Itandudo ti Nangato a Korte ti Europa ti Kalintegan a Mangasaba Idiay Grecia
APAY a nasurok a namin-60 a daras sipud idi 1938 a naaresto ti maysa a tao a pagraraeman dagiti kaarrubana? Apay a namin-18 a daras a naisaklang kadagiti pangukoman ti Grecia ken naibalud iti nasurok nga innem a tawen daytoy a nasingpet a tindero a taga Creta, maysa a puro ti Grecia? Wen, apay a daytoy a nagaget nga ulo ti pamilia, ni Minos Kokkinakis, ket nayadayo iti asawana ken kadagiti lima nga annakna ken naidestierro kadagiti nagduduma a puro a pagdusaan?
Dagiti linteg a mangipawil iti proselitismo (panangawis kadagiti pasurot) ti kangrunaan a makagapu. Naipaulog dagitoy idi 1938 ken 1939. Ti Griego a diktador a ni Ioannis Metaxas, nga inimpluensiaan ti Greek Orthodox Church, ti nangipasdek kadagitoy a linteg.
Kas resulta daytoy a lehislasion, manipud 1938 agingga iti 1992, adda 19,147 a Saksi ni Jehova a naaresto, ket nangipataw dagiti pangukoman kadagiti sentensia nga agdagup iti 753 a tawen, a 593 kadagitoy ti aktual a naipatungpal. Napasamak amin dagitoy agsipud ta tungtungpalen dagiti Saksi idiay Grecia, kas iti dadduma a lugar, ti bilin ni Jesu-Kristo a ‘mangaramid kadagiti adalan kadagiti tattao iti amin a nasion, . . . a sursuruan ida a mangsalimetmet kadagiti amin’ nga imbilinna.—Mateo 28:19, 20.
Ngem idi Mayo 25, 1993, nagun-od ti dakkel a balligi maipuon iti wayawaya iti panagdaydayaw! Iti dayta a petsa, intandudo ti European Court of Human Rights idiay Strasbourg, Francia, ti kalintegan ti tunggal umili ti Grecia a mangisuro iti pammatina kadagiti sabsabali. Iti panangiyulogna itoy a pangngeddeng, impanamnama daytoy a nangato a korte ti Europa ti pannakasaluad ti wayawaya iti relihion a mabalin a dakkel ti epektona iti biag dagiti tattao iti uray sadinoman.
Intay usigen a naimbag dagiti pasamak, agraman ti pannakairurumen ti maysa laeng nga umili ti Grecia, a nangiturong iti daytoy nagpateg a pangngeddeng ti korte.
Panangtaliaw iti Napalabas
Idi 1938, daytoy nga umili, ni Minos Kokkinakis, ti kaunaan a Saksi ni Jehova a naibalud iti babaen ti linteg ti Grecia. Sagudayen ti nasao a linteg a ti proselitismo ket maysa a kriminal a salungasing. Saan a pulos a nausig, naidestierro ni Kokkinakis iti 13 a bulan idiay Amorgos, maysa a puro iti Aegean Sea. Idi 1939, namindua a nasentensiaan. Naibalud iti dua ket kagudua a bulan iti tunggal gundaway.
Idi 1940, naidestierro ni Kokkinakis iti innem a bulan iti puro ti Melos. Iti sumaruno a tawen, bayat ti Gubat Sangalubongan II, naipisok iti pagbaludan ti militaria idiay Atenas iti nasurok a 18 a bulan. Maipapan iti dayta a tiempo, kinunana:
“Kimmaro ti kinakurang ti taraon iti uneg ti pagbaludan. Kimmapsutkami iti kasta unay nga uray la dikam makapagna. No saan a gapu kadagiti Saksi a naggapu idiay Atenas ken Piraeus a nangted kadakami iti taraon iti laksid ti kinarigat ti panagbiagda, nataykami koman.” Iti saan a nabayag, idi 1947, nasentensiaan manen ken naibalud iti uppat ket kagudua a bulan.
Idi 1949, naidestierro ni Minos Kokkinakis iti puro ti Makrónisos. Uray la agkullayaw dagiti Griego no malagipda dayta a lugar gapu iti pagbaludan sadiay. Kadagiti 14,000 a balud idiay Makrónisos, agarup 40 ti Saksi. Kuna ti Griego nga enciclopedia a Papyros Larousse Britannica: “Dagiti wagas ti naulpit a panangparigat, . . . ti kasasaad ti panagbiag, a saan a maawat ti sibilisado a nasion, ken ti panangirurumen dagiti guardia kadagiti balud . . . ket maysa a nakababain a pagteng iti pakasaritaan ti Grecia.”
Kastoy ti panangiladawan ni Kokkinakis, a naibalud idiay Makrónisos iti makatawen, kadagiti kasasaad: “Kas kadagiti kameng ti Inkisision, manipud bigat agingga iti rabii a palutpoten dagiti soldado ti tunggal balud. Saan a mailadawan ti panangparparigatda. Adu a balud ti nagmauyong; napapatay dagiti dadduma; nagadu ti nagbalin nga inutil. Kabayatan dagidiay nakaal-alingget a rabii bayat a mangmangngegmi dagiti ikkis ken asug dagidiay matutuok, agkararagkami kas maysa a grupo.”
Kalpasan ti ilalasatna kadagiti pakarigatan idiay Makrónisos, namin-innem pay a daras a naaresto ni Kokkinakis idi 1950’s ken naibalud iti sangapulo a bulan. Idi 1960’s naaresto manen iti uppat a daras ken naibalud iti walo a bulan. Ngem laglagipenyo, ni Minos Kokkinakis ket maysa laeng kadagiti ginasut a Saksi ni Jehova a naaresto ken naibalud iti panaglabas dagiti tawen gapu iti panangisarsaritada ti pammatida kadagiti sabsabali!
Kasano a nakadanon iti European Court of Human Rights dagiti nakas-ang a kinaulpit a sinagaba dagiti Saksi ni Jehova idiay Grecia?
Ti Pangsubokan a Kaso
Nangrugi ti kaso idi Marso 2, 1986. Iti dayta a petsa, sinarungkaran da Minos Kokkinakis ken ti asawana ni Mrs. Georgia Kyriakaki iti pagtaenganna idiay Sitia, Creta. Agtawen idi ni Kokkinakis iti 77 ken retiradon a negosiante. Ti lakay ni Mrs. Kyriakaki, nga isu ti kantor ti lokal a kapilia ti Orthodox, pinakaammuanna ti polisia. Immay dagiti polis ket tiniliwda da Mr. ken Mrs. Kokkinakis, sada impan iti lokal nga estasion ti polis. Napilitanda nga immian sadiay.
Ania ti nakaidarumanda? Kas met laeng iti daydiay rinibo a daras a nangidarumanda kadagiti Saksi ni Jehova iti las-ud ti napalabas a 50 a tawen, nga isu ti proselitismo. Sagudayen ti Konstitusion ti Grecia (1975), Artikulo 13: “Maiparit ti proselitismo.” Usigenyo pay ti linteg ti Grecia, seksion 4, numero 1363/1938 ken 1672/1939, a namagbalin iti proselitismo a kriminal a salungasing. Kunana:
“Ti ‘proselitismo’ kaipapananna ti aniaman a direkta wenno indirekta a panaggandat a mangtabbiraw iti relihiuso a pammati ti maysa a tao a kameng ti sabali a relihion . . . , tapno marakrak ti pammatina, babaen man ti aniaman a kita ti panangallukoy wenno kari iti panangallukoy wenno moral a suporta wenno material a tulong, wenno babaen ti panangallilaw wenno babaen ti pananggundaway iti kinaawan padas, panagtalek, kasapulan, kinanengneng wenno kinainosentena.”
Binista ti Criminal Court iti Lasithi, Creta, ti kaso idi Marso 20, 1986, ket nasarakanda a nakabasol da Mr. ken Mrs. Kokkinakis iti proselitismo. Agpadada a nakedngan a mabalud iti uppat a bulan. Iti panangsentensiana kadagiti agassawa, indeklara ti korte a timmabbiraw dagiti naidarum “kadagiti relihiuso a patpatien dagiti Kristiano nga Orthodox . . . babaen ti pananggundaway iti kinaawan padas, kinanengneng ken kinainosenteda.” Napabasol pay dagiti naidarum iti “panangparegta [ken ni Mrs. Kyriakaki] babaen ti nasikap, nasigo a panangilawlawagda . . . tapno tallikudanna dagiti Nakristianuan a patpatienna kas maysa nga Orthodox.”
Nayapelar ti pangngeddeng iti Crete Court of Appeal. Idi Marso 17, 1987, inabsuelto daytoy a korte ti Creta ni Mrs. Kokkinakis ngem impatangkenna ti pannakaibalud ni lakayna, nupay binabaanna ti sentensia iti tallo a bulan. Inkeddeng ti korte a “ginundawayan [ni Mr. Kokkinakis] ti kinaawan padas, kinanengneng ken kinainosente ni [Mrs. Kyriakaki].” Naikuna a “nangibasa kadagiti teksto iti Nasantuan a Kasuratan, a sisisigo nga inlawlawagna iti wagas a di masuppiat ti Kristiano a babai gapu iti kinakurang ti pannakaammo iti doktrina.”
Iti panangiyebkasna iti maisupadi a kapanunotan, insurat ti maysa kadagiti hues ti nasao a pangukoman a “rebbeng met koma a naabsuelto [ni Mr. Kokkinakis], agsipud ta awan ebidensia a mangipakita a kurang ti pannakaammo ni Georgia Kyriakaki iti Nakristianuan a doktrina ti Orthodox, yantangay ti asawana ket maysa a kantor. Awan met ti pammaneknek nga isu ket nanengneng wenno inosente, ta nabalinan ti naidarum a ginundawayan ket . . . [iti kasta] maawisna nga agbalin a maysa a kameng ti sekta dagiti Saksi ni Jehova.”
Inyapelar ni Mr. Kokkinakis ti kaso iti Greek Court of Cassation, ti Korte Suprema ti Grecia. Ngem dinismis dayta a korte ti apelar idi Abril 22, 1988. Isu nga idi Agosto 22, 1988, inyuli ni Mr. Kokkinakis ti kasona iti European Commission of Human Rights. Inawatda kamaudiananna ti petisionna idi Pebrero 21, 1992, ket naidatag iti European Court of Human Rights.
Dagiti Isyu ti Kaso
Yantangay ti Grecia ket kameng ti Council of Europe, obligado nga agtungpal kadagiti Artikulo ti European Convention on Human Rights. Sagudayen ti Artikulo 9 ti Convention: “Adda kalintegan ti tunggal maysa iti wayawaya iti panunot, konsiensia ken relihion; saklawen daytoy a kalintegan ti wayawaya a mangbalbaliw iti relihion wenno pammatina ken wayawaya a mangiparangarang iti relihion wenno pammatina, iti panagdaydayaw, sursuro, aramid ken panangalagad, agmaymaysa man wenno adda kaduana iti kagimongan ken iti publiko wenno pribado.”
No kasta, naidarum ti gobierno ti Grecia iti pangukoman ti Europa. Napabasol iti sipapanayag a panangsalungasing iti kangrunaan a natauan a kalintegan ti maysa nga umili ti Grecia a mangalagad iti relihion kas panangtungpal iti bilin ni Jesu-Kristo, nga isu ti ‘panangisuro ken panangaramid kadagiti adalan.’ (Mateo 28:19, 20) Maysa pay, kinuna ni apostol Pedro: “Imbilin [ni Jesus] kadakami a mangaskasabakami kadagiti umili ken mangipaay iti naan-anay a pammaneknek.”—Aramid 10:42.
Napauluan ti maysa nga espesial a 1992 a ruar ti magasin a Human Rights Without Frontiers iti “Greece—Deliberate Violations of Human Rights.” Inlawlawag ti magasin iti panid 2: “Ti laeng Grecia ti pagilian iti EC [European Community] ken iti Europa nga addaan iti penal a linteg a mangipataw iti multa ken pannakaibalud iti asinoman a mangguyugoy iti sabali a tao a mangbalbaliw iti relihionna.”
Isu nga adda napalaus a panaggagar ken panangsegga iti uneg ken ruar ti pangukoman. Ania ti pangngeddengda maipanggep iti linteg ti Grecia a mangipawil iti panangisuro ti maysa a tao iti pammatina kadagiti sabsabali?
Bista Idiay Strasbourg
Dimteng kamaudiananna ti aldaw ti bista—Nobiembre 25, 1992. Napuskol ti ulep idiay Strasbourg, ken kumutukot ti lam-ekna, ngem iti uneg ti Korte sibabara nga imparang dagiti abogado dagiti argumentoda. Dua nga oras nga indatagda dagiti ebidensia. Nadanon ni Propesor Phedon Vegleris, abogado ni Kokkinakis, ti kangitingitan ti isyu, a sinaludsodna: ‘Rumbeng kadi nga agtalinaed ken ipatungpal daytoy manangipawil a linteg a nairanta a mangsalaknib kadagiti kameng ti Greek Orthodox Church manipud panangawat iti sabali a relihiuso a pammati?’
Iti panangipakitana nga isu ket pudno a mariro, sinaludsod ni Propesor Vegleris: “Masdaawak man no apay nga ipada daytoy a linteg [ti proselitismo] ti ortodoxia iti kinamaag ken kinakuneng. Pampanunotek no apay a nasken a masalakniban ti ortodoxia manipud kinamaag, manipud espiritual a kinanengneng . . . Maysa daytoy a banag a mangrirriribuk ken mamagsiddaaw kaniak.” Nakadidillaw ta saan a pulos a nakaipaay ti pannakabagi ti gobierno iti pammaneknek a daytoy a linteg ket naipakat iti asinoman malaksid kadagiti Saksi ni Jehova.
Impakita ti maikadua nga abogado ni Kokkinakis, ni Mr. Panagiotis Bitsaxis, a di nainkalintegan ti linteg ti proselitismo. Kinunana: “Ti panangawat ti impluensia ti agsumbangir ket nasken iti panagsasarita dagiti nataengan a tattao. Ta no saan a kasta, kaslatay agbibiag iti datdatlag a kagimongan dagiti makarimon a tattao, a makabael nga agpanunot ngem saanda a mayebkas ti bagbagida, makapagsaoda ngem saanda a makakomunikar, addada ngem saanda nga agkakadua.”
Inkalintegan met ni Mr. Bitsaxis a “nakondenar ni Mr. Kokkinakis saan a ‘gapu iti inaramidna’ no di ket [gapu] ‘iti kinasiasinona.’” Gapuna, impakita ni Mr. Bitsaxis a saan laeng a nasalungasing no di ket naan-anay a nawaswas dagiti prinsipio ti wayawaya iti relihion.
Pinadas dagiti pannakabagi ti gobierno ti Grecia nga ilinged ti pudpudno a kasasaad, a kunkunada a ti Grecia ket “maysa a paraiso maipaay iti natauan a kalintegan.”
Ti Pangngeddeng
Dimteng ti petsa a pannakayulog ti pangngeddeng a nabayag a sinegseggaanda—Mayo 25, 1993. Iti innem kontra tallo a butos, inkeddeng ti Korte a sinalungasing ti gobierno ti Grecia ti wayawaya iti relihion ni 84-años a Minos Kokkinakis. Malaksid pay iti pannakaalangon ti panangaskasabana iti publiko, ginunggonaan ti Korte ni Minos Kokkinakis iti $14,400 kas daños. No kasta, linaksid ti Korte ti argumento ti gobierno ti Grecia a ni Kokkinakis ken dagiti Saksi ni Jehova ipilitda ti pammatida iti pannakisaritada kadagiti sabsabali.
Numan pay mabalin a pawilan ti Konstitusion ti Grecia ken ti kadaanan a linteg ti Grecia ti proselitismo, inkeddeng ti nangato a korte ti Europa a di umiso ti panangipakat iti daytoy a linteg tapno maidadanes dagiti Saksi ni Jehova. Saan a mainugot dayta iti Artikulo 9 ti European Convention on Human Rights.
Inlawlawag ti pangngeddeng ti korte: “Ti relihion ket paset ti ‘natauan a panunot a kanayon a mapabpabaro’ ken imposible a maiwaksi iti publiko a debate.”
Kas panangkanunong iti dayta, kinuna ti maysa kadagiti siam a hues: “Saan a mabalin a patawan iti pannusa ti proselitismo, a nadepinar kas ‘regta iti panangisaknap ti pammati’; maysa dayta a pamay-an—a naan-anay a legal—ti ‘panangiparangarang ti maysa a tao iti relihionna.’
“Iti agdama a kaso, napabasol ti naidarum [ni Mr. Kokkinakis] gapu laeng iti panangipakitana iti kasta a regta, idinto ta awan a pulos inaramidna a dakes.”
Ti Epekto ti Pangngeddeng
Nalawag nga imbilin ti European Court of Human Rights nga isardengen dagiti opisial ti gobierno ti Grecia ti di umiso a panangipakat iti linteg a mangiparit iti proselitismo. Namnamaentayo nga agtungpal ti Grecia iti bilin ti korte ken isardengnan nga idadanes dagiti Saksi ni Jehova.
Saan a panggep dagiti Saksi ni Jehova a mangilungalong kadagiti sosial a panagbalbaliw wenno balbaliwan ti linteg. Ti kangrunaan a panggepda isu ti panangikasaba ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios kas panagtungpal iti bilin ni Jesu-Kristo. Nupay kasta, tapno maaramidan daytoy, maragsakanda a ‘mangsalaknib ken mangipasdek iti naimbag a damag iti legal a wagas,’ kas iti inaramid ni apostol Pablo idi umuna a siglo.—Filipos 1:7.
Dagiti Saksi ni Jehova natulnogda nga umili iti amin a pagilian a pagnanaedanda. Nupay kasta, kangrunaan ti amin, obligadoda nga agtulnog iti linteg ti Dios a nailanad iti Nasantuan a Biblia. Gapuna, no pawilan ida ti linteg ti aniaman a pagilian a mangisarita kadagiti naibatay-Biblia a pammatida kadagiti sabsabali, siiinget a tuladenda ti takder dagiti apostol: “Masapul nga agtulnogkami a nangnangruna iti Dios kas agturay ngem kadagiti tao.”—Aramid 5:29.
[Kahon iti panid 28]
SABALI PAY A PANNAKAIDADANES A SINUGSOGAN DAGITI KLERO
No manon a dekada a pinadpadas dagiti klero idiay Grecia ‘ti mangparnuay iti riribuk babaen ti linteg.’ (Salmo 94:20) Nabiit pay a narisut ti sabali pay a kaso iti puro ti Creta. Idi 1987 inakusaran ti maysa a lokal nga obispo ken dagiti 13 a padi dagiti siam a Saksi iti proselitismo. Kamaudiananna, idi Enero 24, 1992, nabista ti kaso.
Napusek ti korte. Agarup 35 a padi ti adda sadiay tapno suportaranda dagiti darum ti gobierno. Nupay kasta, naokuparanen dagiti Saksi ti gistay amin a tugaw. Immayda tapno papigsaenda ti pakinakem dagiti Kristiano a kakabsatda. Uray pay sakbay ti panangrugi ti regular a bista, impakita ti abogado dagiti akusado dagiti nakaro a legal a biddut a naaramid ti piskal.
Nagbanaganna, nagpakni dagidiay nairaman iti bista tapno makapagiinnumanda nga is-isuda. Kalpasan ti dua ket kagudua nga oras a konsultasion, inyanunsio ti President of the Court nga husto ti abogado dagiti naidarum. Isu a nawaswas dagiti pammabasol maibusor kadagiti siam a Saksi! Inkeddengna a masapul a mairugi manen ti imbestigasion tapno mapaneknekan no nakabasol dagiti akusado iti proselitismo.
Apaman a nayanunsio, rimsua ti arimbangaw iti uneg ti korte. Rinugian dagiti padi ti namutbuteng ken nangrabrabngis. Dinarup ti maysa a padi ti abogado dagiti Saksi ni Jehova ket pinilitna daytoy nga agrukbab iti krus. Inanawa dagiti polis, ket siuulimek a pimmanaw dagiti Saksi.
Idi saan a natuloy ti bista, nangisagana ti abogado ti gobierno iti baro a pammabasol maibusor kadagiti siam a Saksi. Naangay ti bista idi Abril 30, 1993, tallo a lawas laeng sakbay ti panangiyulog ti European Court of Human Rights iti pangngeddengna iti kaso ni Kokkinakis. Nagadu manen ti immatendar a papadi.
Pormal nga improtesta dagiti abogado dagiti siam a naidarum a saan a nagparang iti korte dagiti nangidarum kadagiti Saksi. Iti ganatna a mangidatag iti baro a pammabasol, nalipatan ti abogado ti gobierno a pinatulodan ti abiso dagiti nangidarum. Maysa a dakkel a biddut daytoy. Isu a kiniddaw dagiti abogado dagiti Saksi iti korte ti pannakaisanud ti bista gapu itoy a nakaro a biddut.
Kalpasanna, pimmanaw pay laeng dagiti hues iti pangukoman ket nagiinnumanda iti agarup maysa nga oras. Iti panagsublida, nakadumog nga indeklara ti President of the Court nga awan basol amin dagiti siam a Saksi.
Maragsakan dagiti Saksi idiay Grecia iti resulta daytoy a kaso, kasta met iti pangngeddeng ti European Court of Human Rights iti kaso ni Kokkinakis a nayulog idi Mayo 25 itoy a tawen. Ikarkararagda a kas resulta dagitoy a legal a panagballigi, maitultuloyda ti agbiag ‘a sitatalna ken siuulimek a buyogen ti naan-anay a nadiosan a debosion ken kinatakneng’ kas Kristiano.—1 Timoteo 2:1, 2.
[Ladawan iti panid 31]
Ni Minos Kokkinakis ken ti asawana