Babaen ti Pammati, ni Barak Pinarmekna ti Nabileg a Buyot
PANUNOTEM a sitatakderka iti sango ti sangabatalion a nararanggas a soldado. Kabaruan dagiti igamda, ken nakasaganada a mangusar kadagita. Awan ti gawayyo, sika ken dagiti kaduam.
Idi panawen dagiti ukom ti Israel, napadasan dayta da Barak, Debora, ken ti 10,000 a padada nga Israelita. Dagiti Canaanita ti kabusorda nga indauluan ni Sisera a komandante ti militar. Karaman kadagiti igamda dagiti karuahe nga addaan iti panabas a landok kadagiti pilidda. Napasamak dayta idiay Bantay Tabor ken idiay naapres a ginget ti Kison. Ti napasamak sadiay ipakitana a ni Barak ket maysa a lalaki a mapagwadan ti pammatina. Usigentayo dagiti pasamak a nangituggod iti dayta a gubat.
Ti Israel Nagpatulong ken ni Jehova
Naisalaysay iti libro nga Uk-ukom ti maulit-ulit a panangtallikud dagiti Israelita iti nasin-aw a panagdayaw agraman dagiti nakaam-amak a nagbanagan dagiti kasta a tignay. Tunggal sipapasnek nga agpakaasi kenkuana dagiti Israelita, mangibaon ti Dios iti mangisalakan kadakuada, kalpasanna, umalsada manen. Gapu ta kanayon a kasta ti mapasamak, “rinugian manen nga aramiden ti annak ti Israel no ania ti dakes kadagiti mata ni Jehova ita ta natayen ni Ehud [ti ukom a nangisalakan kadakuada iti panangirurumen dagiti Moabita].” Kinapudnona, “nangpilida iti baro a didios.” Ania ti resultana? “Inlako ida ni Jehova iti ima ni Jabin nga ari ti Canaan, a nagturay idiay Hasor; ket ti panguluen ti buyotna isu ni Sisera . . . Ket ti annak ti Israel nangrugida nga umkis ken Jehova, agsipud ta [ni Sisera] adda siam a gasut a karuahena a pakigubat nga addaan kadagiti panabas a landok, ket isu inrurumenna ti annak ti Israel buyogen ti kinagubsang iti duapulo a tawen.”—Uk-ukom 4:1-3; 5:8.
Maipapan iti biag idiay Israel, kuna ti Biblia: “[Kadagidi nga aldaw] dagiti dasdas awanan kadagiti aglaslasat, ket dagiti agdaldaliasat ti daldalan agdaliasatda kadagiti aglikmulikmut a dasdas. Dagiti agnanaed iti nawayang nga away nagpukawda.” (Uk-ukom 5:6, 7) Mabuteng idi dagiti tattao kadagiti rumaut a kumakaruahe. “Nalapunos iti buteng dagiti umili ti Israel,” kuna ti maysa nga eskolar, “kasla paralisado ken awan gaway ti intero a komunidad.” Ngarud, kas iti kanayon nga ar-aramidenda idi, dagiti nademoralisado nga Israelita nagpatulongda ken ni Jehova.
Nangdutok ni Jehova iti Mangidaulo
Narigat idi ti kasasaad ti Israel gapu iti panangirurumen dagiti Canaanita. Ti Dios inusarna ni propetisa Debora a mangipakaammo iti pangngeddeng ken bilinna. No kasta, ni Jehova inikkanna ni Debora iti pribilehio nga agakem kas piguratibo nga ina ti Israel.—Uk-ukom 4:4; 5:7.
Ni Debora pinaayabanna ni Barak ket kinunana kenkuana: “Saan kadi nga inted ni Jehova a Dios ti Israel ti bilin? ‘Mapanka ket masapul nga agwaraska iti Bantay Tabor, ket masapul a mangikuyogka iti sangapulo a ribu a lallaki manipud annak ni Neftali ken manipud annak ni Zabulon. Ket sigurado nga iyasidegkonto kenka iti naapres a ginget ti Kison ni Sisera a panguluen ti buyot ni Jabin ken dagiti karuahena a pakigubat ken ti bunggoyna, ket pudno nga isu iyawatko ita imam.’” (Uk-ukom 4:6, 7) Imbatad ni Debora a dina iturturayan ni Barak babaen ti panangikunana, ‘saan kadi nga inted ni Jehova ti bilin?’ Imbagana laeng ti bilin ti Dios. Ania ti insungbat ni Barak?
“No kumuyogkanto kaniak,” kuna ni Barak, “sigurado a mapanak met; ngem no saankanto a kumuyog kaniak, saanak a mapan.” (Uk-ukom 4:8) Apay a bimdeng ni Barak a mangawat iti inted-Dios a responsabilidad? Takrot aya? Kurang aya ti panagtalekna kadagiti kari ti Dios? Saan. Saan a pinagkedkedan ni Barak ti naipaannong kenkuana, ken saanna met a sinukir ni Jehova. Imbes ketdi, ipasimudaag ti sungbatna a dina kabaelan no isuna laeng ti mangaramid iti bilin ti Dios. Masiertona ti panangiwanwan ti Dios ken makapagtalek a mangabakda no kaduana ti propetisa ti Dios. Ngarud, ti kondision nga inted ni Barak ipasimudaagna ti nabileg a pammatina imbes a kinakapuy.
Ti reaksion ni Barak ket umarngi iti reaksion da Moises, Gideon, ken Jeremias. Dagitoy a lallaki kurang met ti panagtalekda iti kabaelanda a mangitungpal kadagiti inted-Dios nga annongenda. Nupay kasta, saanda a maibilang a di unay matalek. (Exodo 3:11–4:17; 33:12-17; Uk-ukom 6:11-22, 36-40; Jeremias 1:4-10) Ania met ti maikunatayo maipapan iti kababalin ni Debora? Dina ginay-at ti mangituray. Imbes ketdi, nagtalinaed a naemma nga adipen ni Jehova. “Di bumurong a kumuyogakto kenka,” kinunana ken ni Barak. (Uk-ukom 4:9) Situtulok a mangpanaw iti pagtaenganna—a nataltalged a lugar—tapno sumurot ken ni Barak iti mapaspasungad a gubat. Mapagulidanan met ti pammati ken kinatured ni Debora.
Buyogen ti Pammati Simmurotda ken ni Barak
Ti pagsasarakan idi dagiti buyot ti Israel ket iti nalatak a bantay a maawagan iti Tabor. Nagsayaat dayta a lugar. Dita ti pagsasarakan dagiti tribu ni Neftali ken Zabulon nga agnanaed iti asidegna. Ngarud, kas imbilin ti Dios, dagiti sangapulo ribu a lallaki—ken ni Debora—situtulokda a simmurot ken ni Barak a sumang-at iti bantay.
Pammati ti kasapulan dagiti amin a simmurot ken ni Barak. Inkari ni Jehova ken ni Barak nga abakenda dagiti Canaanita. Ngem ania ti igam dagiti Israelita? Kuna ti Uk-ukom 5:8: “Saan a makita ti maysa a kalasag, wenno uray ti maysa a gayang, iti uppat a pulo a ribu iti Israel.” Ngarud, sumagmamano laeng ti igam dagiti Israelita. Nupay kasta, awan ti mamaay dagiti gayang ken kalasag no idilig iti pakigubat a karuahe nga addaan kadagiti panabas a landok. Idi nadamag ni Sisera nga addan da Barak idiay Bantay Tabor, dagus nga inummongna dagiti amin a karuahe ken buyotna ket napanda idiay naapres a ginget ti Kison. (Uk-ukom 4:12,13) Ngem saan nga ammo ni Sisera a ti Mannakabalin-amin a Dios ti karangetna.
Ni Barak Pinarmekna ti Buyot ni Sisera
Idi dimtengen ti gubat, kinuna ni Debora ken ni Barak: “Tumakderka, ta daytoy ti aldaw a sigurado a panangyawatto ni Jehova ken Sisera ita imam. Saan aya a ni Jehova ti rimmuar iti sangom?” Masapul a sumalog ni Barak ken dagiti buyotna manipud iti tuktok ti Bantay Tabor nga agturong iti tanap ti ginget, a sadiay nalaka a mangabak dagiti nakakaruahe a buyot ni Sisera. Ania ti mabalin a nariknam no maysaka kadagiti buyot ni Barak? Situtulokka ngata a nagtungpal, a silalagipka a ni Jehova ti nagbilin? Nagtulnog da Barak ken ti sangapulo ribu a kakaduana. “Ket ni Jehova rinugianna a riribuken ni Sisera ken amin dagiti karuahena a pakigubat ken ti intero a pakarso babaen ti tadem ti kampilan iti sango ni Barak.”—Uk-ukom 4:14, 15.
Iti tulong ni Jehova, ni Barak pinarmekna ti buyot ni Sisera. Saan a naisalaysay ti amin a napasamak kabayatan ti gubat. Nupay kasta, ti kanta ti panagballigi da Barak ken Debora kunaenna a ‘ti langit ken dagiti ulep nangitedtedda iti danum.’ Nalabit, nailumlom dagiti karuahe ni Sisera gapu iti tudo, ket ginundawayan daytoy ni Barak. Ngarud, ti kangrunaan nga igam dagiti Canaanita ti nakaigapuan ti pannakaabakda. No maipapan kadagiti natay a buyot ni Sisera, kuna ti kanta: “Inyanud ida ti napegges nga ayus ti Kison.”—Uk-ukom 5:4, 21.
Nakappapati kadi daytoy a situasion? Ti naapres a ginget ti Kison ket maysa a karayan a gagangay a bassit ti agusna. Kalpasan dagiti bagyo wenno napaut a tudtudo, agdinakkel ti karayan ken agbalin a napegges ken napeggad. Idi Gubat Sangalubongan I, kunada nga uray 15 minuto laeng a matuduan ti napitak a paset iti dayta a lugar, narigaten a makalasat dagiti kumakabalio. Maipapan iti gubat iti nagbaetan da Napoleon ken dagiti Turko idi Abril 16, 1799 idiay Bantay Tabor, naikuna nga “adu kadagiti Turko ti nayanud idi pinadasda ti aglibas babaen ti panagballasiwda nga agturong iti paset ti tanap a linayus ti Kison.”
Kuna ti Judio a historiador a ni Flavius Josephus nga idi nganngani agsasabaten dagiti buyot da Sisera ken Barak, “nagbagyo buyogen ti napigsa a tudo ken uraro, ket ti angin inturongna ti tudo kadagiti rupa dagiti Canaanita isu a saanda a nakakita, ket awanen ti serbi dagiti pana ken pallatibongda.”
“Manipud langit nakirupak dagiti bituen,” kuna ti Uk-ukom 5:20, “manipud kadagiti pagrikusanda nakirupakda ken Sisera.” Kasano a nakirupak dagiti bituen ken ni Sisera? Kuna dagiti dadduma a dagitoy a sasao tuktukoyenna ti tulong ti Dios. Adda met dagiti agkuna a daytoy ket tulong dagiti anghel, panagtinnag dagiti layap, wenno panagtalek ni Sisera kadagiti padles dagiti astrologo a napaneknekan a di umiso. Yantangay saan a nailawlawag iti Biblia no kasano a nakirupak dagiti bituen, maikunatayo a dagita a sasao ipasimudaagna ti ibaballaet ti Dios tapno mangabak ti buyot ti Israel. Aniaman ti kasasaad, dagiti Israelita ginundawayanda dayta a situasion. “Kinamat ni Barak dagiti karuahe a pakigubat . . . iti kasta napasag ti intero a pakarso ni Sisera babaen ti tadem ti kampilan. Awan nabati uray maysa.” (Uk-ukom 4:16) Ania ti napasamak iti panguluen ti buyot a ni Sisera?
Ti Manangirurumen Natnag “iti Ima ti Babai”
“No maipapan ken Sisera,” kuna ti Biblia, “[naglibas ken] nagnagna nga agturong iti tolda ni Jael nga asawa ni Heber a Keneo, ta adda idi kappia iti nagbaetan ni Jabin nga ari ti Hasor ken ti sangakabbalayan ni Heber a Keneo.” Ni Jael inawisna ti nabannogen a ni Sisera iti toldana, pinainumna iti gatas, ken kinumotanna, isu a nakaturog. Kalpasanna, ni Jael “nangala iti pasok ti tolda ket nangiggem iti martilio,” dagiti banag a kanayon nga usaren dagiti agnanaed iti tolda. “Kalpasanna nagar-arudok a napan kenkuana ket impalokna ti pasok kadagiti pispisna ket impalekna iti daga, bayat a nargaan idi ti turogna ken napakil. Iti kasta natay.”—Uk-ukom 4:17-21.
Ni Jael sinabetna ngarud ni Barak sa kinunana: “Umayka ket ipakitak kenka ti lalaki a sapsapulem.” Ituloy ti salaysay: “Gapuna simrek a napan kenkuana, ket, adtoy! napasagen a natay ni Sisera, a ti pasok adda kadagiti pispisna.” Anian a makapabileg-pammati dayta ken ni Barak! Sakbayna, kinuna idi kenkuana ni propetisa Debora: “Ti mangpapintas a banag saanto nga agbalin a kukuam iti dalan a papanam, ta iti ima ti maysa a babai ti pangilakuanto ni Jehova ken Sisera.”—Uk-ukom 4:9, 22.
Kinagulib aya ti inaramid ni Jael? Saan a minatmatan ni Jehova a kasta. “Kadagiti babbai iti tolda isunto ti kabebendituan,” kuna ti kanta ti panagballigi da Barak ken Debora. Dayta a kanta tulongannatayo a maaddaan iti umiso a panangmatmat iti ipapatay ni Sisera. Kuna ti Biblia a ti ina ni Sisera pinadpadaananna ti isasangpet ni Sisera manipud iti gubat. “Apay a nataktak ti idadateng ti karuahena a pakigubat?” insaludsodna. “Dagidiay masirib kadagiti natan-ok a babbaina” inkagumaanda nga ep-epen ti panagdanagna babaen ti panangikunada a sigurado a bingbingayenna dagiti nasamsamda—napintas ti pannakabordana a kawkawes, ken babbai para kadagiti lallaki. Insaludsod dagiti babbai: “Saan aya a rebbeng nga agibunongda kadagiti samsam, maysa nga aanakan—dua nga aanakan [awag dagiti soldado kadagiti kinautibo ken kinamalalada a babbai, footnote iti New World Translation of the Holy Scriptures—With References] iti tunggal nabaneg a lalaki, samsam a tinina a bambanag maipaay ken Sisera . . . Maysa a nabordaan a kawes, tinina a bambanag, dua a nabordaan a kawes agpaay kadagiti tengnged ti lallaki ti samsam?”—Uk-ukom 5:24, 28-30.
Dagiti Maadaltayo
Adda dagiti napateg a maadaltayo iti salaysay maipapan ken ni Barak. Sigurado nga agparikut ken mapaay ti siasinoman a mangilaksid ken ni Jehova iti biagda. Mabalin a makalung-aw iti nadumaduma a kita ti pannakairurumen dagidiay agbabawi ken umadani iti Dios ken mangipakita iti pammati kenkuana. Saan kadi a rumbeng nga agtulnogtayo met? Uray no kasla maisupadi iti panangmatmat ti tao ti kayat ti Dios nga aramidentayo, makapagtalektayo a dagiti bilinna ket kanayon nga agpaay iti manayon a pagimbagantayo. (Isaias 48:17, 18) Babaen laeng iti panangipakita iti pammati ken ni Jehova ken panangtungpal kadagiti bilinna a ‘ni Barak inabakna ti buybuyot dagiti ganggannaet.’—Hebreo 11:32-34.
Kastoy ti makaparagsak a ngudo ti kanta da Debora ken Barak: “Mapukaw koma dagiti amin a kabusormo, O Jehova, ket dagiti managayat kenka agbalinda koma a kas no lumgak ti init iti kinamannakabalinna.” (Uk-ukom 5:31) Mapasamakto daytoy inton pagpatinggaen ni Jehova ti dakes a lubong ni Satanas!
[Ladawan iti panid 29]
Ni Jehova inusarna ni Debora a mangayab ken ni Barak
[Ladawan iti panid 31]
Nagdinakkel ti Karayan Kison
[Credit Line]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Ladawan iti panid 31]
Bantay Tabor