Ti Panagpatingga ti Gubat

‘Agtawenkami laeng iti 12. Awan impluensiami iti politika ken gubat, ngem kayatmi ti agbiag! Urayenmi ti talna. Matagiragsakminto pay ngata dayta?’​—Maysa a grupo dagiti maikalima ti gradoda nga estudiante

‘Kayatmi ti ageskuela ken bumisita kadagiti gagayyem ken kapamilia nga awan ti peggad a makidnapkami. Sapay koma ta ipangagnakami ti gobierno. Kayatmi ti nasayaat a biag. Kayatmi ti talna.’​—Alhaji, agtawen iti 14

DAGITOY a makatukay a sasao ti mangyebkas iti napasnek a tarigagay dagiti agtutubo a nagsagaba iti adu a tawen gapu iti riribuk iti pagilianda. Awan ti tarigagayanda no di ti maaddaan iti normal a biag. Ngem saan a kaskarina a pumayso ti inanamaen. Makitatayonto pay ngata ti lubong nga awan ti gubat?

Kadagiti nabiit pay a tawen, adda dagiti sangalubongan a panagregget a mangrisut kadagiti dadduma a gerra sibil babaen ti panangpilit kadagiti agsumbangir a benneg a mangpirma iti katulagan maipaay iti talna. Tapno maannurot dagiti kasta a katulagan, adda dagiti pagilian a nangipatulod kadagiti armada a mangiporsegi kadagita. Ngem manmano dagiti pagilian nga addaan iti kuarta wenno tarigagay a mangtarawidwid kadagiti adayo a pagilian a saan a mangikabkabilangan iti aniaman a katulagan gapu iti nakaro a guranggura ken kinaawan panagtalek iti nagbaetan dagiti aglalaban a paksion. Masansan a mapasamak ti rinnupak sumagmamano laeng a lawas wenno bulan kalpasan ti panagpirma iti katulagan a panangliklik iti gerra. Kas iti inggunamgunam ti Stockholm International Peace Research Institute, “narigat a maragpat ti talna no tarigagayan ken kabaelan dagiti rebelde nga itultuloy ti gerra.”

Kabayatanna, dagitoy a narikut a panagdadangadang a mangdiddidigra iti adu a paset ti daga ipalagipna kadagiti Kristiano ti maysa a padto ti Biblia. Ti libro nga Apocalipsis saritaenna ti maysa a napeggad a tiempo iti historia. Ibagana a maysa a simboliko a kumakabalio ti ‘mangikkat iti talna iti daga.’ (Apocalipsis 6:4) Daytoy a naipadto nga awan sarday a gubat ket paset ti ragup a pagilasinan a mangipasimudaag nga agbibiagtayon iti tiempo a nadeskribir iti Biblia kas “dagiti maudi nga aldaw.”a (2 Timoteo 3:1) Ngem ti Sao ti Dios ipanamnamana kadatayo a dumtengto ti talna kalpasan dagitoy maudi nga al-aldaw.

Iti Salmo 46:9, ilawlawag ti Biblia a masapul nga agpatingga ti gubat tapno adda ti talna, saan laeng nga iti maysa a rehion ti lubong, no di ket iti intero a daga. Kanayonanna, espesipiko a dakamaten daytoy a salmo ti pannakadadael dagiti igam a maar-aramat idi panawen ti Biblia​—ti bai ken pika. Masapul met a madadael dagiti agdama nga igam tapno agbiag a natalna ti sangatauan.

Ngem nangnangruna a ti gura ken kinaagum, saan ket a dagiti bala ken paltog, ti mangrubrubrob iti kinairteng ti gubat. Ti kinaagum ket maysa a kangrunaan a makagapu iti gubat, ken ti gura masansan a mangiturong iti kinaranggas. Tapno maparut dagitoy a makadadael a rikna, masapul a baliwan dagiti tattao ti panagpampanunotda. Kasapulan a maisuro kadakuada no kasano ti agbiag a natalna. Gapuna, ti nagkauna a propeta a ni Isaias realistiko a kinunana a sa la agpatingga ti gubat no ‘saanen a sursuruen dagiti tattao ti pannakigubat.’​—Isaias 2:4.

Nupay kasta, iti lubong ita a pagbibiagantayo, maisursuro kadagiti adulto ken ubbing ti kinadayag ti gubat, saan a ti pateg ti talna. Makapaladingit, uray dagiti ubbing masansanayda a pumatay.

Nasursuroda ti Pumatay

Idi agtawen iti 14, nagsardengen kas soldado ni Alhaji. Agtawen laeng iti sangapulo idi innala dagiti rebelde ken sinanayda a makigubat babaen ti AK-47 assault rifle. Kalpasan a mapuersa ni Alhaji nga agbalin a mannakigubat, nangsamsam iti taraon ken nanguram kadagiti balay. Nangpapatay ken nangbaldado pay kadagiti tattao. Ita, marigatan ni Alhaji a manglipat iti gubat ken agbiag kas sibilian. Ni Abraham, a maysa met nga ubing a soldado, nasursurona ti pumatay ken agkedked a mangisuko iti paltogna. Kinunana: “Ibagbagada nga isukok ti paltogko, ngem diak ammo ti agsapul iti pagbiagko no umannugotak iti dayta.”

Agingga ita, nasurok a 300,000 nga ubbing a soldado​—lallaki ken babbai​—ti makilablaban ken matmatay iti awan patinggana a gerra sibil a mangdiddidigra iti lubong. Inlawlawag ti maysa a lider dagiti rebelde: “Agtulnogda iti bilin; saanda a pampanunoten ti agsubli kadagiti asawa wenno pamiliada; ken dida mabuteng.” Kaskasdi, tarigagayan ken maikari dagitoy nga ubbing iti nasayaat a biag.

Kadagiti narang-ay a pagilian, mabalin a saan a nakappapati ti kasasaad dagiti ubbing a soldado. Kaskasdi, kadagiti bukodda a pagtaengan, adu nga ubbing iti Lumaud ti agad-adal a makigubat. Iti ania a pamay-an?

Alaentayo a pagarigan ni José manipud iti makin-abagatan a daya ti Espania. Tagtagiragsakenna ti martial arts kas agtutubo. Ti ipatpategna a sanikua ket maysa a samurai nga impakrismas kenkuana ni tatangna. Pagay-ayatna met dagiti ay-ayam iti video, nangruna dagiti naranggas. Idi Abril 1, 2000, pinaypaysona a tinulad ti kinaranggas ti binigbigna a bannuar iti video. Siraranggas a pinapatayna ni tatang, nanang, ken ti adingna a babai babaen ti mismo nga igam nga inted ni tatangna. “Kayatko ti agmaymaysa; diak kayat nga aywanandak dagiti dadakkelko,” inlawlawagna kadagiti polis.

Maipapan kadagiti epekto ti naranggas a paglinglingayan, kinuna ti mannurat ken opisial ti militar a ni Dave Grossman: “Mangrugin a mabibineg ti riknatayo, nga agbalinen a paglinglingayan ti panangiparikna iti saem ken panagsagaba: a pagragsakan a panunoten a paset dayta ti paglinglingayan, imbes a kagura koma. Agad-adaltayo a pumatay, ket mangrugrugin a magustuantayo dayta.”

Da Alhaji ken José nasursuroda ti pumatay. Awan idi ti panggepda a pumatay, ngem adda dagiti pamay-an ti panangsanay a nangsukog iti panunotda. Ti kasta a panangsanay​—agpaay man kadagiti ubbing wenno nataengan​—isu ti pangrugian ti panagbalin a naranggas ken mannakigubat.

Panangsursuro iti Talna Imbes a Gubat

Saanto pulos a maipasdek ti talna agingga nga agsansanay dagiti tattao a pumatay. Adun a siglo ti napalabas, insurat ni propeta Isaias: “No koma laeng pudno nga ipangagmo dagiti bilin [ti Dios]! Iti kasta ti talnam agbalin a kas iti maysa a karayan.” (Isaias 48:17, 18) No gun-oden dagiti tattao ti umiso a pannakaammo maipapan iti Sao ti Dios ken sursuruenda nga ayaten ti linteg ti Dios, masursuroda a guraen ti kinaranggas ken gubat. Uray ita, mabalin a siguraduen dagiti nagannak a dagiti ay-ayamen dagiti annakda ket saan a mangiparegta iti kinaranggas. Mabalin met a parmeken dagiti nataengan ti gura ken kinaagum. Kanayon a napaneknekan dagiti Saksi ni Jehova a nabileg ti Sao ti Dios a mangbalbaliw kadagiti personalidad.​—Hebreo 4:12.

Usigenyo ti kapadasan ni Hortêncio. Agkabannuag pay laeng idi pinilitda nga agbalin a soldado. Ti panagsanay iti militar ket nairanta a “mangimula iti tarigagay ken tured a pumatay,” inlawlawagna. Nakigubat ni Hortêncio bayat ti napaut a gerra sibil idiay Africa. “Nabalbaliwan ti personalidadko gapu iti gubat,” inaklonna. “Uray ita, malagipko pay ti amin nga inaramidko. Pagladingitak unay dagiti banag a naipilit nga aramidek.”

Natukay ti puso ni Hortêncio idi makisarita kenkuana ti maysa a padana a soldado maipapan iti Biblia. Nagustuanna ti kari ti Dios a nailanad iti Salmo 46:9 nga agpatingganto ti amin a kita ti gubat. In-inut a naikkat ti tarigagayna a makigubat bayat nga intultuloyna ti nagadal iti Biblia. Di nagbayag, naikkat ni Hortêncio ken ti dua a kaduana manipud iti militar, ket indedikarda ti biagda ken ni Jehova a Dios. “Ti kinapudno iti Biblia tinulongannak a mangayat iti kabusorko,” inlawlawag ni Hortêncio. “Nabigbigko nga agbasbasolak ken ni Jehova no makiramanak iti gubat, agsipud ta kuna ti Dios a ditay rumbeng a patayen ti kaarrubatayo. Tapno maipakitak daytoy nga ayat, masapul a balbaliwak ti panagpampanunotko ken saanko a matmatan a kabusor dagiti tattao.”

Dagiti kasta a pudno a kapadasan ipakitada a ti panangisuro ti Biblia itandudona ti talna. Saan a pagsiddaawan dayta. Kinuna ni propeta Isaias a ti panangisuro ti Dios ket adda direkta a pakainaiganna iti talna. Impadtona: “Amin nga annakmo tattaonto a sinursuruan ni Jehova, ket ti talna ti annakmo naruayto.” (Isaias 54:13) Nasirmata dayta a propeta ti tiempo a dagiti tattao iti amin a nasion agayusda nga agturong iti nasin-aw a panagdayaw ken ni Jehova a Dios tapno sursuruenda dagiti dalanna. Ania ti resultana? “Pitpitendanto dagiti kampilanda a pagbalinen a subsob ti arado ken dagiti pikada a pagbalinen a pangarbas a getgetteng. Ti nasion saanto a mangitag-ay iti kampilan maibusor iti nasion, saandanto met a sursuruenen ti pannakigubat.”​—Isaias 2:2-4.

Maitunos iti dayta a padto, makiramraman dagiti Saksi ni Jehova iti sangalubongan a trabaho a panangisuro a nakatulongen iti minilion  a tattao a mangparmek iti gura a pakaigapuan dagiti panaggugubat dagiti tattao.

Pammatalged nga Addanto Sangalubongan a Talna

Malaksid iti panangedukar, nangipasdek ti Dios iti maysa a gobierno, wenno “pagarian,” a makabael a mangipasigurado iti sangalubongan a talna. Dayta ti makagapu a ti Biblia dineskribirna ti pinili ti Dios nga Agturay, ni Jesu-Kristo, kas ti “Prinsipe ti Kappia.” Ipatalgedna pay kadatayo a “ti kinaruay ti naprinsipean a panagturay ken ti kappia awanto ti ngudona.”​—Isaias 9:6, 7.

Apay a makapagtalektayo a sibaballigi a pagpatinggaento ti turay ni Kristo ti tunggal kita ti gubat? Innayon ni propeta Isaias: “Ti mismo a regta ni Jehova ti buybuyot aramidennanto daytoy.” (Isaias 9:7) Addaan ti Dios iti tarigagay ken pannakabalin a mangtaginayon iti talna. Naan-anay ti panagtalek ni Jesus iti daytoy a kari. Dayta ti makagapu nga insurona kadagiti pasurotna nga ikararagda nga umay koma ti Pagarian ti Dios ken maaramid koma ti pagayatan ti Dios ditoy daga. (Mateo 6:9, 10) Kamaudiananna, inton masungbatan dayta a napasnek a kiddaw, saanton a pulos a madadael ti daga gapu iti gubat.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 7]

Ti panangisuro ti Biblia itandudona ti pudno a talna