Agtigtignay Kadi Dagiti Dakes a Puersa?

“Mariribukan unay ti lubong, a kasla adda dagiti puersa ti okulto a mangikagkagumaan a mangbangen kadagiti amin a pagruaran no adda emerhensia.”​—Jean-Claude Souléry, maysa a periodista.

‘Mabalin a marikna ti maysa a tao nga adda mangraraut kenkuana a dakes a puersa gapu iti nakaay-ay-ay a kasasaadna.’​—Josef Barton, maysa a historiador.

ADU ti nagmennamenna gapu iti nakaal-alingget nga iraraut dagiti terorista idi Setiembre 11, 2001. Insurat ni Michael Prowse iti Financial Times ti Inglatera: “Awan ti animal a mangaramid wenno makaaramid iti kasta a kinarungsot.” Kuna ti editorial ti New York Times a saan laeng a plano ti kinalikaguman dayta nga iraraut, “napateg met nga utoben ti kinakaro ti gura a nakaigapuan ti iraraut. Maysa daytoy a gura a nakarkaro ngem iti gagangay a gubat, di mamedmedan, awan ti bigbigenna a katulagan.”

Dagiti tattao a nagduduma ti patpatienda mapampanunotda ti posibilidad nga adda dakes a puersa nga agtigtignay. Maysa a negosiante manipud Sarajevo ti nakaimatang kadagiti nakaal-alingget a pasamak a resulta ti panaggiginnura dagiti di agkakapuli idiay Bosnia. Kinunana: “Idi makatawenen ti gubat idiay Bosnia, mamatiak a ni Satanas ti mangtigtignay iti pasamak. Naan-anay a kinamaag daytoy.”

Idi nayimtuod no mamati iti Diablo, insungbat ni historiador Jean Delumeau: “Kasano a mailibakko ti kaadda ti dakes a puersa no makitkitak ti mapaspasamak ken ti napasamak sipud nayanakak: Ti maikadua a sangalubongan a gubat, a nasurok 40 a milion ti biktima; ti Auschwitz ken dagiti kampo konsentrasion; ti panangikisap iti puli idiay Cambodia; ti naranggas a panangirurumen ti rehimen Ceauşescu; ti panangtutuok kas sistema ti gobierno iti adu a lugar iti intero a lubong. Awan patinggana ti listaan dagiti nakaal-alingget a pasamak. . . . Isu a mamatiak nga umiso nga awagantayo dagita nga aramid kas ‘dinedemonio,’ saan a gapu ta inggannuat ti Diablo nga addaan kadagiti sara ken nagpisi ti kukona no di ket babaen ti Diablo a simbolo ti puersa ken pannakabalin ti nadangkes nga agtigtignay iti lubong.”

Kas ken ni Jean Delumeau, matmatan ti adu a tao a “dinedemonio” dagiti nakaal-alingget a pasamak ita iti kagimongan​—dagiti pasamak kadagiti pamilia agingga iti sangalubongan nga eksena. Ngem ania ti kaipapanan daytoy? Dagitoy kadi a nakaal-alingget a pasamak ket gapuanan laeng ti dakes a puersa, wenno adda dagiti persona a dakes a puersa a mangdurdurog kadagiti tattao nga agaramid kadagiti nakaam-ames a krimen a di gagangay a maaramidan dagiti dakes a tao? Dagitoy kadi a puersa idadauluan ti maysa a prinsipe ti kinadakes​—ni Satanas a Diablo?

[Picture Credit Line iti panid 3]

Ubbing: U.S. Coast Guard photo