Balligi Babaen ti Panagporsegi
MANMANO laengen a maiparangarang ti panagporsegi iti moderno a panawen. Patien ti adu a tattao a nangnangruna nga agpannuray ti balligi iti kaadda iti umiso a lugar ken iti umiso a tiempo, saan nga iti panagporsegi. Mapabasolyo kadi ida? Napunno ti pagiwarnak kadagiti mangipakaammo nga islogan a ti ipasimudaagda ket kastoy: magun-od ti nganngani amin a kayatmo uray dika unay agregget, basta adu ti kuartam. Mangipabpablaak dagiti warnakan iti adu nga estoria maipapan kadagiti nagballigi a dagus ken intelihente nga agkakabannuag a negosiante a nagbalin a milionario di nagbayag kalpasan ti panagturposda iti kolehio.
Kuna ti kolumnista a ni Leonard Pitts: “Iti kagimongan nga agpampannuray la iti makitkitana, kasla laklakaenna ti balligi. . . . Kasla maysa a banag a magun-od ti asinoman basta ammona la ketdi ti nasikap a pamay-an, adda abilidadna, wenno adda milagro a mapasamak.”
Ania ti Panagporsegi?
Ti panagporsegi kaipapananna ti ‘agtultuloy a panangpetpet kadagiti panggep, kasasaad, wenno aktibidad iti laksid dagiti tubeng wenno pannakalapped.’ Ipasimudaagna ti agtultuloy a panagregget uray adda rigat, a desidido ken saan a sumuksuko. Iyunay-unay ti Biblia ti kinapateg daytoy a galad. Kas pagarigan, balakadannatayo ti Sao ti Dios: “Itultuloyyo, ngarud, a sapulen nga umuna ti pagarian,” “itultuloyyo ti agtuktok, ket mailukatto dayta kadakayo,” “itultuloyyo a reggetan ti panagkararag,” ken “kumpetkayo a siiirut iti nasayaat.”—Mateo 6:33; Lucas 11:9; Roma 12:12; 1 Tesalonica 5:21.
Ti panangdaer kadagiti di maliklikan a lapped ket maysa nga importante a benneg ti panagporsegi. Kuna ti Proverbio 24:16: “Ti nalinteg a tao uray matuang a mamimpito, ket bumangon manen.” Imbes nga ‘agsardengen’ no maipasango iti rigat wenno pannakapaay, ti naporsegi a tao ket “bumangon manen,” “agtultuloy,” sa padasenna manen.
Ngem adu ti saan a nakasagana kadagiti rigat ken pannakapaay a mabalin a pakaipasanguanda. Gapu ta dida pulos napatanor ti determinasion nga agporsegi, nalakada a sumuko. “Adu unay a tattao ti agtignay iti pamay-an nga isu a mismo ti madangran no mapaayda,” kuna ti mannurat a ni Morley Callaghan. “Ay-ayenda ti bagida, komporme ti pabasolenda, agsakit ti nakemda sa . . . sumukodan.”
Nakalkaldaang daytoy. Impatuldo ni Pitts: “Malipatantayo nga adda rason ti pannakasuottayo, nga adda maadaltayo manipud rigat.” Ania ti maadaltayo? Inngudona: “Masursuro [ti maysa] a saan a makapapatay ti pannakapaay, wenno saan nga agnanayon ti pannakakeltay. Mamagsirib. Mamagsagana.” Kastoy ti simple a kuna ti Biblia: “Iti amin a trabaho adda gunggonaen.”—Proverbio 14:23.
Siempre, saan a kanayon a nalaka ti mangituloy manen kalpasan ti maysa a pannakalapped. No maminsan, maipasangotayo kadagiti karit a kasla mangkeltay iti amin a panagreggettayo a mangparmek kadagita. Imbes nga umas-asideg, kasla ad-adda nga umad-adayo dagiti kalattayo. Mabalin a mariknatayo a kasla awan maaramidantayo, ditay kabaelan, ket mabalin a mangiturong iti pannakaupay, wenno panagleddaang pay ketdi. (Proverbio 24:10) Kaskasdi, pabilgennatay ti Biblia: “Ditay koma sumuko iti panagaramid ti nasayaat, ta iti naikeddeng a panawen agapittayto no ditay mabannog.”—Galacia 6:9.
Aniat’ Makatulong Kadatayo nga Agporsegi?
Ti umuna nga addang tapno makapagporsegi iti pinilitayo a kurso isu ti panangipasdek kadagiti makagunggona ken maragpat a kalat. Ammo a talaga ni apostol Pablo daytoy. Kinunana kadagiti taga Corinto: “Ti wagas a panagtarayko ket di mapagduaduaan; ti wagas a panangiturongko kadagiti danogko ket saan a kasla panangkabkabil iti angin.” Ammo ni Pablo a no kayatna nga agballigi dagiti panagreggetna, masapul a nalawag dagiti kalatna, kas iti tumataray a sipapanunot a magtengna ti pagnguduan ti lumba. Indagadagna kadakuada: “Dikay aya ammo a dagiti tumataray iti maysa a lumba agtarayda amin, ngem maysa laeng ti umawat iti gunggona? Agtaraykayo iti kasta a wagas tapno magun-odanyo dayta.” (1 Corinto 9:24, 26) Kasanotay a maaramid daytoy?
“Ti manakem a tao matmatanna a nalaing ti papananna,” kuna ti Proverbio 14:15. Nainsiriban nga usigen a regular dagiti estratehiatayo iti biag, a saludsodantay ti bagitayo no sadino ti pagturturongantayo ken no kasapulan dagiti panagbalbaliw. Masapul a nalawag iti panunottayo no ania ti kayattay nga iringpas ken no apay. Saantay a nalaka a sumuko no sipapanunottay a kanayon iti kangrunaan a kalattayo. “Dagiti matam kumitada kadi nga aglinteg laeng,” idagadag ti naipaltiing a proverbio, tapno “dagiti amin a daldalanmo nasimpada koma.”—Proverbio 4:25, 26.
No naikeddengyon dagiti kalatyo, ti sumaruno nga addang isu ti pananganalisar no kasano a maragpat dagitoy. Inyimtuod ni Jesus: “Asino kadakayo a kayatna ti mangbangon ti maysa a torre ti saan nga agtugaw nga umuna ket patta-pattaenna ti magastos?” (Lucas 14:28) Maitunos iti daytoy a prinsipio, maysa nga eksperto mainaig iti kinasimbeng ti panunot ti nagkuna: “Maysa kadagiti nadlawko kadagiti naballigi a tattao isu ti nalawag a pannakaawatda nga adda pakaigapuan ti paspasamak iti biagda. Ammo dagiti naballigi a tattao a no kayatda ti maysa a banag, masapul nga aramidenda ti amin a nesesita nga addang tapno magun-odda dayta.” Makatulong kadatayo nga agbalin a sipapanunot a kanayon no matarusantay a nalaing dagiti nesesita nga addang a masapul nga aramiden tapno maragpat ti kalattayo. Daytanto pay ti mamagbalin a nalaklaka ti mangituloy manen no kas pagarigan ta adda pakaisagudantayo. Ti kastoy a pannakaawat ti tulbek ti balligi da Orville ken Wilbur Wright.
No dumteng ngarud dagiti pannakapaay, ikagumaanyo a matmatan dagita a sipopositibo ken banag a pakasursuruan. Usigenyo ti kasasaad, kitaenyo no ania ti nagkamalianyo, sayo aturen dayta a kamali wenno pagkapuyan. Makatulong ti pannakisarita iti dadduma, yantangay “amin a gandat pasingkedan ti panangpatigmaan.” (Proverbio 20:18) Ad-adda a masanay ken agbalinkayo a nasigo iti kada panagreggetyo, a tumulongto kamaudiananna iti panagballigiyo.
Ti maikatlo a napateg a paset ti panagporsegi isu ti kinapinget. Paregtaennatay ni apostol Pablo: “Aniaman ti nagtengantayon a panagrang-ay, itultuloytayo koma ti magna a siuurnos iti daytoy met laeng a rutina.” (Filipos 3:16) Kas kunaen ti maysa a mannursuro, “nagsayaat dagiti ibunga ti kinatimbeng ken kinapinget uray iti nabayag a panawen.” Nagsayaat ti pannakayilustrar daytoy iti nalatak a sarsarita ni Aesop maipapan iti pag-ong ken koneho. Nangabak ti pag-ong iti lumba nupay adayo a nabumbuntog ngem iti koneho. Apay? Gapu ta nagtultuloy ken disiplinado ti pag-ong. Saan a simmuko. Nagna la iti kapartak nga ammona a kabaelanna, ket tinaginayonna dayta agingga a nagtengna ti pagnguduan ti lumba. Gapu ta agtultuloy ti panagrang-ay ti organisado ken saan nga agbaliwbaliw ti panunotna a tao, kanayon a determinado ken saan a nalaka a sumuko wenno umikkat iti lumba. Wen, “agtaraykayo iti kasta a wagas” tapno maragpatyo ti kalatyo.
Panangikeddeng Kadagiti Makagunggona a Kalat
Siempre, tapno adda serbina ti panagporsegi, masapul a makagunggona dagiti kalattayo. Pagreggetan ti adu a tattao dagiti bambanag a di mangipaay iti ragsak. Ngem impatuldo ti Biblia: “Ti mangsukimat iti perpekto a linteg a kukua ti wayawaya ken agtultuloy iti dayta . . . naragsakto iti panangaramidna iti dayta.” (Santiago 1:25) Wen, ti panagadal tapno matarusan ti linteg ti Dios a nailanad iti Biblia ket makagunggona a kalat. Apay? Napateg daytoy gapu ta naibasar ti linteg ti Dios kadagiti awan pagkurangan ken nalinteg a pagalagadanna. Kas Namarsua, ammona ti kasayaatan agpaay kadagiti parsuana. No napingettayo ngarud nga agadal kadagiti instruksion ti Dios ken iyaplikar dagita iti biagtayo, sigurado a naragsaktayo. Kastoy ti inkari ti Proverbio 3:5, 6: “Agtalekka ken ni Jehova iti amin a pusom . . . Kadagiti amin a dalanmo isu ti bigbigem, ket isu iturongnanto dagiti desdesmo.”
Kanayonanna, ti pananggun-od iti pannakaammo iti Dios ken ni Jesus “kaipapananna ti agnanayon a biag,” kuna ni Jesus. (Juan 17:3) Ipamatmat ti padto ti Biblia nga agbibiagtayon “kadagiti maudi nga al-adaw” daytoy a sistema. (2 Timoteo 3:1-5; Mateo 24:3-13) Iti din agbayag, dagiti agnaed ti daga ket iturayanto ti Pagarian ti Dios, ti nalinteg a gobiernona. (Daniel 2:44; Mateo 6:10) Daytoy a gobierno ti mangyeg kadagiti amin a natulnog a tattao iti awan kaaspingna a talna, kinarang-ay, ken kinaragsak. (Salmo 37:10, 11; Apocalipsis 21:4) “Ti Dios saan a mangidumduma,” kuna ti Aramid 10:34. Wen, maawis ti tunggal maysa a mangtagiragsak kadagiti gunggona!
Ti Biblia ket maysa a nagkauna a libro a napnuan iti sirib ken pateg. Masapul ti panawen ken panagregget tapno matarusan daytoy. Ngem babaen ti tulong ti Dios—ken no napingettayo a mangsapul iti pannakaammo a linaonna—silulukat dayta a libro kadatayo. (Proverbio 2:4, 5; Santiago 1:5) Ibagatayon a maysa a karit ti panangyaplikar iti maad-adaltayo. Mabalin a kalikagumanna ti panangbalbaliwtayo iti panagpampanunot wenno ug-ugalitayo. Mabalin a kagura pay dagiti nasayaat-ti-panggepda a gagayyem wenno kapamiliatayo ti panagadaltayo iti Biblia. Nasken ngarud ti kinapinget. Ipalagip kadatayo ni apostol Pablo nga ipaayto ti Dios ti biag nga agnanayon kadagidiay mangiparangarang iti “panagibtur iti aramid a naimbag.” (Roma 2:7) Maragsakan dagiti Saksi ni Jehova a tumulong kadakayo a manggun-od iti daytoy a kalat.
Manamnamayo nga agballigikayo no agporsegikayo nga agadal maipapan iti Dios ken iti pagayatanna ken napinget nga iyaplikar ti maadalyo.—Salmo 1:1-3.
[Ladawan iti panid 6]
Agballigikayo no agporsegikayo nga agadal maipapan iti Dios ken iti pagayatanna
[Picture Credit Line iti panid 4]
Culver Pictures