Panangpadakkel Kadagiti Annak iti Sabali a Pagilian—Dagiti Karit ken Gunggona
MINILION a tattao ti umak-akar iti sabali a pagilian a mangnamnama a sumayaat ti biagda. Nasurok 20 a milion ti imigrante idiay Europa, nasurok 26 a milion a nayanak iti sabali a pagilian ti agnanaed idiay Estados Unidos, bayat a nasurok 21 a porsiento iti pakabuklan a populasion ti Australia ti saan a nayanak iti dayta a pagilian. Dagitoy nga imigrante a pamilia masansan a masapul nga ikagumaanda a sursuruen ti baro a lenguahe ken mairuam iti baro a kultura.
Kaaduanna a nabiit a makasursuro dagiti ubbing ti lenguahe iti immakaranda a pagilian ken mangrugida nga agpanunot iti baro a lenguaheda. Nalabit nabaybayag a makasursuro dagiti nagannakda. Bayat a dumakkel dagiti annak iti pagilian a saan a nabangonan dagiti dadakkelda, mabalin a marigatanda nga agkikinnaawatan gapu iti lenguahe ket saan a kaskarina a masolbar dayta.
Saan laeng a ti baro a lenguahe ti mangapektar iti panagpanunot dagiti annak no di pay ket ti kultura iti immakaranda a pagilian ti nalabit mangimpluensia met iti panagriknada. Nalabit marigatan dagiti nagannak a mangtarus iti tigtignay dagiti annakda. No kasta, saan a gagangay a karit ti sangsanguen dagiti imigrante a nagannak a mangikagkagumaan a mangpadakkel kadagiti annakda iti “disiplina ken panangiturong-panunot ni Jehova.”—Efeso 6:4.
Ti Karit a Panangdanon iti Panunot ken Puso
Addaan dagiti Kristiano a nagannak iti tarigagay ken pagrebbengan a mangisuro kadagiti annakda iti “nasin-aw a pagsasao” ti kinapudno a linaon ti Biblia. (Sofonias 3:9) Ngem kasano a maipasagepsep dagiti nagannak ti linteg ni Jehova iti puso dagiti annakda no limitado laeng ti ammoda iti lenguahe dagiti dadakkelda ken no saan a sieepektibo a maiyebkas dagiti nagannak ti kapanunotanda iti lenguahe a nakairuaman dagiti annakda? (Deuteronomio 6:7) Nalabit matarusan dagiti ubbing ti ibagbaga dagiti dadakkelda. Ngem no saan a dumanon iti pusoda, arigna a ganggannaetda iti bukodda a pagtaengan.
Manipud Makin-abagatan nga America, immakar da Pedro ken Sandra idiay Australia, ket naipasangoda iti kasta a karit bayat a padpadakkelenda ti dua a baritoda.a Kuna ni Pedro: “No pagsasaritaan ti maipapan kadagiti naespirituan a banag, nairaman ti puso ken emosion. Nasken nga iyebkasmo ti naun-uneg ken nabagbagas a kapanunotan, isu a masapul ti ad-adu a bokabulario.” Innayon ni Sandra: “No saan a naan-anay a maawatan dagiti annakmi ti nabangonanmi a lenguahe, mabalin a madaksan ti espiritualidadda. Mabalin a mapukaw ti panangipategda iti kinapudno, a dida maawatan ti prinsipio a naibinggas iti ad-adalenda. Mabalin a makullaapan ti naespirituan a pannakaawatda, ket mabalin a madadael ti relasionda ken ni Jehova.”
Manipud Sri Lanka, nagnaed da Gnanapirakasam ken Helen idiay Alemania ket addaanda itan iti dua nga annak. Immanamongda: “Panagkunami napateg unay nga usaren dagiti annakmi ti nabangonanmi a lenguahe bayat nga ad-adalenda ti Aleman. Napateg a mayebkasda kadakami dagiti rikriknada, nga agsaoda a sipupudno.”
Da Miguel ken Carmen, nga immakar idiay Australia manipud Uruguay, kunada: “Masapul ti ad-adda a panagregget dagiti nagannak nga adda iti kasasaadmi. Masapul a naan-anay nga adalenda ti baro a lenguahe tapno matarusan ken mailawlawagda dagiti naespirituan a banag iti dayta a lenguahe wenno isuroda a naimbag dagiti annakda iti lenguahe a nabangonan dagiti nagannak.”
Desision ti Pamilia
Kadagiti amin nga imigrante a pamilia, napateg iti espiritualidad ti panagdesision no ania a lenguahe ti usaren ti pamilia tapno agbalinda a “sinursuruan ni Jehova.” (Isaias 54:13) No ti nabangonan a lenguahe ti pamilia ti maus-usar iti kongregasion nga asideg kadakuada, mabalin a pilien ti pamilia ti makitimpuyog iti dayta a kongregasion. Iti sabali a bangir, nalabit ikeddengda ti tumabuno iti kongregasion a mangus-usar iti lenguahe ti pagilian nga immakaranda. Ania dagiti banag a mangapektar iti daytoy a pangngeddeng?
Da Demetrios ken Patroulla, nga immakar idiay Inglatera manipud Cyprus ken nangpadakkel iti lima nga annakda sadiay, inlawlawagda no ania ti nangapektar iti pangngeddengda: “Idi damo, timmabuno ti pamiliami iti Griego ti pagsasaona a kongregasion. Nupay dakkel a tulong kadakami kas nagannak, daytoy ti nanglapped iti naespirituan a panagrang-ay dagiti annakmi. Nupay adda umdas a pannakaammoda iti Griego a pagsasao, marigatanda kadagiti nauneg nga aspeto dagiti naespirituan a banag. Dayta ti imbatad ti nabannayat a naespirituan a panagrang-ayda. Kas maysa a pamilia, immakarkami iti Ingles ti pagsasaona a kongregasion, ket di nagbayag nasayaat ti resultana kadagiti annakmi. Napabilegda iti naespirituan. Narigat ti umakar, ngem pudno a nainsiriban dayta iti situasionmi.”
Matarusan pay laeng ti pamilia ti nabangonan a lenguahe dagiti nagannak ket adu a bendision ti nasagrapda. Kuna dagiti annakda: “Napateg ti makasursuro iti nasursurok ngem maysa a lenguahe. Nupay Ingles ti damo a pagsasaomi, nakitami a ti pannakaammomi iti Griego ti namagbalin a posible iti natibker ken nasinged a relasion ti pamilia, nangruna kadagiti apongmi. Dayta met ti namagbalin kadakami a mannakipagrikna kadagiti imigrante, ken naaddaan iti kompiansa a makasursuro iti sabali a lenguahe. Isu nga idi dimmakkelkami, immakar ti pamiliami tapno tumulong iti Albaniano ti pagsasaona a kongregasion.”
Manipud Cyprus, immakar met da Christopher ken Margarita idiay Inglatera, ket pinadakkelda dagiti annakda sadiay. Inkeddengda a suportaran ti Griego ti pagsasaona a kongregasion. Malagip ni Nikos, ti anakda nga agserserbi ita kas maysa a panglakayen iti Griego ti pagsasaona a kongregasion: “Naparegtakami a tumipon iti kabbuangay a Griego ti pagsasaona a kongregasion. Minatmatan dayta ti pamiliami kas teokratiko nga urnos.”
Kuna ni Margarita: “Idi agtawen iti pito ken walo dagiti dua a baritomi, nagpasalistada iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro. Kas nagannak, parikutmi ti dida unay pannakaawat iti Griego. Ngem nagtitinnulongan ti pamiliami nga aramiden ti tunggal paset, a binusbosmi ti adu nga oras a tumulong kadakuada a mangisagana kadagiti pasetda.”
Kuna ti balasitangda a ni Joanna: “Malagipko nga isuronakami idi ni Tatang iti Griego babaen ti panangisuratna iti alpabeto iti maysa a pisara iti balaymi, ket masapul a sursuruenmi a naan-anay. Tawtawen ti busbosen ti adu a tao a mangadal iti lenguahe, ngem babaen ti tulong da Nanang ken Tatang, nasursuromi ti Griego a saanmi a nabusbos iti adu unay a tiempo.”
Dadduma a pamilia ti mangsuportar iti kongregasion a mangus-usar iti nabangonanda a lenguahe agsipud ta ammo dagiti nagannak a tapno maaddaanda iti “naespirituan a pannakaawat” ken panagrang-ay, nasken a masursuruanda iti bukodda a lenguahe. (Colosas 1:9, 10; 1 Timoteo 4:13, 15) Wenno mabalin nga usaren ti pamilia ti kinalaingda iti lenguahe a tumulong iti dadduma nga imigrante a makasursuro iti kinapudno.
Iti sabali a bangir, mabalin a mautob ti maysa a pamilia a kasayaatan no tumabunoda iti kongregasion a mangus-usar iti kangrunaan a lenguahe ti pagilian nga immakaranda. (Filipos 2:4; 1 Timoteo 3:5) Kalpasan a mapagsasaritaanda ti kasasaad ti pamilia, nasken a sikakararag nga agdesision ti ulo ti pamilia. (Roma 14:4; 1 Corinto 11:3; Filipos 4:6, 7) Aniada a singasing ti makatulong kadagitoy a pamilia?
Sumagmamano a Praktikal a Singasing
Kuna da Pedro ken Sandra, a nadakamat itay: “Adda regulasion iti pagtaenganmi nga Español laeng ti usarenmi a lenguahe tapno saanmi a malipatan dayta. Narigat a salimetmetan dayta yantangay ammo dagiti baritomi a maawatanmi ti Ingles. Ngem no saanmi nga aramiden dayta, nalabit a di agbayag malipatandanto ti Español.”
Kastoy ti irekomenda da Miguel ken Carmen, a nadakamat met itay: “No mausar ti nabangonan a lenguahe bayat nga idauluan dagiti nagannak ti regular a panagadal ti pamilia ken pagsasaritaanda ti teksto iti aldaw, saan laeng a dagiti simple a sasao iti dayta a lenguahe ti masursuro dagiti ubbing—masursuroda ti mangyebkas kadagiti naespirituan a kapanunotan iti dayta a lenguahe.”
Isingasing met ni Miguel: “Aramiden a makaparagsak a trabaho ti panangasaba. Ti teritoriami ket nalawa a paset ti dakkel a siudad, ket adu a tiempo ti mabusbos iti panagbiahe tapno mabirokan dagiti tattao nga agsasao iti lenguahemi. Usarenmi dayta a tiempo para iti Bible game ken agsasarita maipapan kadagiti napateg a banag. Ikagumaak nga iplano ti panangasaba tapno makaaramidkami iti nabunga a panagsarungkar. Kalpasanna, iti ngudo ti aldaw, mairaman dagiti ubbing iti uray maysa laeng a makagunggona a panagpapatang.”
Panangdaer Kadagiti Panagduma ti Kultura
Ti Sao ti Dios iparegtana kadagiti agtutubo: “Umimdengka, anakko, iti disiplina ni amam, ket saanmo a baybay-an ti linteg ni inam.” (Proverbio 1:8) Ngem nalabit a tumaud dagiti pakarigatan no ti pagalagadan ti ama iti panangdisiplina ken ti “linteg” ti ina ket naimpluensiaan iti kultura a naiduma iti nakairuaman dagiti annak.
Siempre, ti ulo ti pamilia nasken nga ikeddengna no kasano ti panangidaulona iti bukodna a sangakabbalayan, ken nasken a liklikanna ti agpaimpluensia kadagiti dadduma a pamilia. (Galacia 6:4, 5) Nupay kasta, ti nasayaat a komunikasion dagiti nagannak ken dagiti annak mabalin a pagbalinenna a nalaklaka para kadagiti nagannak ti makibagay kadagiti baro a kostumbre.
Ngem adu kadagiti kostumbre wenno kaugalian a nasaknap kadagiti narang-ay a pagilian ket makadangran iti espiritualidad dagiti Kristiano. Ti seksual nga imoralidad, kinaagum, ken rebelion ket masansan a maitantandudo babaen ti popular a musika ken paglinglingayan. (Roma 1:26-32) Saan a mabalin a baybay-an dagiti Kristiano a nagannak ti pagrebbenganda tapno makontrol ti panagpili dagiti annak iti musika ken paglinglingayan gapu laeng ta marigatan dagiti nagannak a mangtarus iti lenguahe. Masapul a mangipasdekda kadagiti masinunuo a pagalagadan. Ngem mabalin a mangyeg daytoy iti karit.
Kuna ni Carmen: “Masansan a dimi matarusan no ania ti ibagbaga ti musika kadagiti annakmi. Kasla makaay-ayo ti ayugna, ngem no dagiti sasao ket adda sabali nga iparipiripna wenno naalas nga ebkas a makuna nga imoral, saanmi nga ammo.” Kasanoda a napagballigian daytoy a situasion? Kuna ni Miguel: “Nangbusboskami iti adu a tiempo a nangisuro kadagiti annakmi maipapan kadagiti peggad nga iyeg dagiti imoral a musika, ket tinulonganmi ida nga agpili iti musika nga anamongan ni Jehova.” Wen, nasken ti kinasiput ken kinarasonable tapno mapagballigian dagiti panagduma ti kultura.—Deuteronomio 11:18, 19; Filipos 4:5.
Panangapit Kadagiti Gunggona
Ti panangpadakkel kadagiti annak iti sabali a pagilian kalikagumanna ti kanayonan a tiempo ken regget. Pudno unay dayta. Ngem dagiti nagannak ken annak agpada a mabalinda ti agapit kadagiti kanayonan a gunggona gapu iti panagreggetda.
Da Azzam ken ni Sara a baketna ket immakar idiay Alemania manipud Turkey. Sadiay a pinadakkelda dagiti tallo nga annakda. Ti inauna nga anakda a lalaki ket agserserbi ita iti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova idiay Selters, Alemania. Kuna ni Azzam: “Dakkel ti nagunggona dagiti ubbing ta mabalinda ti maaddaan kadagiti galad nga agpada a napateg kadagiti kultura.”
Da Antonio ken Lutonadio immakarda idiay Alemania manipud Angola ket pinadakkelda sadiay ti siam nga annakda. Makapagsao ti pamilia iti Lingala, Pranses, ken Aleman. Kuna ni Antonio: “Ti abilidad nga agsao iti nagduduma a lenguahe makatulong iti pamiliami a mangasaba kadagiti tattao manipud iti adu a pagilian. Talaga a naragsakkami unay gapu iti dayta.”
Dua nga agtutubo nga annak ti agassawa a taga Japan nga immakar idiay Inglatera ti nakabigbig a dakkel a bentaha ti pannakaammoda iti Hapones ken Ingles. Kuna dagitoy nga agtutubo: “Natulongankami a maaddaan iti trabaho gapu iti pannakaammomi iti dua a lenguahe. Nagunggonaankami kadagiti dadakkel nga Ingles a kombension. Kasta met, addaankami iti pribilehio nga agserbi iti Hapones ti pagsasaona a kongregasion, nga addaan iti dakkel a panagkasapulan.”
Makapagballigikayo
Ti panangpadakkel kadagiti annak bayat ti panagbiag iti tengnga dagiti tattao a nagduduma ti kulturada ket maysa a karit a naipasango kadagiti adipen ti Dios sipud idi panawen ti Biblia. Nagballigi dagiti nagannak ni Moises, nupay isu ket dimmakkel idiay Egipto. (Exodo 2:9, 10) Adu kadagiti nakautibo a Judio idiay Babilonia ti nangpadakkel kadagiti annakda a situtulok a nagsubli idiay Jerusalem tapno ibangonda manen ti pudno a panagdayaw.—Esdras 2:1, 2, 64-70.
Kasta met ita, makapagballigi dagiti Kristiano a nagannak. Mabalin a maragsakanda met a makangngeg kadagiti annakda ti kas iti nangngeg ti agassawa kadagiti annakda: “Kasta unay ti kinasinged ti pamiliami gapu iti naayat a panangaywan da Tatang ken Nanang, a kanayon a tinagiragsakmi ti nasayaat a komunikasion kadakuada. Maragsakankami nga agbalin a paset ti sangalubongan a pamilia nga agserserbi ken Jehova.”
[Footnote]
a Nabaliwan ti dadduma a nagan.
[Ladawan iti panid 24]
Masursuro dagiti annakyo ti nabangonanyo a lenguahe no dayta laeng ti usarenyo iti pagtaengan
[Ladawan iti panid 24]
Ti panagusar iti maysa a lenguahe a matarusan ti amin a kameng ti pamilia taginayonenna ti singgalut dagiti aglolo ken aglola
[Ladawan iti panid 25]
Maaddaan dagiti annakyo iti “naespirituan a pannakaawat” no kaduayo ida nga agadal iti Biblia