Masapul Kadi a Patienyo?

MARIGATAN ti 12 ti tawenna nga estudiante a mangtarus kadagiti pamunganayan a prinsipio ti algebra. Medio direkta ti panangisuro ti maestrona iti klase maipapan iti panagkuenta iti algebra.

“Ipapanyo nga x=y ken agpada a 1 ti kaibatogan dagitoy,” kinunana.

‘Kasla nainkalintegan dayta,’ nakuna ti estudiante iti bagina.

Ngem kalpasan ti uppat a linia ti kasla lohikal a panagkuenta, nakaaramid ti maestro iti makatikaw a konklusion: “No kasta, 2=1!”

“Balusingsingenyo dayta,” inkaritna kadagiti nariro nga estudiantena.

Marigatan ti agtutubo nga estudiante a mangbalusingsing iti dayta gapu ta limitado unay ti ammona maipapan iti algebra. Kasla husto amin ti naaramid a panagkuenta. Rumbeng ngarud kadi a patienna daytoy karkarna a konklusion? Total, ad-adu ti ammo ti maestrona iti matematika. Siempre, saan a rumbeng a patienna! ‘Awan gapuna a balusingsingek dayta,’ kinunana iti bagina. ‘Nalawag kaniak a minamaag dayta.’ (Proverbio 14:15, 18) Ammona a di kayat ti maestrona wenno ti siasinoman a kaklasena nga isukat ti dua a doliar iti maysa a doliar!

Idi agangay, natakuatan ti estudiante iti algebra ti kamali iti daydi a panagkuenta. Kabayatanna, adda napateg a leksion a naadalna iti daydi a kapadasan. Uray no nasirsirib ti maysa a mangisuro iti nakasaysayud ken kasla nakapapati nga argumento, saan a masapul a patien ti maysa a dumdumngeg ti minamaag a konklusion gapu laeng ta dina mabalusingsing dayta iti agdama. Kinapudnona, sursuroten ti estudiante ti maysa a praktikal unay a prinsipio ti Biblia a masarakan iti 1 Juan 4:1​—ti di panamati a dagus iti amin a mangngeganyo uray no kasla mapagtalkan ti nagtaudanna.

Di kayat a sawen daytoy a rumbeng nga ipatangkenyo a suroten dagiti kapanunotan nga ipagarupyo nga umiso. Maysa a biddut no iyaleng-alengyo ti impormasion a mangilinteg kadagiti kamali a kapanunotan. Ngem dikay met koma “sidadaras a magunggon manipud iti panagpampanunotyo” no parigatennakayo ti maysa nga agpabpabigbig a nasaririt wenno addaan autoridad. (2 Tesalonica 2:2) Siempre, subsuboken laeng daydi maestro dagiti estudiantena. Kaskasdi, makadangran dagiti bambanag no dadduma. Addada tattao a ‘nasikap unay a mangparnuay iti biddut.’​—Efeso 4:14; 2 Timoteo 2:14, 23, 24.

Kanayon Kadi nga Umiso Dagiti Eksperto?

Kasano man kasirib dagiti eksperto iti aniaman a tay-ak, mabalin nga agsusupadi ti ideya ken agbaliwbaliw ti opinionda. Alaentay a pagarigan ti agdama a debate iti tay-ak ti medisina maipapan iti nasken a banag a kas kadagiti makagapu iti sakit. “Ti napateg a koneksion dagiti natawid kontra iti timmanor a makagapu iti sakit isu ti puon ti nabara a panagdedebate dagiti sientista,” insurat ti maysa a propesor ti medisina iti Harvard University. Dagidiay dimmasig iti grupo a naawagan determinist mamatida unay a dakkel ti paset dagiti gene-tayo iti kaadda ti nadumaduma a sakit. Ngem ikalintegan dagiti dadduma a ti aglawlaw ken estilo ti panagbiag ti kangrunaan a makagapu iti panagsakit ti tao. Agpada dagitoy a grupo a nasiglat a mangidatag kadagiti panagsirarak ken estadistika a pangsuporta iti argumentoda. Kaskasdi, saan pay a nagpatingga ti debate.

Maulit-ulit a napaneknekan ti kamali dagiti agdindinamag a mamasirib, nupay kasla saan a mabalusingsing ti sursuroda idi damo. Ti pilosopo a ni Bertrand Russell inawaganna ni Aristotle kas maysa kadagiti “kaimpluensiaan kadagiti amin a pilosopo.” Ngem impabigbig met ni Russell nga adu kadagiti doktrina ni Aristotle ti “agdadata a kinaulbod.” “Iti moderno a panawen,” insuratna, “nganngani amin nga idudur-as iti siensia, lohika, wenno pilosopia ket naan-anay a kontra iti ilablaban dagiti adalan ni Aristotle.”​—History of Western Philosophy.

‘Ti Siuulbod a Naawagan “Pannakaammo”’

Mabalin a nakatumpong dagiti nagkauna a Kristiano iti adu nga adalan dagiti nalatak a Griego a pilosopo, kas kada Socrates, Plato, ken ni Aristotle. Imbilang dagiti de adal idi a tiempo a nasirsiribda ngem iti kaaduan a Kristiano. Manmano kadagiti adalan ni Jesus ti naibilang a “mamasirib iti nainlasagan a pamay-an.” (1 Corinto 1:26) Kinapudnona, dagidiay nakaadal iti pilosopia idi a tiempo imbilangda a bin-ig a “kinamaag” wenno “agdadata a kinanengneng” ti patpatien dagiti Kristiano. ​—1 Corinto 1:23; Phillips.

No maysakayo kadagidi nagkauna a Kristiano, naallukoykay ngata iti makaguyugoy nga argumento dagiti natan-ok a mamasirib idi a tiempo wenno nagsiddaaw iti kinasiribda? (Colosas 2:4) Saan a maiparbeng a kasta, sigun ken apostol Pablo. Impalagipna kadagiti Kristiano nga ibilang ni Jehova a kinamaag “ti sirib dagiti masirib a tattao” ken ti “saririt dagiti nasaririt a tattao” idi a tiempo. (1 Corinto 1:19) “Ania ti iparangarang ti amin a kinasirib dagiti pilosopo, mannurat ken kritiko daytoy a lubong?” insaludsodna. (1 Corinto 1:20, Phillips) Uray nakasirsirib dagiti pilosopo, mannurat, ken kritiko idi kaaldawan ni Pablo, dida nakaipaay iti napaypayso a solusion kadagiti problema ti sangatauan.

Nasursuro ngarud dagiti Kristiano nga adaywan ti inawagan ni apostol Pablo a “panagsusuppiat iti siuulbod a naawagan ‘pannakaammo.’” (1 Timoteo 6:20) Inawagan ni Pablo nga ‘ulbod’ ti kasta a pannakaammo gapu ta awanan dayta iti maysa a nasken a banag​—ti dokumento wenno reperensia a nagtaud iti Dios a pakasubokan dagiti teoriada. (Job 28:12; Proverbio 1:7) Awanan iti dayta a reperensia ken binulsek ti kangrunaan a manangallilaw, ni Satanas, dagidiay sumursurot iti kasta a pannakaammo. Gapuna, nikaanoman saanda a masarakan ti kinapudno.​—1 Corinto 2:6-8, 14; 3:18-20; 2 Corinto 4:4; 11:14; Apocalipsis 12:9.

Ti Biblia​—Naipaltiing a Giya

Di pulos nagduaduaan dagiti nagkauna a Kristiano nga impalgak ti Dios ti pagayatan, panggep, ken prinsipiona iti Kasuratan. (2 Timoteo 3:16, 17) Daytoy ti nangsaluad kadakuada iti ‘pannakakayaw kas naanupan babaen ti pilosopia ken awan kapapay-anna a panangallilaw maitunos iti tradision dagiti tattao.’ (Colosas 2:8) Kasta met ti kasasaad ita. Saan a kas kadagiti makariro ken agsusupadi nga opinion ti tattao, mangipaay ti Sao ti Dios iti natibker a pundasion a mabalintay a pangisaadan iti pammatitayo. (Juan 17:17; 1 Tesalonica 2:13; 2 Pedro 1:21) No awan dayta, imposible ti panangikagumaantayo a mangibangon iti banag a natibker babaen ti agbaliwbaliw a teoria ken pilosopia ti tao.​—Mateo 7:24-27.

‘Ngem aguraykayo,’ nalabit kuna ti maysa. ‘Di aya pinaneknekan ti siensia nga adda biddut ti Biblia isu a saan nga ad-adda a mapagtalkan ngem kadagiti agbaliwbaliw a pilosopia ti tattao?’ Kas pagarigan, kinuna ni Bertrand Russell a “da Copernicus, Kepler, ken ni Galileo masapul a supiatenda idi ni Aristotle agraman ti Biblia tapno maipapatida a ti daga ket saan nga isu ti sentro ti uniberso.” (Kukuami ti italiko.) Ken saan aya nga iti kaaldawantayo, dagiti creationist, kas pagarigan, ipapilitda nga isursuro ti Biblia a naparsua ti daga iti innem a 24-oras nga aldaw, idinto ta ipakita ti kinapudno a binilionen a tawen ti daga?

Kinapudnona, saan nga ibagbaga ti Biblia a ti daga ti sentro ti uniberso. Sursuro dayta dagiti panguluen ti relihion a di simmurot iti Sao ti Dios. Ti salaysay ti Genesis maipapan iti panamarsua anamonganna a binilionen ti tawen ti daga ken dina isuro a 24 nga oras ti tunggal aldaw ti panamarsua. (Genesis 1:1, 5, 8, 13, 19, 23, 31; 2:3, 4) Ipakita ti napudno a panangusig iti Biblia a nalawag a saan daytoy nga “agdadata a kinanengneng,” nupay saan a libro maipapan iti siensia. Kinapudnona, naan-anay a maitunos dayta iti pudpudno a siensia.a

Ti ‘Pannakabalin nga Agrason’

Nupay adu kadagiti adalan ni Jesus ti nanumo ken saan a de adal, addaanda iti banag nga inted-Dios a mabalinda nga usaren. Aniaman ti nalikudanda, naparaburanda amin iti pannakabalin nga agrason ken abilidad nga agpanunot. Pinaregta ni apostol Pablo dagiti padana a Kristiano nga aramatenda a naan-anay ti ‘pannakabalinda nga agrason’ tapno ‘mapaneknekanda iti [bagbagida] ti naimbag ken makaay-ayo ken perpekto a pagayatan ti Dios.’​—Roma 12:1, 2.

Gapu iti inted-Dios a ‘pannakabalinda nga agrason,’ naawatan dagiti nagkauna a Kristiano nga ubbaw ti aniaman a pilosopia wenno sursuro a maikaniwas iti naipaltiing a Sao ti Dios. Kinapudnona, addada gundaway a dagiti masirib kadagidi a tiempo ‘linappedanda ti kinapudno’ ken dida inkankano ti makita a pammaneknek nga adda Dios. “Nupay ipapatida a mamasiribda, nagbalinda a maag,” insurat ni apostol Pablo. Gapu ta inlaksidda ti kinapudno maipapan iti Dios ken ti panggepna, “nagbalin a kawaw ti panagul-uloda kadagiti panagrasrasonda ket ti di nasaririt a pusoda nagsipnget.”​—Roma 1:18-22; Jeremias 8:8, 9.

Dagidiay mangipapati a mamasiribda masansan a kunaenda nga “Awan ti Dios” wenno “Saan a mapagtalkan ti Biblia” wenno “Saan pay nga ita dagiti ‘maudi nga al-aldaw.’” Minamaag dagita a kapanunotan iti imatang ti Dios a kas iti panagkuna a “2=1.” (1 Corinto 3:19) Aniaman ti kuna dagiti tattao nga autoridadda, dikay akseptaren ti konklusionda no maibusor iti Dios, di mangikankano iti Saona, ken maikaniwas iti sentido komon. Kamaudiananna, kanayon a nainsiriban ti panangipalubos a “ti Dios masarakan koma a napudno, nupay tunggal tao masarakan a naulbod.”​—Roma 3:4.

[Footnote]

[Dagiti Ladawan iti panid 31]

Saan a kas kadagiti agbaliwbaliw nga opinion ti tattao, mangipaay ti Biblia iti natibker a pundasion ti pammati

[Credit Lines]

Kannigid, Epicurus: Naretrato gapu iti pammalubos ti British Museum; makinngato a tengnga, Plato: National Archaeological Museum, Atenas, Grecia; kannawan, Socrates: Roma, Musei Capitolini