Pakasaritaan ti Biag

Nasubok iti Nakaro a Rigat

KAS INSALAYSAY NI PERICLES YANNOURIS

Kumkumterak iti uneg ti naagneb ken nabanaal a selda. Agmaymaysaak a nakatugaw a nakakumot iti naingpis nga ules. Makitak pay laeng ti di mamki a langa ti agkabannuag nga asawak bayat a dagiti kameng ti “militia” inuloddak nga inruar iti balayko dua nga aldaw kasakbayanna. Inyadayodak iti asawak, a diak kapammatian, ken iti dua a masakit a maladaga nga annakmi. Idi agangay, adda impatulod kaniak ni baketko a napakuyogan iti ababa a surat a nagkuna: “Impatulodko kenka dagitoy a tinapay, ket namnamaek nga agsakitka met a kas kadagiti annakmo.” Makasubliakto pay ngata a sibibiag iti denna ti pamiliak?

MAYSA laeng dayta a pagteng iti napaut ken narigat a pannakidangadangko a maipuon iti pammatik kas Kristiano. Binusordak ti pamiliak, linaksiddak dagiti kalugarak, naisaklangak iti pangukoman, ken naidadanesak iti kasta unay. Ngem kasano ken apay a nagtungpal iti dayta a pagbaludan ti maysa a tao a kas kaniak a natalna ken managbuteng iti Dios? Palubosandak a mangilawlawag.

Nakurapay nga Ubing nga Addaan iti Nangato nga Arapaap

Idi nayanakak idi 1909 idiay Stavromeno, Creta, agrigrigat ti pagilianmi gapu iti gubat, kinapanglaw, ken bisin. Idi agangay, gistay saanmi a nalasat kadagiti uppat nga adingko ti trangkaso Español. Malagipko ti panangipupok kadakami dagiti dadakkelko iti balaymi iti sumagmamano a lawas tapno saankami a maakaran iti dayta a sakit.

Relihioso unay ngem saan nga akikid ti panagpampanunot ni Tatang, a maysa a nakurapay a mannalon. Gapu ta nagnaed idi idiay Francia ken Madagascar, adu ti ammona a kapanunotan maipapan iti relihion. Ngem napudno latta ti pamiliami iti Greek Orthodox Church. Dinomingo a makimisakami ken padagusenmi idiay balay ti obispomi bayat ti tinawen nga isasarungkarna. Maysaak a kantor, ket arapaapko idi ti agbalin a padi.

Idi 1929, nagpolisak. Naidestinoak idiay Tesalonica, iti makin-amianan a Grecia, idi pimmusay ni Tatang. Tapno mailiwliwagko ti ipapatayna ken gapu ta kayatko ti malawlawagan iti naespirituan, nagpayakarak iti destino kas polis idiay Bantay Athos, a raraemen dagiti Orthodox a Kristiano kas ti “nasantuan a bantay,”a a pagnanaedan dagiti papadi. Nagserbiak sadiay iti uppat a tawen ket napaliiwko a naimbag ti wagas ti panagbiag dagiti papadi. Imbes nga ad-adda a mayadaniak koma iti Dios, nadismayaak iti agdadata nga imoral a kabibiag ken dakes nga aramid dagiti papadi. Nakaluksawak idi kayatnak a dennaan ti maysa a raraemek a padi a nangato ti saadna. Iti baet ti kasta a pannakaupay, napasnek latta ti tarigagayko nga agserbi iti Dios ken agbalin a padi. Nangisuotak pay ketdi iti abito sa nagparetratoak ta imbag la a pakalaglagipak. Di nagbayag, nagsubliak idiay Creta.

“Sairo Dayta a Tao!”

Idi 1942, inkallaysak ti maysa a nalibnos a balasang a ni Frosini a nagtaud iti mararaem a pamilia. Iti pannakiasawak, ad-adda a desididoak nga agpadi agsipud ta relihioso unay dagiti nakaikamangak.b Inkeddengko ti mapan idiay Atenas tapno agadal iti seminario. Idi arinunos ti 1943, simmangpetak iti sangladan ti Iráklion, Creta, ngem saanak a napan idiay Atenas gapu ta adda nasarakak a sabali a gubuayan ti naespirituan a pannakabang-ar. Ania ti napasamak?

Maysa ni Emmanuel Lionoudakis a napinget a manangaskasaba a naitimpuyog kadagiti Saksi ni Jehova. Adu a tawen idin nga isursurona iti intero a Creta dagiti nalawag a kinapudno nga adda iti Biblia.c Naallukoy dagiti dadduma nga umili iti nalawag a pannakaawat dagiti Saksi iti Sao ti Dios ket pinanawanda ti palso a relihion. Iti kabangibang a siudad ti Sitía, nabuangay ti maysa a grupo dagiti nareregta a Saksi. Nariribukan ti obispo agsipud ta iti panagnaedna idiay Estados Unidos, ammona no kasano kalaing a mangasaba dagiti Saksi ni Jehova. Kayatna a paksiaten dagiti “erehe” iti masakupanna. Iti panangisungsongna, masansan a tiliwen ken ibalud dagiti polis dagiti Saksi sada isaklang ida kadagiti pangukoman tapno sungbatanda dagiti nadumaduma a darum a maibusor kadakuada.

Inkagumaan ti maysa kadagitoy a Saksi nga inlawlawag kaniak ti kinapudno a masarakan iti Biblia, ngem impatona a saanak nga interesado. Gapuna, nangibaon iti ad-adu ti kapadasanna a ministro a makisarita kaniak. Nasanaang ti panagsasaok, isu nga idi nagsubli ti maikadua a Saksi iti bassit a grupoda, kinunana: “Imposible nga agbalin a Saksi ni Pericles. Sairo dayta a tao!”

Damo nga Ibubusor

Maragsakanak ta saan a kasta ti panangmatmat kaniak ti Dios. Idi Pebrero 1945, inikkannak ni Demosthenes a kabsatko iti bokleta a Comfort All That Mourn.d Kombinsido ni Demosthenes a pudno ti isursuro dagiti Saksi ni Jehova. Nagustuak ti linaon dayta a bokleta. Dagus nga insardengmin ti tumabuno iti Orthodox Church, nakitimpuyogkami iti bassit a grupo idiay Sitía, ken insarsaritami kadagiti kakabsatmi ti maipapan iti baro a pammatimi. Inawatda amin ti kinapudno nga adda iti Biblia. Kas ninamnamak, linaksid ken binusornak ni baketko ken ti pamiliana gapu iti panangpanawko iti palso a relihion. Adda tiempo a dinak pay ketdin kayat a kasarita ti katugangak a lalaki. Idiay balay, adu dagiti saanmi a pagkikinnaawatan ken nariribuk ti kasasaadmi. Iti baet amin dagitoy, nagpabautisarkami ken Demosthenes idi Mayo 21, 1945. Ni Kabsat Minos Kokkinakis ti nangitaneb kadakami.e

Kamaudiananna, natungpal met laengen ti arapaapko nga agserbi kas pudno a ministro ti Dios! Malaglagipko pay laeng ti umuna nga aldawko a namalaybalay. Agmaymaysaak a naglugan iti bus nga agturong iti maysa a purok. Nangitugotak iti 35 a bokleta nga inkabilko iti bagko. Adda panagamakko idi rinugiak ti namalaybalay. Ngem idi nakaadayoakon, timmuredakon. Idi dimteng ti makapungtot unay a padi, nabaelak a sinango a situtured, a diak inkaskaso idi pilitennak a mapankami a dua iti presinto. Imbagak kenkuana a pumanawak laeng no nasursorkon ti intero a purok, ket kasta nga agpayso ti inaramidko. Maragsakanak unay ta saanko payen nga inuray ti bus no di ket pinagnak ti 15 a kilometro a nagawid.

Iti Ima Dagiti Naranggas a Tattao

Idi Setiembre 1945, naikkanak kadagiti kanayonan a rebbengen iti kabbuangay a kongregasionmi idiay Sitía. Di nagbayag, bimtak ti gerra sibil idiay Grecia. Nakaro ti panagbibinnusor dagiti bunggoy nga agsusupadi dagiti prinsipioda. Ginundawayan ti obispo dayta a kasasaad. Sinugsoganna ti maysa a grupo dagiti gerrilia nga aramidenda ti amin a pamuspusan tapno mapaksiat dagiti Saksi. (Juan 16:2) Nag-bus dagiti gerrilia a nagturong iti purokmi. Ngem adda mannakigayyem a babai a kaluganda a nakaallingag iti planoda a mangibanag iti mision a kunada nga inted ti Dios, ket pinakdaarannakami. Naglemmengkami, ket tinulongannakami ti maysa kadagiti kakabagianmi. Saankami a naan-ano.

Pangrugian laeng dayta ti nakarkaro pay a rigat nga agur-uray kadakami. Gagangay ti panangkabkabil ken pammutbuteng. Pinilitdakami dagiti bumusbusor nga agsubli iti simbaan, pabuniagan dagiti annakmi, ken agkuros. Naminsan, kinabkabilda ti kabsatko a lalaki agingga nga impagarupda a natayen. Nagsaem ti riknak a nakakita iti pannakapispisang ti kawes ken pannakakabkabil ti dua a kakabsatko a babbai. Iti dayta a panawen, impilit ti simbaan a buniagan ti walo nga annak dagiti Saksi ni Jehova.

Idi 1949, pimmusay ni Nanang. Immay manen kadakami ti padi. Inakusarnakami a naglabsing kadagiti linteg iti panangipumpon. Naisaklangak iti pangukoman ket naabsueltoak. Nangipaay daytoy iti nagsayaat a pammaneknek, yantangay nangngegda ti nagan ni Jehova iti rugi ti bista. Ti laengen nabatbati a pamuspusan dagiti kabusormi a mangted iti “pagnakmanmi” ket isu ti panangaresto ken panangidestieroda kadakami. Inaramidda dayta idi Abril 1949.

Iti Baet ti Nakaro a Rigat

Maysaak kadagiti tallo a Saksi nga inarestoda. Dinak man la napan kinita ni baketko iti presinto. Ti immuna a nagsardenganmi ket maysa a pagbaludan idiay Iráklion. Kas nadakamat iti pangrugian ti salaysayko, agmaymaysa ken malidlidayak. Nayadayoak iti agkabannuag nga asawak a diak kapammatian ken iti dua a maladaga nga annakmi. Sipapasnek a nagkararagak a dimmawat iti tulong ken Jehova. Simmiplot iti panunotko ti sasao ti Dios a nailanad iti Hebreo 13:5: “Saankanto a pulos panawan ket saankanto a pulos baybay-an.” Nautobko a nainsiriban ti agtalek a naan-anay ken Jehova.​—Proverbio 3:5.

Naammuanmi nga idestierodakami idiay Makrónisos, maysa a natikag nga isla iti asideg ti kosta ti Attica, Grecia. Agsidduker ti asinoman no madakamat ti Makrónisos agsipud ta nainaig iti tuok ken panangtagabo ti kampo a pagbaludan sadiay. Iti panagturongmi iti pagbaludan, nagsardengkami idiay Piraeus. Nupay nakaposaskami pay laeng, napabilegkami idi simmagpat iti barko ti dadduma kadagiti kapammatianmi ket inarakupdakami.​—Aramid 28:14, 15.

Nakaam-amak ti kasasaad idiay Makrónisos. Manipud agsapa agingga iti rabii a parparigaten dagiti soldado dagiti balud. Adu kadagiti saan a Saksi ti nagmauyong, natay dagiti dadduma, ken nagadu ti nabaldado. Iti rabii, mangngegmi ti ikkis ken asug dagidiay matutuok. Kadagiti nalamiis a rabii, apagapaman laeng a maimengannak ti naingpis nga ulesko.

In-inut a nagdinamag dagiti Saksi ni Jehova iti kampo agsipud ta binigat a madakamat dayta a nagan no kasta a saggaysa a maawagankami. Naaddaankami ngarud iti adu a gundaway a mangpaneknek. Naaddaanak pay ketdi iti pribilehio a nangbautisar iti maysa a balud gapu iti politika a nangidedikar iti biagna ken Jehova.

Bayat ti pannakaidestierok, sinursuratak ti patpatgek nga asawa ngem dinak pulos sinubalitan. Sidudungngo nga intultuloyko a sinuratan, liniwliwa, nga impatalgedko kenkuana nga aglabasto met laeng ti kastoy a narigat a kasasaad ket naragsakkaminto manen.

Kabayatanna, immadukami gapu iti panagsangpet dagiti dadduma pay a kakabsat. Iti panagtrabahok iti opisina, naam-ammok ti koronel a komandante ti kampo. Yantangay raemenna dagiti Saksi, inturturedko a kiniddaw kenkuana no mabalin a patulodannakami ti sanga nga opisina idiay Atenas kadagiti literatura a naibatay iti Biblia. “Imposible dayta,” kinunana, “ngem apay a diyo idawat kadagiti kakabsatyo idiay Atenas nga ikabilda dagiti literatura iti bagaheyo, isuratda ti naganko iti dayta, sada ipatulod kaniak?” Naikulengak! Kalpasan ti sumagmamano nga aldaw bayat nga agidisdiskargakami iti kassangpet a barko, sinaluduan ti maysa a polis ti koronel sana kinuna: “Sir, simmangpeten ti bagaheyo.” “Ania a bagahe?” kinuna ti koronel. Naiparna nga addaak iti asidegda ket naallingagko ti panagsaritada, isu nga inyarasaasko kenkuana: “Baka isu daytan daydiay para kadakami a naipanagan kadakayo, kas imbilinyo.” Maysa dayta kadagiti pamay-an ni Jehova tapno mataraonankami iti naespirituan.

Di Ninamnama a Bendision​—Sa Kanayonan a Rigat

Idi arinunos ti 1950, nawayawayaanak. Nagawidak nga agkakapsut, nabessag, imres, ken diak ammo no ania ti agur-uray kaniak no sumangpetak. Maragsakanak a nakakita manen iti asawak ken kadagti annakko! Ad-adda pay ti ragsakko ta diak ninamnama a nasingpeten kaniak ni Frosini. Adda nagnaan dagiti suratko idi addaak iti pagbaludan. Natukay ti rikna ni Frosini iti panagibtur ken determinasionko. Di nagbayag kalpasanna, sitatanang a nagsaritakami iti napaut. Immannugot nga agadal iti Biblia ket naaddaan metten iti pammati ken ni Jehova ken kadagiti karina. Dimteng idi 1952 ti maysa kadagiti kararagsakan nga aldaw ti biagko idi siak a mismo ti nangbautisar kenkuana kas maysa a dedikado nga adipen ni Jehova!

Idi 1955, rinugianmi a winarasan dagiti amin a papadi iti bokleta a Christendom or Christianity​—Which One Is “the Light of the World”? Naaresto ken naisaklangak iti korte, agraman ti sumagmamano a padak a Saksi. Nagadu dagiti darum a maibusor kadagiti Saksi ni Jehova, isu a nangangay ti korte iti espesial a sesion tapno denggenna amin dagita. Iti dayta nga aldaw, adda sadiay dagiti pannakabagi ti amin a legal nga ahensia ti probinsia, ket napno ti korte kadagiti papadi. Alusiisen nga agpagnapagna iti pasilio ti obispo. Proselitismo ti nangidaruman kaniak ti maysa kadagiti papadi. Sinaludsodan ti hues: “Nakapsut unay aya ti pammatim ket maamakka di la ket ta makomberteka no agbasaka iti broshur?” Saan a nakatagari ti padi. Naabsueltoak, ngem nasentensiaan ti dadduma a kakabsat a maibalud iti innem a bulan.

Kadagiti simmarsaruno a tawen, maulit-ulit a naarestokami, ket immadu dagiti darum. Kanayon a makumikom dagiti abogadomi a mangas-asikaso kadagiti kasomi. Namin-17 a naisaklangak iti korte. Iti laksid ti ibubusor, regular ti panangasabami. Siraragsak nga inawatmi daytoy a karit, ket dagiti kasla apuy a pannubok ginugoranda ti pammatimi.​—Santiago 1:2, 3.

Dagiti Baro a Pribilehio ken Karit

Idi 1957, immakarkami idiay Atenas. Di nagbayag, nadutokanak nga agserbi iti maysa a kabubuangay a kongregasion. Gapu iti naimpusuan a panangsuporta ni baketko, napagtalinaedmi a simple ti panagbiagmi ket inyun-unami dagiti naespirituan nga aktibidad. Iti kasta, nabalinanmi nga usaren ti kaaduan a panawenmi iti trabaho a panangasaba. Iti panaglabas dagiti tawen, nakiddawkami nga umakar iti nadumaduma a kongregasion nga addaan iti dakkel a panagkasapulan.

Idi 1963, agtawenen iti 21 ti barok ket masapul nga agreport tapno mailista ti naganna kadagiti maayaban nga agsoldado. Gapu iti neutral a takderda, nakabkabil, narabrabak, ken naibabain amin dagiti nailista a Saksi. Kasta met laeng ti napasaran ti anakko. Intedko ngarud kenkuana ti ulesko idiay Makrónisos tapno maparegta iti simboliko a wagas a mangtulad kadagidiay immun-una a Saksi a nagtalinaed a natarnaw. Naisaklang iti korte militar dagiti naayaban a kakabsat ket kaaduanna, nasentensiaanda a maibalud iti dua agingga iti uppat a tawen. Idi naruk-atandan, naayaban ken nasentensiaanda manen. Kas ministro ti relihion, naaddaanak iti gundaway a bumisita iti nadumaduma a pagbaludan ket nakasaok uray kaskasano ti anakko ken ti dadduma pay a matalek a Saksi. Nasurok nga innem a tawen a naibalud ti anakko.

Sinaranaynakami ni Jehova

Idi naisublin idiay Grecia ti wayawaya a mangannurot iti relihion, naaddaanak iti pribilehio nga agserbi kas temporario nga special pioneer iti isla ti Rhodes. Ket idi 1986, rimsua ti panagkasapulan idiay Sitía, Creta, a nangrugian ti Nakristianuan a karerak. Naragsakanak a nangawat iti daytoy nga annongen nga agserbi manen kadagiti patpatgek a kapammatian nga am-ammok sipud pay iti kinaubingko.

Kas kalakayan a kameng ti pamiliak, maragsakanak a makakita iti agarup 70 amin a kakabagiak a sisusungdo nga agserserbi ken Jehova. Ket umad-aduda pay. Agserserbi dagiti dadduma kas panglakayen, ministerial nga adipen, payunir, Bethelite, ken agdaldaliasat a manangaywan. Iti nasurok a 58 a tawen, nasubok ti pammatik iti nakaro a rigat. Agtawenak itan iti 93, ket no panunotek ti napalabas, diak pagbabawyan ti panagserbik iti Dios. Pinabilegnak a mangipangag iti daytoy a naayat nga awisna: “Anakko, ipaaymo kaniak ta pusom, ket dagita matam agragsakda koma iti bukodko a daldalan.”​—Proverbio 23:26.

[Footnotes]

[Kahon iti panid 27]

Makrónisos​—Nakaam-amak nga Isla

Iti sangapulo a tawen, manipud idi 1947 agingga idi 1957, nasurok a 100,000 a balud ti nagnaed iti natikag nga isla ti Makrónisos. Nagadu kadagitoy dagiti matalek a Saksi a naipan sadiay gapu iti neutral a takderda kas Kristiano. Dagiti klero ti Greek Orthodox Church ti kaaduan a nangipamuspusan iti pannakapapanawda. Inakusarda dagiti Saksi kas Komunista.

Maipapan iti naaramid a “panangreporma” idiay Makrónisos, kuna ti Griego nga ensiklopedia a Papyros Larousse Britannica: “Pakaibabainan ti pakasaritaan ti Grecia dagiti pamay-an ti naulpit a panangparigat, ti kasasaad ti biag, a di maawat ti sibilisado a nasion, ken ti panangirurumen dagiti guardia kadagiti balud.”

Nabagaan dagiti dadduma a Saksi a sada la mawayawayaan no paglikudanda ti relihionda. Ngem nagtalinaed a natarnaw dagiti Saksi. Maysa pay, adda dagiti balud gapu iti politika a nangawat iti kinapudno a masarakan iti Biblia kas bunga ti pannakilangenda kadagiti Saksi.

[Ladawan iti panid 27]

Ni Minos Kokkinakis (maikatlo manipud kannawan) ken siak (maikapat manipud kannigid) idi addakami iti isla ti Makrónisos a nakaibaludanmi

[Ladawan iti panid 29]

Pannakipagserbi iti padak a Saksi idiay Sitía, Creta, a nagserbiak idi agtutuboak