Panangpuor iti Insienso—Adda Kadi Lugarna iti Pudno a Panagdayaw?
“KAAY-AYO dagiti didiosen ti sayamusom.” Gagangay dayta a pagsasao kadagiti nagkauna nga Egipcio. Napateg a paset iti panagdayawda ti panangpuor iti insienso. Gapu ta patienda nga asideg dagiti didiosen, inaldaw a mangpuorda iti insienso kadagiti temploda ken altar ti pagtaenganda, ken uray bayat ti panagnegosioda. Dadduma a pagilian ti addaan iti umasping a kostumbre.
Ania ti insienso? Dayta a termino mabalin a tukoyenna ti asuk wenno ti banag a mapuoran. Naaramid dayta iti nabanglo a tutot ken gum, kas iti olibano ken balsamo. Napagbalin a pulbos dagitoy ken masansan a mailaok kadagiti substansia a kas kadagiti rekado, ukis ti kayo, ken sabsabong, tapno mangparnuay iti sumagmamano a sayamusom agpaay iti espesipiko a pakausaran.
Gapu ta matarigagayan unay ti insienso ken nagbalin a napateg a produkto kadagiti nagkauna a panawen, dagiti ramenna ket nagbalin a napateg nga elemento iti negosio. Dagiti grupo dagiti negosiante nga agdaldaliasat kadagiti ruta ti negosio inawitda dagitoy kadagiti adayo a lugar. Nalabit malagipyo pay ti agtutubo idi nga anak ni Jacob a ni Jose a nailako kadagiti Ismaelita a negosiante nga “um-umay manipud Galaad, ket dagiti kamelioda siaawit iti labdanum ken balsamo ken natutot nga ukis ti kayo, nga addada iti dalanda tapno isalogda dayta idiay Egipto.” (Genesis 37:25) Dimmakkel ti panagkasapulan iti insienso nga uray la naluktan ti panagdaliasat iti nagbaetan ti Asia ken Europa gapu kadagiti ruta ti negosio ti olibano, nga awan duadua nga inrugi dagiti komersiante ti insienso.
Agingga ita, maidatdaton ti insienso kadagiti seremonia ken ritual ti adu a relihion. Kanayonanna, umad-adu a tattao ti mangpuor iti insienso kadagiti pagtaenganda maigapu iti nabanglo nga ayamuomna. Ania koma ti panangmatmat dagiti Kristiano iti panangpuor iti insienso? Makaay-ayo kadi dayta iti panagdayaw iti Dios? Usigentayo ti kunaen ti Biblia maipapan iti dayta a banag.
“Nasantuan a Banag ken Jehova”
Kadagiti nagkauna nga Israelita, ti panangpuor iti insienso ket napateg kadagiti annongen dagiti papadi iti tabernakulo. Kuna ti Cyclopedia da McClintock ken Strong: “Kinapudnona, no kadagiti Hebreo, awan ti mabasatayo a sabali a nakausaran ti panangpuor iti insienso no di laeng iti aramid a panagdayaw wenno iti sagrado a panagdaton.”
Imbilin ni Jehova a Dios a mapaglalaok ti uppat a ramen sa mapuoran iti tabernakulo: “Mangalaka kadagiti bangbanglo: dagiti tedted ti estakte ken onicha ken napabanglo a galbanum ken puro nga olibano. Rebbeng nga agpapada ti kaadu ti tunggal maysa. Ket masapul nga aramidem nga insienso, napaglalaok nga especia, ti aramid ti managaramid iti sapsapo, naasinan, puro, nasantuan a banag. Ket masapul a mangbegbegka iti sumagmamano iti dayta a pagbalinen a napino a pulbos ket ikabilmo ti sumagmamano iti dayta iti sanguanan ti Pammaneknek iti tolda ti gimong.” (Exodo 30:34-36) Sigun kadagiti eskolar, nanginayon dagiti Judio a rabbi kadagiti dadduma a ramen a mausar idiay templo idi agangay.
Sagrado ti insienso a mapuoran idiay tabernakulo, a mausar nga eksklusibo iti panagdayaw iti Dios. Imbilin ni Jehova: “Ti insienso nga aramidemto babaen iti daytoy a pannakapaglalaok, dikay mangaramid maipaay iti bagbagiyo. Maipaay kenka agtultuloy dayta a nasantuan a banag ken Jehova. Siasinoman a mangaramid iti aniaman a kas iti dayta tapno tagiragsakenna ti angotna masapul a magessat kadagiti kailianna.” (Exodo 30:37, 38) Iti rabaw ti naituding nga altar, mangpuor dagiti papadi iti insienso mamindua iti kada aldaw. (2 Cronicas 13:11) Ket iti Aldaw ti Pannakaabbong, mangpuor ti nangato a padi kadagiti insienso iti Kasasantuan.—Levitico 16:12, 13.
Saan nga amin a panagidaton iti insienso ket makaay-ayo iti Dios. Dinusana dagiti saan a papadi a sikukuspag a nagidaton a kunam la no papadida. (Numeros 16:16-18, 35-40; 2 Cronicas 26:16-20) Makarimon ken Jehova ti insienso nga indaton ti nasion dagiti Judio gapu ta makiramramanda idi iti ulbod a panagdayaw ken panangibukbok iti dara. Ti panaginsisingpetda ti makagapu a kinuna ni Jehova: “Insienso—nakarimrimon dayta kaniak.” (Isaias 1:13, 15) Nakaro a naliwayan dagiti Israelita ti imbilin ni Jehova a panagdayaw nga uray la inserrada ti templo ket nagpuorda iti insienso kadagiti sabali nga altar. (2 Cronicas 28:24, 25) Sumagmamano a tawen kalpasanna, nausar pay ketdi ti nasantuan nga insienso iti makarimon a panagdayaw kadagiti didiosen. Panagalsa ken ni Jehova dagita nga aramid.—Ezequiel 16:2, 17, 18.
Insienso ken Dagiti Nagkauna a Kristiano
Ti Linteg ti tulag, agraman ti bilin a mangidaton dagiti papadi kadagiti nasantuan nga insienso, ket nagpatingga idi inyussuat ni Kristo ti baro a tulag idi 33 K.P. (Colosas 2:14) Awan ti rekord a mangipakita a nangpuor iti insienso dagiti nagkauna a Kristiano agpaay kadagiti narelihiosuan a panggep. Maipapan iti dayta, kuna ti Cyclopedia da McClintock ken Strong: “Sigurado a saan a nagusar iti insienso [dagiti nagkauna a Kristiano]. Kinapudnona, pinapagano ti panangusar iti dayta . . . Ti panangidaton ti maysa a deboto iti sumagmamano nga insienso iti rabaw ti pagano nga altar ket maysa a panagdayaw.”
Nagkedked met a mangpuor iti insienso dagiti nagkauna a Kristiano gapu ta dida bigbigen ti “kinadios” ti emperador ti Roma, uray pay pakatayanda dayta. (Lucas 4:8; 1 Corinto 10:14, 20) Gapu iti idolatroso a panagusar iti insienso kadagidi nga aldaw, saan a nakaskasdaaw a di nakiraman dagiti nagkauna a Kristiano uray iti panaglako iti insienso.
Panangpuor iti Insienso Ita
Pakaus-usaran ti insienso ita? Iti adu a relihion ti Kakristianuan, maidatdaton dagiti insienso kadagiti seremonia ken liturhia. Iti Asia, adu a pamilia ti mangpuor iti insienso kadagiti templo wenno kadagiti altar iti pagtaenganda tapno padayawanda dagiti didiosenda ken salaknibanda dagiti natay. Kadagiti narelihiosuan a seremonia, nadumaduma ti nakausaran ti insienso. Mangpabanglo, mangpaimbag, mangsantipikar, ken mangsalaknib.
Nabiit pay a limmatak manen ti panangusar iti insienso uray kadagidiay agkuna nga awan relihionda. Mangpuor iti insienso ti dadduma no agmennamennada. Isingasing ti maysa a giya a libro a babaen ti panangusar iti insienso, madanon “dagiti misterioso a paset ti panunot” ken “naisangsangayan a pannakabalin” iti labes ti pisikal a lubong. Tapno masarakan dagiti solusion kadagiti parikut iti biag, irekomendana met dagiti panangpuor-insienso a ritual a mangiraman iti pannakiuman “kadagiti karkarna a parsua.” Maitutop kadi dagita nga aramid kadagiti Kristiano?
Naan-anay a kondenaren ni Jehova dagidiay mangpadas a mamaglaok kadagiti di umiso a narelihiosuan nga aramid ken iti nasin-aw a panagdayaw. Inadaw ni apostol Pablo ti padto ni Isaias ket inyaplikarna kadagiti Kristiano, nga indagadagna kadakuada nga adaywanda dagiti narugit nga impluensia ti palso a relihion. Insuratna: “‘Rummuarkayo manipud iti tengngada, ket isinayo ti bagbagiyo,’ kuna ni Jehova, ‘ket isardengyo a sagiden ti di nadalus a banag’; ‘ket awatenkayto.’” (2 Corinto 6:17; Isaias 52:11) Siguraduen dagiti pudno a Kristiano a liklikan ti aniaman a mainaig iti palso a panagdayaw wenno okulto.—Juan 4:24.
Kayatna kadi a sawen a dakes ti amin a panagpuor iti insienso gapu ta maus-usar dayta kadagiti narelihiosuan a seremonia ken iti espiritismo? Saan met. Nalabit kayat ti maysa a tao ti mangpuor iti insienso gapu iti makaay-ayo nga ayamuomna a mangpabanglo iti pagtaenganna. (Proverbio 27:9) Kaskasdi, no agdesision maipapan iti panangpuor iti insienso, nasken nga ikabilangan ti maysa a Kristiano ti sumagmamano a banag. Matmatan kadi dagiti tattao iti lugaryo nga adda pakainaiganna iti di umiso a narelihiosuan nga aramid ti panangpuor iti insienso? Iti komunidadyo, masansan kadi nga inaigda ti insienso kadagiti espiritistiko a ritual? Wenno gagangay a maus-usar dagita kadagiti saan a narelihiosuan a panggep?
No ikeddeng ti maysa nga indibidual ti mangpuor iti insienso, masapul nga ikabilanganna ti mismo a konsiensiana ken ti rikna dagiti dadduma. (1 Corinto 10:29) Mayanatup ti sasao ni apostol Pablo kadagiti taga Roma. Insuratna: “Surotentayo koma ti bambanag a mamataud iti talna ken ti bambanag a makapabileg iti maysa ken maysa. Isardengyo a rakraken ti aramid ti Dios maigapu laeng iti taraon. Pudno, amin a bambanag nadalus, ngem makadangran iti tao a mangan no dayta ket kasasaad a makaitibkol. Naimbag ti saan a mangan iti lasag wenno uminum iti arak wenno mangaramid iti aniaman a banag a pakaitibkolan ni kabsatmo.”—Roma 14:19-21.
Dagiti Kararag a ‘Maisagana kas Insienso”
Ti panangidaton dagiti Israelita iti insienso ket maitutop a simbolo dagiti kararag nga ipangag ti Dios. Gapuna, inkanta ni salmista a David ken ni Jehova: “Ti kararagko maisagana koma kas insienso iti sanguanam.”—Salmo 141:2.
Dagiti matalek nga Israelita dida imbilang ti panangidaton iti insienso kas awan serserbina a ritual. Insaganada a naimbag ken nangpuorda iti insienso maitunos iti bilin ni Jehova. Imbes nga agusar iti literal nga insienso, dagiti Kristiano ita mangidatagda kadagiti kararag a mangyanninaw iti nauneg nga apresasion ken panagraem iti nailangitan nga Amatayo. Kas iti nabanglo nga insienso nga indaton dagiti papadi iti templo, ipanamnama kadatayo ti Sao ti Dios: “Ti kararag dagidiay napalungdo pakaragsakanna.”—Proverbio 15:8.
[Dagiti Ladawan iti panid 29]
Sagrado ti insienso a mapuoran iti tabernakulo ken idiay templo
[Ladawan iti panid 30]
Maiparbeng kadi kadagiti Kristiano ti panangpuor iti insienso no agmennamennada?