Ti Biblia iti Maymaysa a Tomo

ITI panagaramid kadagiti kopia ti Biblia, kaunaan dagiti nagkauna a Kristiano iti panagusar iti codex​—maysa a libro, saan a lukot. Nupay kasta, saan a rinugian a dagus dagiti Kristiano ti nangaramid iti maymaysa a tomo a naglaon iti amin a libro ti Biblia. Ti nasken nga addang a nangiturong iti nasaknap a panangpataud kadagiti Biblia a maymaysa a tomo ket naaramid idi maikanem a siglo babaen ken Flavius Cassiodorus.

Nayanak ni Flavius Magnus Aurelius Cassiodorus idi agarup 485-490 K.P. iti nabaknang a pamilia idiay Calabria, iti makin-abagatan nga ungto ti agdama nga Italia. Nagbiag kadagidi nariribuk a panawen ti pakasaritaan ti Italia idi a ti peninsula ket inokupar nga immuna dagiti Goth sa dagiti Byzantine. Idi agedad iti agarup 60 wenno 70, imbangon ni Cassiodorus ti monasterio ken libraria ti Vivarium iti asideg ti pagtaenganna idiay Squillace, Calabria.

Naannad nga Editor ti Biblia

Pannakayallatiw ti Biblia ti maysa kadagiti kangrunaan a pakaseknan ni Cassiodorus. “Iti panangmatmat ni Cassiodorus,” insurat ti historiador a ni Peter Brown, “amin a literatura a Latin masapul a mausar idi a pangyallatiw iti Kasuratan. Amin a nausar idin a katulongan tapno mabasa ken makopia ti klasikal a teksto ket nausar a pangtarus iti Kasuratan ken pangkopia kadagita buyogen ti kinasirib. Mayasping iti kaar-aramid a sistema dagiti planeta, ti intero a Latin a kultura ket naipagarup nga agrikus iti likmut ti nagdakkelan nga init ti Sao ti Dios.”

Nangummong ni Cassiodorus kadagiti managipatarus ken gramatiko idiay monasterio ti Vivarium tapno urnosenda ti intero a Biblia ket indauluanna ti naganetget a trabaho nga editorial. Sumagmamano laeng nga edukado ti nangitalkanna iti trabaho. Inaramidna ti kasta tapno maliklikan ti darasudos a panangikkat kadagiti maipagarup a biddut dagiti eskriba. No agduaduada iti gramatika, ibilangda nga ad-adda ti autoridad dagiti kadaanan a manuskrito ti Biblia imbes a ti gagangayen a pannakaaramat ti Latin. Intuyang ni Cassiodorus: “Masapul a mapagtalinaed dagiti naisangsangayan a galad ti gramatika .  . . , tangay ti teksto a pagaammo a naipaltiing ket saan a nalaka a ballikugen. . . . Masapul a mapagtalinaed dagiti wagas ti panangyebkas, panangiladawan, ken panangisao ti Biblia, uray no naiduma iti pagalagadan ti Latin, no kasano a masapul met a mapagtalinaed dagiti ‘Hebraiko’ a porma ti nagnagan.”​—The Cambridge History of the Bible.

Ti Codex Grandior

Nadutokan dagiti para kopia idiay monasterio ti Vivarium a mangpataud iti uray tallo laeng a naisina nga edision ti Biblia iti Latin. Maysa kadagitoy, iti siam a tomo, ti nalabit naglaon iti Daan a Latin a teksto, maysa a patarus a nagparang idi arinunos ti maikadua a siglo. Ti maikadua nga edision linaonna ti Latin a Vulgate, a nakompleto ni Jerome idi agarup rugrugi ti maikalima a siglo. Ti maikatlo, ti Codex Grandior, a kaipapananna “dakdakkel a codex,” ket nagtaud iti tallo a teksto ti Biblia. Ti dua a naud-udi nga edision pinagkaykaysada ti amin a libro ti Biblia iti maymaysa a tomo.

Agparang a ni Cassiodorus ti kaunaan a nakapatud kadagiti Latin a Biblia iti maymaysa a tomo, nga inawaganna dagita iti pandectae. a Awan duadua a nabigbigna ti kinapraktikal ti panamagkaykaysa iti amin a libro ti Biblia iti maymaysa a tomo, iti kasta maliklikan ti mangibus-panawen a panagkonsulta iti nagduduma a tomo.

Manipud Makin-abagatan nga Italia Agingga Kadagiti Isla ti Britania

Di nagbayag kalpasan ti ipapatay ni Cassiodorus (nalabit idi agarup 583 K.P.), nangrugin ti panagdaliasat ti Codex Grandior. Iti daydi a tiempo, maipagarup a ti paset ti libraria ti Vivarium nayakar iti libraria ti Lateran idiay Roma. Idi 678 K.P., ti Anglo-Saxon nga abbot a ni Ceolfrith insangpetna ti codex iti Isla ti Britania idi nagsubli manipud panagnaedna idiay Roma. Nakastrek ngarud dayta iti dua a monasterio ti Wearmouth ken Jarrow, nga immatonan ni Ceolfrith, idiay Northumbria, Inglatera itan.

Nagsiddaawan la ketdi ni Ceolfrith ken dagiti monghena ti maymaysa ti tomona a Biblia ni Cassiodorus, a nalabit naatrakarda iti kinalakana nga usaren. Gapu iti dayta, iti unos ti sumagmamano laeng a dekada, nakapataudda iti tallo a sabsabali pay a kompleto a Biblia a saggaysa a tomo. Ti kakaisuna a kopia a nabatbati kadagitoy isu ti nagdakkel a manuskrito a naawagan iti Codex Amiatinus. Addaan iti 2,060 a panid a lalat ti baka, nga agarup 51 por 33 sentimetro ti tunggal panid. Agraman akkubna, 25 sentimetro ti kapuskolna ken agdagsen iti 34 kilo. Dayta ti kadaanan a kompleto a Latin a Biblia iti maymaysa a tomo nga adda pay laeng. Ti nalatak a nalaing iti Biblia idi maika-19 a siglo a ni Fenton J. A. Hort dinakamatna ti codex idi 1887. Kinuna ni Hort: “Daytoy a pagsidsiddaawan a [manuskrito] pagamangaenna uray dagiti makakita ita iti dayta.”

Isusubli Idiay Italia

Awanen ti orihinal a Codex Grandior nga inlungalong ni Cassiodorus. Ngem ti Anglo-Saxon a saringitna, ti Codex Amiatinus, nangrugi nga agsubli idiay Italia apaman a nakompleto. Inkeddeng ni Ceolfrith ti agsubli idiay Roma sakbay la unay ti ipapatayna. Intugotna ti maysa kadagiti tallo a manuskritona iti Biblia a Latin tapno isagutna ken Papa Gregorio II. Natay ni Ceolfrith bayat nga agdaldaliasat, idi 716 K.P., idiay Langres, Francia. Ngem nagtultuloy ti panagdaliasat ti Bibliana a kakuyog ti bunggoy dagiti biahero. Idi agangay naitiponen ti codex iti libraria ti monasterio ti Bantay Amiata, iti makintengnga nga Italia, a sadiay ti nakapanagananna iti Codex Amiatinus. Idi 1782, nayakar ti manuskrito iti Medicean-Laurentian Library idiay Florence, Italia, a nagtalinaedanna kas maysa kadagiti kapapatgan a sanikua ti libraria.

Kasano ti panangapektar kadatayo ti Codex Grandior? Sipud pay panawen ni Cassiodorus, nagtultuloy a pakaay-ayuan dagiti managkopia ken managimprenta ti panangpataud kadagiti Biblia a maymaysa ti tomona. Agingga ita, ti kastoy a Biblia palakaenna ti panagkonsulta dagiti tattao iti dayta ket iti kasta magunggonaan ti biagda iti pannakabalinna.​—Hebreo 4:12.

[Footnote]

[Mapa iti panid 29]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Panagdaliasat ti Codex Grandior

Monasterio ti Vivarium

Roma

Jarrow

Wearmouth

Panagdaliasat ti Codex Amiatinus

Jarrow

Wearmouth

Bantay Amiata

Florence

[Credit Line]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Dagiti Ladawan iti panid 30]

Ngato: Codex Amiatinus Kannigid: Ladawan ni Esdras iti Codex Amiatinus

[Credit Line]

Biblioteca Medicea Laurenziana, Firenze