gubat Sangalubongan I.

Idi natalnan idi 1918, maysa kadagiti panggep ti tulag ti kappia idiay Versailles ti “panangyussuat iti sapasap a pananglimitar kadagiti armas dagiti amin a nasion.” Kadagiti simmaganad a tawen, naglatak ti pacifismo. Sigun kadagiti dadduma a pacifista, ti gubat ti kadadaksan a mapasamak iti maysa a nasion ket ngarud dakdakes pay dayta ngem ti pannakaabak. Di immanamong dagiti pacifista, a kinunada a kadagiti naglabas a siglo, dagiti Judio kadagiti dadakkel a lugar manmanoda a nakiranget kadagiti rimmaut, ngem nagtultuloy latta dagiti naranggas a gandat a mangtalipupos kadakuada. Bassit ti gundaway dagiti Africano a lumaban kadagiti nangyeg kadakuada kas tagabo iti luglugar ti America, ngem iti adu a siglo, naulpit latta ti pannakatratoda.

Nupay kasta, idi bimtak ti Gubat Sangalubongan II, adu kadagiti pacifista ti nagkuna a masapul a masalakniban dagiti pagilian. Isu nga idi naipasdek ti Naciones Unidas kalpasan ti Gubat Sangalubongan II, naigunamgunam ti internasional a panagtitinnulong ket saan unay ti panangkissay iti armas tapno malapdan ti gubat. Ninamnama dagiti miembro a no adda kinatalged, sitatallugod dagiti nasion a mangkissay iti armasda.

Bimmatad ti sabali pay a parikut. Masansan a ti panangikagumaan ti maysa a nasion nga agbalin a natalged pagbalinenna a di natalged ti kaarrubana. Ti kastoy a di natalged a kasasaad nangiturong iti panagpipinnaadu iti armas. Ngem iti nabiit pay, ti simmayaat a relasion dagiti kangrunaan a nasion pinatibkerna ti namnama iti pannakakissay dagiti armas. Nupay kasta, manipud idin, ti Gubat iti Gulpo ken dagiti riribuk iti dati a Yugoslavia rinakrakna ti namnama dagiti adu a makissayan dagiti armas. Agarup lima a tawenen ti napalabas, inkomento ti magasin a Time: “Nupay nalpasen ti cold war, nagbalin ti lubong a lallalo, imbes ketdi a saan unay, a napeggad a lugar.”

Panagtarigagay iti Sangalubongan a “Polis”

Adu a managpaliiw ti agkuna a kasapulan ti sangatauan ti maysa a sangalubongan a gobierno nga addaan nabileg a buyot a mangsalaknib iti isuamin. Tangay di kabaelan nga aramiden daytoy ti organisasion ti Naciones Unidas wenno dagiti kabibilgan a puersa militar iti lubong, marikna dagiti dadduma a nalidem ti masanguanan. Ngem no mamatikayo iti Biblia kas Sao ti Dios, mabalin a pinampanunotyo no ipaayto met laeng ti Mannakabalin-amin a Dios daytoy naganat unay a kasapulan.

Usarento ngata Daydiay aw-awagan ti Biblia a “Dios ti ayat ken talna” ti puersa militar tapno maipatungpal ti hustisia? No kasta, makimbuyot? Adu kadagiti buyot ita ti agkuna a tultulongan ida ti Dios, ngem pudno aya nga itungtungpalda ti pagayatan ti Dios? Wenno adda kadi sabali a wagas ti Dios a bumallaet ken mangipaay iti talna ken talged?​—2 Corinto 13:11.

Tinaming ti Mannakabalin-amin a Dios ti immuna nga iyaalsa babaen ti panangpapanawna kada Adan ken Eva idiay Eden ken panangipuestona kadagiti kerubin tapno saandan a makasubli. Impakaammona met ti panggepna a mangpukaw kadagiti amin nga umalsa iti kinasoberanona. (Genesis 3:15) Mangusarto ngata ti Dios iti buyot?

Saritaen ti Biblia dagiti gundaway a nagusar ti Dios kadagiti buyot tapno mangukom. Kas pagarigan, kadawyan idi kadagiti pagarian idiay Canaan ti seksual a pannakinaig kadagiti animal, panagdaton iti ubing, ken naulpit a pannakigubat. Imbilin ti Dios ti naan-anay a pannakadadaelda ket inusarna ti buyot ni Josue a mangdusa kadakuada. (Deuteronomio 7:1, 2) Umasping iti dayta, imbanag ti buyot ni Ari David ti panangukom ti Dios kadagiti Filisteo kas ehemplo no kasano a dadaelento ti Dios ti amin a kinadakes iti maudi nga aldaw a panangukomna.

Adda maadaltayo kadagidiay a pasamak. Imparangarang ni Jehova a kabaelanna ti mangusar iti buyot tapno natalged dagiti tattao. Kinapudnona, adda nagpaiduma a kita ti buyot ni Jehova a mangtaming iti sapasap nga iyaalsa iti turayna.

“Ni Jehova Dagiti Buybuyot”

Us-usaren ti Biblia ti ebkas a “ni Jehova dagiti buybuyot” iti nasurok a 250 a daras. Daytoy nga ebkas ipamatmatna ti saad ti Dios kas komandante ti dakkel unay a buyot dagiti anghel. Iti maysa a gundaway, kinuna ni propeta Miquias kada Ari Acab ken Josafat: “Siak nakitak ni Jehova a situtugaw iti tronona, ket amin ti buyot ti langit sitatakder iti asideg kenkuana iti makannawan ken makattigidna.” (1 Ar-ari 22:19) Buybuyot dagiti anghel ti natukoy ditoy. Inusar ni Jehova dagitoy a buyot a mangsalaknib iti ilina. Idi a nalakub ti siudad ti Dotan, awanen ti namnama ti adipen ni Eliseo. Nupay kasta, tapno maliwliwa, babaen ti nakaskasdaaw a sirmata impakita kenkuana ti Dios ti buyotna a buklen dagiti espiritu a parsua. “Ni Jehova linuktanna dagiti mata di agtutubo a lalaki; ket kimmita: ket, adtoy, a di bantay a napno kadagiti kabkabayo, ken luglugan nga apuy.”​—2 Ar-ari 6:15-17.

Kayat kadi a sawen dagitoy a pasamak a supsuportaran ti Dios dagiti armada ita? Nalabit patien ti dadduma a buyot ti Kakristianuan a buyot ida ti Dios. Adu ti agpabpabendision kadagiti klero. Ngem aggiginnubat dagiti buyot ti Kakristianuan, maibusor kadagiti kapammatianda. Nangrugi dagiti dua a gubat sangalubongan iti daytoy a siglo kadagiti buyot nga agkunkuna a Kristianoda. Saan nga aramid ti Dios daytoy. (1 Juan 4:20) Nupay nalabit kunaen ti kakasta a puersa militar a makidangdangadangda para iti talna, binilin kadi ni Jesus dagiti pasurotna a mangbukelda iti kakasta a buyot tapno malapdan ti pannakasinga ti talna iti lubong?

Napasamak ti nakaro a pannakasinga ti talna idi a dagiti armado a managderraaw tiniliwda ni Jesus iti minuyongan a nagkararaganna a kaduana dagiti adalanna. Tinagbat ti maysa kadagiti adalan ti maysa a managderraaw babaen ti kampilan. Ginundawayan idi ni Jesus nga inlawlawag ti maysa a napateg a prinsipio. Kinunana: “Ipulangmo ta kampilanmo iti lugarna, ta amin dagidiay mangaramat iti kampilan mataydanto iti kampilan. Wenno pagarupem kadi a diak mabalin ti agkiddaw ken Amak tapno mangipaay kaniak ita a kanito iti nasurok a sangapulo ket dua a lehion dagiti anghel?” Nagdakkel unay a buyot ti maibaon ni Jesus, ngem saan a nakalista dita ni Pedro kas soldado, wenno siasinoman a tao. Imbes ketdi, naayaban a “dumadaklis kadagiti tattao” da Pedro ken dagiti dadduma pay a pasurot ni Jesus. (Mateo 4:19; 26:47-53) Sumagmamano nga oras kalpasanna, linawlawagan ni Jesus ti kasasaad ken Pilato. Kinunana: “Ti pagariak saan a paset daytoy a lubong. No ti pagariak ket paset daytoy a lubong, dagiti agserserbi kaniak nakibakalda koma tapno saanak a maiyawat kadagiti Judio. Ngem kinaagpaysuanna, ti pagariak saan a manipud itoy a gubuayan.” (Juan 18:36) Ti Pagarian nga inted ti Dios ken Jesus ket nailangitan ken mangyegto iti talna ditoy daga, saan a kas iti pagarian ni David a naipasdek ditoy daga.

Makigubat Dagiti Buyot ti Dios

Agtignayton iti mabiit dagiti buyot ti Dios. Iti panangiladawanna iti dangadang iti masanguanan, inawagan ti Apocalipsis ni Jesus a “Ti Sao ti Dios.” Mabasatayo: “Dagiti buyot nga adda sadi langit sumursurotda kenkuana kadagiti puraw a kabalio, ket nakakawesda iti puraw, nadalus, napino a lienso. Ket manipud iti ngiwatna rumrummuar ti natarumamis nga atiddog a kampilan, tapno kabilenna dagiti nasion babaen iti dayta.” Kuna ti Biblia a daytoy a gubat agresultanto iti kanibusanan “dagiti ar-ari ti daga ken dagiti buyotda.” No maipapan kadagiti dadduma a di nasungdo iti Dios, innayon ti padto: “Dagiti dadduma napapatayda babaen ti atiddog a kampilan daydiay sisasakay iti kabalio.” Uray ni Satanas a Diablo dinton mangriribuk. Pudno a mangiruanganto dayta iti natalna a lubong nga awan dagiti buyot.​—Apocalipsis 19:11-21; 20:1-3.

Sirmataenyo ti Lubong nga Awanan Gubat

Mailadawanyo kadi ti maysa a lubong a nakataltalged a saan a kasapulan dagiti armada? Kuna ti maysa a salmo iti Biblia: “Umaykayo, imatanganyo dagiti ar-aramid ni Jehova, no ania dagiti panangdadael nga inaramidna ditoy daga. Pagsardengenna dagiti gubgubat inggana iti ungto ti daga.”​—Salmo 46:8, 9.

Anian a bang-arto daytoy! Panunotenyo ti posibilidad a ti kagimongan ti tao nawayawayaan met laengen iti panagbayad iti makapadagsen a buis para kadagiti armada ken dagiti alikamenda! Maipamaysanto dagiti tattao ti pigsada a mangpasayaat iti kasasaad ti biag para iti amin, iti panangdalus ken panagmula manen iti daga. Addanto dagiti baro a gundaway a mangpartuat kadagiti banag a pudpudno a kasapulan ti sangatauan.

Matungpalto daytoy a kari iti sangalubongan: “Ti kinaranggas dinton mangngegan iti dagam, ti pannakarakrak ken pannakarba kadagiti beddengmo.” (Isaias 60:18, NW) Dinton pulos agkamang dagiti nakakaasi a minilion a tattao manipud kadagiti paggugubatan, a mapilitanda a mangpanaw kadagiti pagtaengan ken sanikuada tapno agnaedda kadagiti nakaay-ay-ay a kampo. Dinton pulos agsaibbek dagiti tattao gapu kadagiti inay-ayatda a natay wenno nabaldado iti panagdadangadang dagiti nasion. Ipasdekto ti nailangitan nga Ari ni Jehova ti permanente a sangalubongan a talna. “Kadagiti al-aldawna agrangpayanto ti kinalinteg, ken ti kinaruay ti talna agingga iti maawanen ti bulan. Subbotennanto ti kararuada iti panangirurumen ken iti kinaranggas.”​—Salmo 72:7, 14, NW.

Ad-adda a makaay-ayonto pay ti biag a kadua dagiti tattao a nasursuruan a saan a gumura no di ket tumulad iti nadiosan a wagas ti ayat. Impadto ti Sao ti Dios: “Didanto mangranggas wenno mangdadael iti amin a bantayko a nasantuan; ta ti daga mapnonto iti pannakaammo ken ni Jehova, a kas la dagiti dandanum saknapanda ti baybay.” Kasanonto ngata ti agbiag a kadua dagiti tattao a makaammo ken agayat ken Jehova? Impadto ti isu met la a libro: “Ti aramid ti kinalinteg isunto ti talna; ket ti patauden ti kinalinteg kinaulimek ken panagtalek nga agnanayon. Ket ti ilik agnaedto ti natalna a pagyanan; ken iti namayengmeng a pagtaengan, ken kadagiti natalingenngen a paginanaan.”​—Isaias 11:9; 32:17, 18.

Dagiti tattao a naibangon ti pammatida iti pannakaammo iti Biblia maawatanda a nakasagana dagiti buyot ti Dios a mangikisap kadagiti amin a bumusbusor iti talna ditoy daga. Daytoy a pannakaammo ikkanna ida iti pammatalged a mangyaplikar iti kuna ti Biblia a ‘maaramid kadagiti maud-udi nga al-aldaw.’ Nga isu daytoy: “Pandayendanto dagiti kamkampilanda a pagbalinen a dingding ti arado, ket dagiti pikpikada pandayendanto a kumkumpay; ti maysa a nasion saannanto nga itag-ay ti kampilan a maibusor iti nasion, ket didanto met adalenen iti pannakigubat uray kaano.”​—Isaias 2:2-4.

Dagiti tattao manipud iti adu a nasion a nagbalin a Saksi ni Jehova agkedkeddan nga ‘agsursuro iti gubat.’ Agtalekda iti pannalaknib dagiti nailangitan a buyot ti Dios. Babaen ti pannakipagadalyo iti Biblia kadakuada, maaddaankay met iti kastoy a panagtalek.

[Picture Credit Line iti panid 28]

Retrato a kukua ti U.S. National Archives