No Kasano a Masarakan ti Pudno a Kinaragsak

KINUNA ti maysa a panguluen ti relihion a Budista, ti Dalai Lama: “Patiek a ti talaga a panggep ti biagtayo ket ti panangbirok iti kinaragsak.” Inlawlawagna kalpasanna a patienna a ti kinaragsak ket magun-odan babaen ti panangsanay, wenno panangdisiplina, iti panunot ken puso. Kinunana a “ti panunot ti kakaisuna a kangrunaan nga alikamen a kasapulantayo tapno maragpat ti naan-anay a kinaragsak.” Iti panangipagarupna, saan a nasken ti panamati iti Dios.a

Iti kasumbangirna, usigenyo ni Jesus, nga addaan nabileg a pammati iti Dios ken dagiti sursurona inapektaranna ti ginasut a milion a tattao iti panaglabas dagiti siglo. Interesado idi ni Jesus iti kinaragsak ti tao. Inrugina ti nalatak a Sermonna iti Bantay babaen ti siam a bendision​—siam nga ebkas a mangrugi iti: “Naragsak dagiti . . .” (Mateo 5:1-12) Iti dayta met la a sermon, insurona dagidiay dimngeg kenkuana nga usigen, pasin-awen, ken disiplinaenda ti panunot ken pusoda​—a sukatanda ti naranggas, imoral, ken managimbubukodan a pampanunot iti natalna, nadalus, ken naayat a pampanunot. (Mateo 5:21, 22, 27, 28; 6:19-21) Kas indagadag idi agangay ti maysa kadagiti adalanna, rebbeng nga ‘itultuloytay nga utoben’ dagiti bambanag a ‘napudno, serioso a pakaseknan, nalinteg, nadalus, maay-ayat, naimbag ti pakasarsaritaanda, kinasingpet, ken banag a nadayaw.’​—Filipos 4:8.

Ammo ni Jesus a ti pudno a kinaragsak iramanna ti pannakilangenlangen kadagiti sabsabali. Datayo a tattao naikasigudantayo ti makilangen, gapuna saantayo a pudpudno a naragsak no iputputongtayo ti bagbagitayo wenno kanayon a makiringgortayo kadagidiay adda iti aglawlawtayo. Agbalintayo laeng a naragsak no mariknatayo a maay-ayattayo ken no ayatentayo dagiti sabsabali. Insuro ni Jesus a ti kasta nga ayat ket nasken iti relasiontayo iti Dios. Nangnangruna iti daytoy, naiduma ti sursuro ni Jesus iti daydiay sursuro ti Dalai Lama, ta insuro ni Jesus a saan a pudpudno a naragsak ti tao no sumina iti Dios. Apay a kasta?​—Mateo 4:4; 22:37-39.

Panunotenyo Dagiti Naespirituan a Kasapulanyo

Ti maysa kadagiti bendision nga inyebkas ni Jesus ket: “Naragsak dagidiay sipapanunot iti naespirituan a kasapulanda.” (Mateo 5:3) Apay a kinuna ni Jesus daytoy? Agsipud ta, saan a kas kadagiti animal, addaantayo kadagiti naespirituan a kasapulan. Mabalintay a sukayen dagiti nadiosan a galad, kas iti ayat, kinahustisia, asi, ken kinasirib agsipud ta naparsuatayo a kaladladawan ti Dios. (Genesis 1:27; Mikias 6:8; 1 Juan 4:8) Masapul a maaddaan panggep ti biagtayo ta karaman dayta kadagiti naespirituan a kasapulantayo.

Kasanotay a mapennek ti kakasta a naespirituan a kasapulan? Saan a babaen ti transcendental meditation wenno basta panangusig iti bagi. Imbes ketdi, kinuna ni Jesus: “Ti tao agbiag, saan nga iti tinapay laeng, no di ket iti tunggal sao a rumrummuar iti ngiwat ni Jehova.” (Mateo 4:4) Paliiwenyo ta kinuna ni Jesus a ti Dios ti gubuayan ti “tunggal sao” a kasapulan iti biagtayo. Addada salsaludsod a ti laeng Dios ti makatulong kadatayo a sumungbat. Nangnangruna a naintiempuan dayta a pannakaawat itatta, ta nakaad-adu dagiti teoria maipapan iti panggep ti biag ken ti dalan nga agturong iti kinaragsak. Addaan dagiti pagtagilakuan kadagiti libro iti seksion dagiti libro a mangipanamnama iti salun-at, kinabaknang, ken kinaragsak kadagiti agbasa. Addan iti Internet dagiti espesipiko nga impormasion maipapan iti kinaragsak.

Nupay kasta, masansan a di umiso ti natauan a panagpampanunot. Agannayas dayta iti inaagum a tartarigagay wenno panagimbubukodan. Naibatay dayta iti limitado a pannakaammo ken kapadasan, ket masansan a naibasar kadagiti ubbaw a panagrasrason. Kas pagarigan, ti kumarkaro a pagannayasan dagiti mannurat kadagiti libro maipapan iti panangrisut met laeng kadagiti personal a problema ti maysa ket isu ti panangibatayna kadagiti kapanunotan iti teoria a maaw-awagan “evolutionary psychology,” a ti emosion ti tao ket nagtaud kano iti inapotayo nga animal. Kinapudnona, aniaman a panagregget a mangsarak iti kinaragsak a naibatay iti teoria a di mangikankano iti papel ti Namarsua kadatayo ket saan a mapagkammatalkan ken inton agangay agturong iti pannakapaay. Kinuna ti nagkauna a mammadto: “Dagiti masirib a lallaki maibabainda. . . . Adtoy, nagliktadanda ti sao ni Jehova; ket ania a kita ti sirib ti adda kadakuada?”​—Jeremias 8:9.

Ammo ni Jehova a Dios ti pakabuklantayo ken no ania ti mamagbalin kadatayo a pudno a naragsak. Ammona no apay nga inkabilna ti tao iti rabaw ti daga ken no ania ti agur-uray iti masanguanan, ket impakaammona dayta kadatayo babaen ti Biblia. Ti impalgakna iti dayta a naipaltiing a libro tignayenna dagiti nalinteg panagpuspusona a tattao ken mangyeg iti ragsak. (Lucas 10:21; Juan 8:32) Pudno dayta iti dua nga adalan ni Jesus. Malmaldayda idi kalpasan ti ipapatayna. Ngem idi naammuanda manipud iti mismo a ngiwat ni napagungar a Jesus ti maipapan iti akemna iti panggep ti Dios a mangisalakan iti sangatauan, kinunada: “Saan kadi a rumayrayray ti pusota bayat nga agsasao idi kadata iti dalan, bayat a lukluktanna idi a naan-anay kadata dagiti Kasuratan?”​—Lucas 24:32.

Rumayray ti kasta a rag-o no agpaidalantayo iti kinapudno a masarakan iti Biblia. Maipapan iti daytoy, mayarig ti kinaragsak iti maysa a bullalayaw. Agparang no nasayaat ti kasasaad, ngem nalawlawag pay​—agbalin pay ketdi a doble a bullalayaw​—no apag-isu la unay dagiti kasasaad. Kitaentay ita ti sumagmamano a pagarigan no kasano a ti panangyaplikar kadagiti sursuro ti Biblia nayonanna ti ragsaktayo.

Pagbalinenyo a Simple ti Panagbiagyo

Umuna, usigenyo ti balakad ni Jesus maipapan iti kinabaknang. Adda naisalsalumina nga imbagana kalpasan a nangbalakad maibusor iti pananggun-od iti kinabaknang kas kangrunaan a banag iti biag. Kinunana: “No, ngarud, simple ti matam, ti intero a bagim naraniagto.” (Mateo 6:19-22) Kangrunaanna, kinunana a no igaedtayo a gun-oden ti kinabaknang, pannakabalin, wenno aniaman a dadduma pay a kalat a kayat a tun-oyen dagiti tattao, maikapistayo kadagiti mas importante a banag. Ngamin, kas kinuna ni Jesus iti sabali a gundaway, “uray no addaan kinaruay ti maysa a tao ti biagna saan nga agtaud iti bambanag nga ik-ikutanna.” (Lucas 12:15) No iyun-unatayo dagiti banag a talaga a napateg, kas iti relasiontayo iti Dios, dagiti pakaseknan iti pamilia, ken dadduma pay a mainaig a bambanag, agbalin a “simple” ti ‘matatayo,’ naurnos.

Paliiwenyo ta saan nga intandudo ni Jesus ti panagermitanio wenno nalabes a panangpaidam iti bagi. Kinapudnona, ni Jesus a mismo ket saan nga ermitanio. (Mateo 11:19; Juan 2:1-11) Imbes ketdi, insurona a dagidiay mangibilang iti biag a kas maysa laeng a gundaway nga agurnong iti kinabaknang ket talaga a maikapkapisda iti biag.

Maipapan kadagiti dadduma a nagbalin a nakabakbaknang idi kaub-ubinganda, kinuna ti maysa a psychotherapist idiay San Francisco, E.U.A., a para kadakuada ti kuarta ket “ramut ti panagpulkok ken pannakariribuk.” Innayonna pay a dagitoy a tattao “gumatangda iti dua wenno tallo a balay, kotse, aggatang iti nadumaduma a bambanag. Ket no dagita saanna a mapennek ida [kayatna a sawen, maparagsak ida], lumdaangda, mariknada nga awan serserbi ti biagda, ken saanda a masinunuo no ania ti aramidenda iti biagda.” Iti kasupadina, dagidiay mangipangag iti balakad ni Jesus a pagbalinenda a simple ti biagda no iti material ken ilugaranda dagiti naespirituan a bambanag, adayo nga amang a mabirokanda ti pudno a kinaragsak.

Ni Tom, maysa nga agibangbangon nga agnanaed idiay Hawaii ket nagboluntario a tumulong nga agibangon kadagiti lugar a pagdaydayawan kadagiti isla ti Pacifico a sadiay nakurapay dagiti tattao. Adda napaliiw ni Tom maipapan kadagitoy napakumbaba a tattao. Kinunana: “Pudno a naragsak dagiti Kristiano a kakabsatko kadagitoy nga isla. Natulongandak nga ad-adda a makabigbig a saan a kuarta ken sanikua ti sekreto ti kinaragsak.” Napaliiwna met dagiti boluntario a nakipagtrabaho kenkuana kadagitoy nga isla ket nakitana a kontentoda. “Mabalinda koma ti agpabaknang,” kinuna ni Tom. “Ngem pinilida nga ipangpangruna dagiti naespirituan a bambanag ken taginayonen ti simple a panagbiag.” Gapu kadagitoy nga ulidan, natignay ni Tom a mangpasimple iti panagbiagna tapno maipaayanna ti pamiliana ken dagiti naespirituan a raragpaten iti ad-adu a tiempo​—maysa a tignay a dina pulos nagbabawyan.

Kinaragsak ken Panangipateg iti Bagi

Nasken iti kinaragsak ti pannakarikna nga addaanka iti dignidad, wenno panangipateg iti bagi. Gapu iti natauan a kinaimperpekto ken dagiti kakuyogna a pagkapuyan, ti dadduma negatibo ti panangmatmatda iti bagbagida, ket iti adu, addan ti kasta a rikrikna sipud pay kinaubingda. Mabalin a nagrigat a parmeken ti kasta nga indakdakkelan a rikrikna, ngem mabalin a parmeken. Ti solusion isu ti panangyaplikar iti Sao ti Dios.

Ilawlawag ti Biblia no kasano ti panangmatmat ti Namarsua kadatayo. Saan kadi a napatpateg ti panangmatmatna ngem ti asinoman a tao​—uray ti bukodtayo a panangmatmat? Tangay ti Dios ti mismo a personipikasion ti ayat, dinatay idumduma wenno umsien. Kitkitaennatayo no aniatayo, ken no ania ti kabaelantayo. (1 Samuel 16:7; 1 Juan 4:8) Kinapudnona, dagidiay mayat a mangay-ayo kenkuana ibilangna ida a napateg, wen, matarigagayan, uray no ania dagiti pagkurkuranganda.​—Daniel 9:23; Haggeo 2:7.

Siempre, saan a di ikankano ti Dios dagiti pagkapuyantayo ken aniaman a basol a maaramidantayo. Namnamaenna nga ikagumaantayo nga aramiden ti umiso, ket saranayennatayo no aramidentay dayta. (Lucas 13:24) Kaskasdi, kunaen ti Biblia: “Kas panangngaasi ti maysa nga ama kadagiti annakna, kasta ti panangngaasi ni Jehova kadagiti agbuteng kenkuana.” Kunana pay: “No sika, O Jehova, mingmingam koma dagiti kinadangkes, O Apo, siasino koma ti makapagtakder? Ngem adda kenka ti pammakawan, tapno mapagbutnganka koma.”​—Salmo 103:13; 130:3, 4.

Gapuna sursuruenyo a matmatan ti bagiyo sigun iti panangmatmat ti Dios. Ti pannakaammo nga ibilangna a makaay-ayo dagidiay agayat kenkuana ken adda panagtalekna kadakuada​—nupay mabalin nga ipagarupda a saanda a maikari​—dakkel ti maaramidanna a mangparayray iti kinaragsak ti maysa a tao.​—1 Juan 3:19, 20.

Namnama​—Nasken iti Kinaragsak

Iti di pay nabayag, adda limmatak a konsepto a naawagan positive psychology. Sigun iti dayta a konsepto, mabalin a mangitunda iti kinaragsak ti optimismo wenno panangnamnama, a masukay babaen ti positibo a panagpampanunot ken panangipamaysa kadagiti personal a paglaingan. Manmano ti mangilibak a mangnayon iti kinaragsak ti optimistiko a panangmatmat iti biag ken iti masanguanan. Nupay kasta, rebbeng a maibatay iti kinapudno, saan a basta panangar-arapaap laeng ti kasta a panangnamnama. Maysa pay, ti panangnamnama wenno positibo a panangmatmat dina maikkat ti gubat, panagbisin, saksakit, polusion, panaglakay, panagsakit,wenno ipapatay​—bambanag a mangipaidam kadagiti adu iti ragsak. Nupay kasta, adda lugar ti optimismo.

Makapainteres ta saan nga aramaten ti Biblia ti sao nga optimismo, no di ket ti nabilbileg a sao​—namnama. Depinaren ti Vine’s Complete Expository Dictionary ti sao a “namnama” kas ti pannakausarna iti Biblia kas “maiparbeng ken natalged a panangnamnama, . . . ti naragsak a panangpadaan iti naimbag.” Iti pannakaaramatna iti Biblia, ti namnama ket saan a basta optimistiko a panangmatmat iti maysa a kasasaad. Tuktukoyenna met ti banag a nakaiturongan ti namnama ti maysa. (Efeso 4:4; 1 Pedro 1:3) Ti namnama dagiti Kristiano, kas pagarigan, ket awanton amin a di matarigagayan a bambanag a nadakamat iti napalabas a parapo. (Salmo 37:9-11, 29) Ngem adu pay ti saklawenna.

Mangnamnama dagiti Kristiano iti masanguanan inton magun-odan dagiti matalek a tattao ti perpekto a biag iti paraiso a daga. (Lucas 23:42, 43) Ti saklawen dayta a namnama, kastoy ti kuna ti Apocalipsis 21:3, 4: “Adtoy! Ti tolda ti Dios adda iti sangatauan, ket isu makipagnaedto kadakuada, ket isudanto dagiti tattaona. . . . Ket punasennanto ti amin a lua kadagiti matada, ket awanton ni patay, awanto metten ti panagleddaang wenno panagsangit wenno ut-ot. Dagiti immuna a bambanag naglabasdan.”

Asinoman a mangnamnama a mangsagrap iti kasta a masakbayan ket addaan iti rason nga agragsak, nupay ti agdama a kasasaadna ket saan a kas iti kasayaat a kayatna. (Santiago 1:12) Gapuna, apay a diyo usigen ti Biblia ket takuatenyo no apay a mabalinyo a patien dayta. Patibkerenyo ti namnamayo babaen ti panangbusbosyo iti tiempo nga agbasa iti Biblia iti kada aldaw. Ti panangaramid iti kasta pabaknangennakayo iti naespirituan, tulongannakayo a mangliklik iti bambanag a mangipaidam kadagiti tattao iti ragsak, ken pagbalinennakayo a kontento. Wen, ti panagaramid iti pagayatan ti Dios ti talaga a sekreto ti pudno a kinaragsak. (Eclesiastes 12:13) Naragsak ti biag dagidiay mangtungtungpal kadagiti annuroten ti Biblia, ta kinuna ni Jesus: “Naragsak dagidiay dumdumngeg iti sao ti Dios ken mangsalsalimetmet iti dayta!”​—Lucas 11:28.

[Footnote]

[Dagiti Ladawan iti panid 5]

Ti kinaragsak ket saan a masarakan babaen ti pananggun-od iti kinabaknang, panangiputputong iti bagi, wenno panagtalek iti limitado a pannakaammo ti tao

[Ladawan iti panid 6]

Naragsak ti biag dagidiay mangtungtungpal iti Sao ti Dios

[Ladawan iti panid 7]

Ti namnama dagiti Kristiano pagbalinenna a naragsak ti maysa a tao