Pakasaritaan ti Biag

Ti Pribilehio a Makiraman iti Panagrang-ay Kalpasan ti Gubat

KAS INSALAYSAY NI FILIP S. HOFFMANN

Kalkalpas ti Gubat Sangalubongan II, idi Mayo 1945. Iti Disiembre dayta a tawen, bimmisita idiay Denmark ni Nathan H. Knorr, ti mangiwanwanwan iti sangalubongan a trabaho a panangasaba dagiti Saksi ni Jehova. Kaduana ni Milton G. Henschel, ti sekretariona nga agtawen iti 25. Adda naabangan a dakkel nga auditorium para iti dayta mapadpadaanan unay a panagbisita. Kadakami nga agtutubo, nangruna a makapagagar ti palawag ni Kabsat Henschel, yantangay kaedadmi ken pinilina ti tema a: “Lagipem met ti Namarsuam kadagiti aldaw ti kinaagtutubom.”​—Eclesiastes 12:1, American Standard Version.

BAYAT dayta a panagbisita, naammuanmi nga adda dagiti makapagagar a banag a maar-aramid tapno maparang-ay ti sangalubongan a trabaho a panangasaba ket mabalin a makipasetkami kadagita. (Mateo 24:14) Kas pagarigan, naluktan idiay Estados Unidos ti baro nga eskuelaan a mangsanay kadagiti agkabannuag a lallaki ken babbai nga agbalin a misionero. Inggunamgunam ni Kabsat Knorr a no naawiskami, makaalakami iti tiket a para iti maysa laeng a biahe ken saanmi nga ammo no sadino ti pakaibaonanmi. Kaskasdi, nagaplikar ti dadduma kadakami.

Sakbay nga estoriaek dagiti kapadasak kalpasan ti Gubat Sangalubongan II, bay-anyo a rugiak ti salaysayko idi naipasngayak idi 1919. Adu dagiti pasamak sakbay ken kabayatan ti gubat a nangimpluensia unay iti biagko.

Naibatay-Biblia a Kinapudno Manipud iti Buong ti Ulo

Idi iyin-inawnak ni Nanang, kas umuna nga anakna, inkararagna a no mabalin agbalinak a misionero, no lalakiak. Ti manongna ket maysa nga Estudiante ti Biblia, kas pannakaawag idi kadagiti Saksi ni Jehova, ngem isut’ imbilang a buong ti ulo dagiti kapamiliana. Asideg idiay Copenhagen ti pagtaenganmi, ket no maangay sadiay ti tinawen a kombension dagiti Estudiante ti Biblia, awisen ni Nanang ni uliteg a Thomas tapno makipagnaed kadakami, agsipud ta adayo ti pagtaenganna. Idi 1930, ti nauneg a pannakaammona iti Biblia ken lohikal a panagrasonna ti nakakombinsir ken ni Nanang nga agbalin nga Estudiante ti Biblia.

Impateg ni Nanang ti Biblia. Kas panagtulnogna iti bilin ti Deuteronomio 6:7, insuronakami ken ni adingko a babai ‘bayat a situtugaw iti balayna, magmagna iti dalan, nakaidda, wenno bumangbangon.’ Idi agangay, nangrugiak a mangasaba iti binalaybalay. Pagaayatko a pagsasaritaan dagiti topiko kas iti imortal a kararua ken impierno, nga isursuro dagiti iglesia. Epektibo a mapaneknekak manipud iti Biblia a biddut dagita a sursuro.​—Salmo 146:3, 4; Eclesiastes 9:5, 10; Ezequiel 18:4.

Nagkaykaysa ti Pamiliami

Kalpasan ti kombension idiay Copenhagen idi 1937, kasapulan ti temporario a tumulong iti bodega ti literatura a kukua ti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova idiay Denmark. Nawayaak agsipud ta kalkalpas ti panagadalko iti kolehio ti komersio, isu a timmulongak iti bodega. Idi nalpas ti trabaho iti bodega, nakiddaw a tumulongak iti sanga nga opisina. Di nagbayag kalpasanna, immakarak iti sanga nga opisina idiay Copenhagen, nupay saanak pay a bautisado. Natulonganak a rumang-ay iti naespirituan babaen ti inaldaw a pannakitimpuyogko kadagiti nataengan a Kristiano. Iti simmaganad a tawen, idi Enero 1, 1938, insimbolok ti dedikasionko ken Jehova a Dios babaen ti bautismo iti danum.

Idi Setiembre 1939, nangrugi ti Gubat Sangalubongan II. Kalpasanna, idi Abril 9, 1940, dagiti tropa nga Aleman sinakupda ti Denmark. Yantangay naipaayan dagiti taga Denmark iti dakkel a personal a wayawaya, naitultuloymi ti trabaho a panangasaba.

Adda nagsayaat a napasamak kalpasanna. Nagbalin ni Tatang nga aktibo, nasungdo a Saksi, a nangan-anay iti ragsak ti pamiliami. Gapuna, sinuportarandak ti intero a pamiliak idi naawisak a tumabuno iti maikawalo a klase ti Gilead School, agraman ti uppat a sabali pay a taga Denmark. Ti lima a bulan a kurso ti eskuelaan, a nangrugi idi Setiembre 1946, ket naangay iti nagpintas a pasilidad iti ruar ti South Lansing iti estado ti New York.

Pannakasanay iti Gilead ken Kalpasanna

Nangipaay ti Gilead kadagiti gundaway a maaddaan iti nasayaat a baro a gagayyem. Maysa a rabii, bayat ti panagpasiarmi iti pasdek a kaduak ni Harold King a taga England, nagsaritaanmi dagiti posible a pakaibaonanmi no malpas ti panagsanaymi. “Ammok a makitakto manen dagiti puraw a derraas ti Dover,” kinuna ni Harold. Nakitana nga agpayso, ngem dayta ket kalpasan ti 17 a tawen, nga uppat ket kagudua kadagita a tawen ti binusbosna kas naiputputong a balud idiay China!a

Kalpasan ti panagturposmi, naibaonak idiay Texas, E.U.A., tapno agserbi kas manangaywan iti sirkito, a mangbisita kadagiti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova tapno matulonganda iti naespirituan. Siaayat nga inabrasadak. Kadagiti kakabsat idiay Texas, makapainteres a makaduada ti maysa nga agkabannuag a taga Europa a katurturposna iti Gilead School. Ngem kalpasan ti pito laeng a bulan idiay Texas, naayabanak iti sangalubongan a hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova idiay Brooklyn, New York. Sadiay, tinudingannak ni Kabsat Knorr nga agtrabaho iti opisina, ket naibilin nga adalek no kasano a maar-aramid dagiti trabaho kadagiti amin a departamento ti Bethel. Kalpasanna, iyaplikarko dagitoy inton agsubliak idiay Denmark, a siguraduek a maaramid amin a kas iti pamay-an idiay Brooklyn. Ti panggep ket tapno mapagpapada ti panagandar dagiti sanga nga opisina iti sangalubongan tapno ad-adda nga episiente. Idi agangay, inyakarnak ni Kabsat Knorr idiay Alemania.

Panangyaplikar Kadagiti Instruksion Kadagiti Sanga nga Opisina

Idi dimtengak idiay Wiesbaden, Alemania, idi Hulio 1949, adu pay laeng ti rebba kadagiti siudad ti Alemania. Dagiti mangidadaulo iti panangasaba ket lallaki a naidadanes sipud panagturay ni Hitler idi 1933. Adu kadagitoy ti preso kadagiti pagbaludan ken kampo konsentrasion iti uneg ti walo agingga sangapulo a tawen wenno nasursurok pay! Nakipagtrabahoak kadagitoy nga adipen ni Jehova iti tallo ket kagudua a tawen. Dagiti naisangsangayan nga ulidanda ti mangipalagip kaniak iti komento ti maysa nga Aleman a historiador a ni Gabriele Yonan, a nagsurat: “No awan ti ulidan daytoy natibker a grupo dagiti Kristiano bayat ti diktadura ti National Socialist, pinagduaduaantayo koma​—kalpasan ti Auschwitz ken ti Holocaust​—no posible met laeng a matungpal dagiti Nakristianuan a sursuro ni Jesus.”

Ti trabahok iti sanga nga opisina ket umasping iti trabahok idiay Denmark: ti panangirugi iti baro, agpapada a panangtaming kadagiti bambanag iti organisasion. Rimmayray ken napno iti mannakitinnulong nga espiritu dagiti kakabsat nga Aleman apaman a natarusanda a dagiti panagbalbaliw ket saan a panangkritikar iti trabahoda, no di ket tiempon tapno maaramid ti nasingsinged a kooperasion iti nagbaetan dagiti nadumaduma a sanga nga opisina ken ti hedkuarter.

Idi 1952, nakaawatak iti surat manipud iti opisina ni Kabsat Knorr a mangibilbilin nga umakarak iti sanga nga opisina idiay Bern, Switzerland. Naibaonak nga agserbi kas manangaywan iti sanga nga opisina sadiay, nangrugi idi Enero 1, 1953.

Naiduma a Rag-o Idiay Switzerland

Di nagbayag kalpasan ti isasangbayko idiay Switzerland, naam-ammok ni Esther bayat ti kombension, ket di nagbayag, nagtulagkami iti maysa ken maysa. Idi Agosto 1954, inayabannak ni Kabsat Knorr idiay Brooklyn, a sadiay naipakaammo kaniak ti baro, makapagagar a trabaho. Yantangay kasta unay ti panagadu ken ilalawa dagiti sanga nga opisina iti sangalubongan, adda naipatungpal a baro nga urnos. Nabingay ti lubong iti nadumaduma a sona, a tunggal maysa ket pagserbian ti maysa a manangaywan iti sona. Natudinganak nga agserbi iti dua kadagitoy a sona: ti Europa ken ti deppaar ti Mediteraneo.

Di nagbayag kalpasan ti ababa a panagbisitak idiay Brooklyn, nagsubliak idiay Switzerland ket nagsaganaak para iti panagtrabaho iti sona. Nagkasarkami ken ni Esther, ket dinanggayannak a nagserbi iti sanga nga opisina ti Switzerland. Iti umuna a panagdaliasatko, nakapanak kadagiti pagtaengan dagiti misionero ken sanga nga opisina idiay Italia, Grecia, Cyprus, kadagiti pagilian ti Makintengnga a Daya ken kadagiti lugar nga asideg kadagiti baybay ti Makin-amianan nga Africa, ken España ken Portugal​—agdagup iti 13 a pagilian. Kalpasan ti panagbisita idiay Bern, nagtultuloy ti panagdaliasatko kadagiti amin a pagilian ti Europa iti lauden ti Iron Curtain. Bayat ti umuna a tawen a panagasawami, awanak iti pagtaenganmi iti innem a bulan bayat ti panagserbik kadagiti kakabsat a Kristiano.

Panagbalbaliw Dagiti Kasasaad

Idi 1957, nagsikog ni Esther, ket yantangay di maipalubos nga agnaed iti sanga nga opisina dagiti agassawa nga addaan iti annak, inkeddengmi ti umakar idiay Denmark, a sadiay inawatnakami ni Tatang a makipagnaed kenkuana. Agpada nga inasikaso ni Esther ti balasitangmi a ni Rakel ken ni tatangko, bayat a timmulongak iti trabaho iti kaibangbangon a pasdek ti sanga nga opisina. Nagserbiak kas instruktor iti Kingdom Ministry School agpaay kadagiti manangaywan iti kongregasion ken intultuloyko met ti nagserbi kas manangaywan iti sona.

Kasapulan ti kanayonan a tiempo ti panagdaliasat gapu iti trabaho iti sona, isu a mabayag a saanko a makita ti anakmi. Adda epektona dayta. Naminsan, nangbusbosak iti panawen idiay Paris, a sadiay nangipasdekkami iti bassit a pagimprentaan. Immaydak binisita da Esther ken Rakel babaen ti tren ket simmangpetda idiay Gare du Nord. Sinabetmi ida a kaduak ni Léopold Jontès manipud sanga nga opisina. Timmakder ni Rakel iti pagdissaagan ti tren, kimmita ken ni Léopold, kalpasanna kaniak, ket manen ken ni Léopold, ket kalpasanna, immarakup ken ni Léopold!

Idi agtawenak iti 45, sabali pay a dramatiko a banag ti napasamak idi nagsardengak iti amin-tiempo a ministerio tapno mangged ket masuportarak ti pamiliak. Gapu iti kapadasak kas maysa a ministro dagiti Saksi ni Jehova, nakastrekak iti trabaho kas maysa nga export manager. Kalpasan a nagtrabahoak iti dayta a kompania iti agarup siam a tawen ken nalpas ti panageskuela ni Rakel, inkeddengmi a suroten ti pammaregta nga umakar iti lugar a dakdakkel ti pakasapulan kadagiti manangaskasaba ti Pagarian.

Iti panagsapulko iti trabaho idiay Norway, nagpatulongak iti maysa nga ahensia. Ngem pinagkedkedandak ta bassit ti namnama a maawatak iti panggedan gapu ta agtawenakon iti 55. Ngem nakitungtongak iti sanga nga opisina ti Oslo ket nagabangkami iti maysa a pagtaengan nga asideg iti ili ti Drøbak, a sitatalek nga adda panggedan a maidiaya kaniak. Adda naidiaya a maysa a trabaho, ket simmaruno ti nakaragragsak a tiempo ti panagserbi mainaig iti Pagarian idiay Norway.

Dagiti kasayaatan a gundaway ket kabayatan ti panagdaliasat nga agpaamianan ti kaaduan kadagiti kakongregasionmi tapno mangasaba kadagiti di madandanon a teritoria. Nagabangkami kadagiti pagdagusan iti maysa a pagkampuan, ket inaldaw a nangasabakami kadagiti bangkag kadagiti nangato a bambantay. Nakaragragsak nga ipakaammo kadagitoy a mannakigayyem a tattao ti maipapan iti Pagarian ti Dios. Adu a literatura ti naipaima, ngem sa la maaramid ti panagsarungkar iti sumaganad a tawen. Ngem saandakami a nalipatan dagiti tattao! Malagip pay da Esther ken Rakel idi nagsublikami ket naabrasakami a kasla nabayag a napukaw a kameng ti pamilia. Kalpasan ti tallo a tawen idiay Norway, nagsublikami idiay Denmark.

Dagiti Rag-o ti Biag ti Pamilia

Di nagbayag, naitulag ni Rakel ken ni Niels Højer, maysa a naregta nga amin-tiempo a ministro. Kalpasan ti kasarda, nagtultuloy da Niels ken Rakel kas payunir agingga a naaddaanda iti annak. Ni Niels ket agpada a nasayaat nga asawa ken naimbag nga ama, a talaga nga aywananna ti pamiliana. Naminsan, sakbay ti panagbannawag, inusarna ti bisikletana a nangipan iti baritona iti aplaya tapno buyaenda ti isisingising ti init. Maysa a kaarruba ti nangimtuod iti barito no ania ti inaramidda sadiay. Insungbatna: “Nagkararagkami ken ni Jehova.”

Sumagmamano a tawen kalpasanna, nasaksianmi ken ni Esther ti bautismo ti dua nga inauna nga appomi, da Benjamin ken Nadja. Maysa ni Niels kadagiti nakaimatang, a kellaat a simmango kadakami. Kimmita kaniak ket kinunana, “Dagiti pudno a malalaki saanda nga agsangit.” Ngem pagaammuan, agsangsangitkami a naginnarakup. Anian a rag-o ti maaddaan iti manugang a makadanggaymo nga agkatawa ken agsangit!

Agtultuloy a Pannakibagay Kadagiti Kasasaad

Tinagiragsakmi ti sabali pay a bendision idi nakiddaw nga agserbikami manen ken ni Esther iti sanga nga opisina idiay Denmark. Ngem iti daydi a tiempo, madama ti panagsagana tapno maibangon ti dakdakkel nga amang a pasilidad ti sanga nga opisina idiay Holbæk. Naaddaanak iti pribilehio a tumulong iti pannakaiwanwan ti trabaho a panagibangon, nga amin ket naaramid babaen dagiti di nasuelduan a trabahador. Iti arinunos ti 1982, nalpas ti proyekto iti laksid ti nakaro a lam-ek, ket naragsakankami amin nga immakar iti dakdakkel ken nasaysayaat a pasilidad!

Di nagbayag, nagtrabahoak iti opisina, a nangted kaniak iti dakkel a pannakapnek, bayat a nagserbi ni Esther kas makinista ti switchboard. Ngem dimteng ti tiempo a masapul a maoperaan ti padingpadingna, ken naoperaan iti apro maysa ket kagudua a tawen kalpasanna. Nupay siaayat nga inikkannakami iti konsiderasion ti sanga nga opisina, inkeddengmi a nasaysayaat no rummuarkami iti sanga nga opisina. Immakarkami iti kongregasion a nakaitimpuyogan ti anakmi ken ti pamiliana.

Ita, saan a nasayaat ti salun-at ni Esther. Nupay kasta, iti amin a tawen a panagserbimi, iti adu unay a nagduduma a kasasaad, sipupudno a maibagak nga isu ket maysa a naisangsangayan a katulongan ken kadua. Iti laksid ti panagkapsutmi, uray kaskasano, makiramramankami iti trabaho a panangasaba. No panunotek ti napalabasko, siyayaman a malagipko dagiti sasao ti salmista: “O Dios, insuronak nanipud pay kinaagtutubok.”​—Salmo 71:17.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 24]

Panangidiskarga iti kargamento a literatura iti sanga nga opisina ti Alemania, bayat ti pannakaibangonna idi 1949

[Ladawan iti panid 25]

Dagiti katrabahuak ket pakaibilangan dagiti Saksi a kas kadagitoy a nagbakuit manipud kadagiti kampo konsentrasion

[Dagiti Ladawan iti panid 26]

Dakami ken ni Esther ita ken idi nagkasarkami idiay Bern Bethel, idi Oktubre 1955