Taginayonen ti Kinadalus Babaen ti Panangsaluad iti Pusoyo
“Ad-adda ngem iti isuamin a sabali pay a maaluadan, saluadam ta pusom, ta aggubuay iti dayta dagiti ubbog ti biag.”—PROVERBIO 4:23.
1-3. (a) Kasano a masansan nga ipakita ti tattao a dida ipateg ti kinadalusda iti moral? Iyilustraryo. (b) Apay a nasken a sukimaten ti kinapateg ti kinadalus?
KASLA daan unayen ti ladawan. Nalabit a di maibagay kadagiti dekorasion ti balay. Aniaman ti makagapu, nalawag a saan a kasapulan dayta ti makinkukua. Naipan dayta a ladawan iti maysa a paglakuan kadagiti segunda mano, iti presio a 29 a doliar (U.S.). Ngem sumagmamano a tawen kalpasanna, natakuatan nga aggatad dayta a ladawan iti dandani maysa a milion a doliar! Wen, maysa gayam dayta a manmano nga obra maestra. Panunotenyo ti rikna ti dati a makinkukua a nangtagibassit iti balor dayta a gameng!
2 Masansan a mapasamak met ti kasta no maipapan iti kinadalus wenno kinasin-aw ti moral ti tao. Adu unay ita ti saan a mangipateg iti kinadalusda iti moral. Para iti dadduma, konserbatibo unay dayta a panangmatmat, a saan a maibagay iti moderno a panagbiag. Gapuna, isukatda dayta iti maysa a nagbassit ti gatadna. Dadduma ti mangisukat iti kinadalusda para iti apagbiit a seksual a panagpennek. Adda dagidiay mangisukat iti dayta gapu ta kayatda a magun-od ti takder a natan-ok iti panangmatmat dagiti kakaduada wenno iti maysa a dida kasekso.—Proverbio 13:20.
3 Naladawen sakbay a mabigbig ti adu a tattao no kasano kapateg ti moral a kinadalusda. Masansan a nakaay-ay-ay ti pagbanaganda. Kas kunaen ti Biblia, dagiti epekto ti imoralidad ket mayarig iti sabidong, “napait a kas iti ajenjo.” (Proverbio 5:3, 4) Gapu iti agdama a nalulok a moral a kasasaad, kasanoyo a maipateg ken mataginayon ti kinadalusyo? Usigentayo ti tallo nga addang a mabalintay nga aramiden.
Saluadam ta Pusom
4. Ania ti piguratibo a puso, ken apay a nasken a saluadantayo?
4 Ti tulbek ti panangtaginayon iti kinadalus isu ti panangsaluad iti puso. Kuna ti Biblia: “Ad-adda ngem iti isuamin a sabali pay a maaluadan, saluadam ta pusom, ta aggubuay iti dayta dagiti ubbog ti biag.” (Proverbio 4:23) Ania ti “pusom” a natukoy ditoy? Saan a ti literal a puso no di ket ti piguratibo a puso. Tuktukoyenna ti kinasiasinom, agraman dagiti panunot, rikna, ken motibom. Kuna ti Biblia: “Masapul nga ayatem ni Jehova a Diosmo buyogen ti isuamin a pusom ken isuamin a kararuam ken isuamin a bikasmo.” (Deuteronomio 6:5) Tinukoy daytoy ni Jesus kas ti kadakkelan kadagiti amin a bilin. (Marcos 12:29, 30) Nalawag, napateg unay ti pusotayo. Maiparbeng laeng a masaluadan.
5. Kasano nga agpada a napateg ken napeggad ti puso?
5 Kaskasdi, ibaga met ti Biblia a “ti puso nagulgulib ngem iti aniaman a banag ket desperado.” (Jeremias 17:9) Kasano a nagulib ti puso—maysa a peggad kadatayo? Kas pagarigan, napateg ti lugan, ta masalbarna pay ti biag no adda emerhensia. Ngem no saan a makontrol dayta ti drayber, a dina maiturong ti manibela, mabalin a makapapatay dayta a lugan. Umasping iti dayta, no dimo masaluadan ta pusom, nagrigatmonto a mapaksiat ti tunggal makin-uneg a tarigagay ken pagannayasam, ket agsagabakanto kadagiti didigra. Kuna ti Sao ti Dios: “Daydiay agtalek iti bukodna a puso maag, ngem daydiay magna iti kinasirib isunto ti makalibas.” (Proverbio 28:26) Wen, mabalinmo ti magna a sisisirib ken maliklikam ti didigra no agpaiwanwanka iti Sao ti Dios, no kasano nga agkonsultaka iti maysa a mapa sakbay a rugiam ti agbiahe.—Salmo 119:105.
6, 7. (a)Ania ti kinasanto, ken apay a napateg dayta kadagiti adipen ni Jehova? (b) Kasano nga ammotayo a kabaelan nga iyanninaw dagiti imperpekto a tattao ti kinasanto ni Jehova?
6 Saan a kadawyan a pagduyosan ti pusotayo ti nadalus a moral. Nasken nga isurotayo dayta. Ti maysa a pamay-an a maaramid ti kasta isu ti panangmennamenna iti pudno a pateg ti kinadalus iti moral. Daytoy a galad ket mainaig unay iti kinasanto, a mangipasimudaag iti kinasin-aw, saan a managbasol. Ti kinasanto ket maysa a napateg a galad ti personalidad ni Jehova a Dios. Ginasut a teksto iti Biblia ti manginaig iti dayta a galad ken ni Jehova. Kinapudnona, kuna ti Biblia a “Ti kinasanto kukua ni Jehova.” (Exodo 28:36) Ngem kas imperpekto a tattao, ania koma ti pakainaigantayo iti dayta a natan-ok a galad?
7 Iti Saona, ibaga kadatayo ni Jehova: “Masapul a nasantuankayo, agsipud ta nasantuanak.” (1 Pedro 1:16) Wen, kabaelantayo a tuladen ti kinasanto ni Jehova; mabalintayo ti agbalin a nadalus iti imatangna, a taginayonen ti kinadalustayo iti moral. Gapuna, no liklikantayo dagiti narugit ken mangtulaw nga ar-aramid, ragragpatentayo ti maysa a natan-ok ken nagsayaat a pribilehio—ti panangyanninaw iti maysa a naimnas a galad ti Kangatuan a Dios! (Efeso 5:1) Ditay koma ipapan a ditay kabaelan nga aramiden dayta, gapu ta ni Jehova ket maysa a masirib ken nainkalintegan nga Apo a di pulos mangkiddaw iti ditay kabaelan nga ipaay. (Salmo 103:13, 14; Santiago 3:17) Pudno, kasapulan ti panagregget tapno makapagtalinaed a nadalus iti naespirituan ken iti moral. Ngem kinuna ni apostol Pablo a ‘ti kinapasnek ken kinadalus ket maiparbeng iti Kristo.’ (2 Corinto 11:3) Saan kadi a maiparbeng laeng a pagreggetantayo ti agtalinaed a nadalus iti moral maigapu ken ni Kristo ken iti Amana? Kinapudnona, impakitada kadatayo ti ayat a ditay kabaelan a subalitan. (Juan 3:16; 15:13) Pribilehiotayo nga iyebkas ti panagyamantayo babaen ti panangsalimetmettayo iti nadalus ken nasin-aw a panagbiag. No matmatantayo ti kinadalustayo iti kastoy a wagas, masursurotayo nga ipateg dayta, a mangsaluad iti pusotayo.
8. (a) Kasanotayo a mataraonan ti piguratibo a puso? (b) Ti pannakisaritatayo ipakitana ti ania maipapan kadatayo?
8 Masaluadantayo met ti pusotayo babaen ti pannangantayo. Kasapulan a regular a taraonantayo ti isip ken pusotayo iti naespirituan a taraon, nga ipangpangrunatayo ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios. (Colosas 3:2) Nasken nga agminar dayta uray iti pannakisaritatayo. No nainlasagan, imoral a bambanag ti paglaingantayo a saritaen, ipakpakitatayo no ania ti kasasaad ti pusotayo. (Lucas 6:45) Sapay koma ta dagiti naespirituan ken makapabileg a bambanag ti paglaingantayo a saritaen. (Efeso 5:3) Tapno masaluadantayo ti pusotayo, adda dagiti dakkel a peggad a nasken a liklikantayo. Usigentayo ti dua kadagita.
Adaywanyo ti Pannakiabig
9-11. (a) Apay a dagidiay mangtagilag-an iti balakad ti 1 Corinto 6:18, dakdakkel ti posibilidad a matnagda iti nakaro nga imoralidad? Iyilustraryo. (b) Tapno maadaywantayo ti pannakiabig, ania ti nasken a liklikantayo? (c) Ania a nasayaat nga ulidan ti impasdek ni matalek a Job agpaay kadatayo?
9 Ni Jehova pinaltiinganna ni apostol Pablo a mangisurat iti sumagmamano a balakad a nakatulong iti adu a mangsaluad kadagiti pusoda ken mangtaginayon iti kinadalusda. Kinuna ni Pablo: “Adaywanyo ti pannakiabig.” (1 Corinto 6:18) Imutektekanyo ta saanna laeng nga imbaga, “Liklikanyo ti pannakiabig.” Adda pay nasken nga aramiden dagiti Kristiano. Nasken nga adaywanda dagiti imoral nga aramid, no kasano nga itarayanda ti maysa a mamagpeggad iti biagda. No ditay ikankano dayta a balakad, dakdakkel ti posibilidad a matnagtayo iti nakaro nga imoralidad ken mapukawtayo ti anamong ti Dios.
10 Kas panangyilustrar: Dinigus ken rinubbuatan ti maysa nga ina ti ubing nga anakna para iti maysa a napateg nga okasion. Inimtuod ti ubing no mabalinna ti agay-ayam idiay ruar sakbay a pumanaw ti pamilia. Immanamong ti ina, ngem iti maysa a kondision. Kunana: “Dika umas-asideg iti kapitakan. Bautenka no marugitanka.” Ngem sumagmamano laeng a minuto, nakitana ti anakna nga umas-assibay iti kapitakan. Saan pay met ketdi a napitakan ti ubing. Kaskasdi, tagtagilag-anenna ti pakdaar ni nanangna a di umas-asideg iti kapitakan, ket saan nga adayo a marugitan. (Proverbio 22:15) Natnag iti umasping a panagkamali ti adu nga agtutubo ken adulto nga ad-adda a makaaw-awat koma. Kasano?
11 Kadagitoy a panawen a nakaad-adu ti natnag “kadagiti nakababain a panaggartem iti sekso,” timmaud ti maysa nga industria a mangitantandudo kadagiti imoral a relasion. (Roma 1:26, 27) Aglaplapusanan ti pornograpia kadagiti magasin, libro, video, ken iti Internet. Dagidiay mangdardarepdep kadagiti kasta a ladawan dida ad-adaywan ti pannakiabig. Pagay-ayatda dayta, nga arigna nga umas-assibayda iti peggad, ket dida ikankano ti pakdaar ti Biblia. Imbes a saluadanda ti pusoda, sabsabidonganda dayta kadagiti nalulok a ladawan a narigat a malipatan uray lumabas ti mano a tawen. (Proverbio 6:27) Makasursurotayo koma ken ni matalek a Job, a nakitulag kadagiti matana tapno saan a kumita iti daydiay mangituggod kenkuana nga agaramid iti dakes. (Job 31:1) Nagsayaat a tuladen dayta nga ulidan!
12. Kasano a ti agnobio a Kristiano ‘maadaywanda ti pannakiabig’?
12 Nangnangruna a napateg nga ‘umadayo iti pannakiabig’ dagidiay agnobio. Naragsak koma dayta a panawen a napno iti namnama ken gagar, ngem minulitan dayta ti dadduma nga agtutubo nga agnobio babaen ti panangtagilag-anda iti imoralidad. Kas resultana, pinaidamanda ti tunggal maysa iti kasayaatan a pundasion ti nasayaat a panagasawa—maysa a relasion a naibatay iti saan nga agimbubukodan nga ayat, panagteppel, ken kinatulnog ken ni Jehova a Dios. Maysa a Kristiano nga agassawa ti nakaaramid iti imoralidad idi agnobioda pay. Idi agassawadan, inamin ti babai a naburibor ti konsiensiana, a napukawna pay ketdi ti ragsakna iti aldaw ti kasarna. Impudnona: “Adu a daras a dimmawatak iti pammakawan ni Jehova, ngem uray pito a tawenen ti naglabas, sidsidirennak pay laeng ti konsiensiak.” Napateg a dagidiay nakaaramid kadagiti kasta a basol agpatulongda kadagiti Kristiano a panglakayen. (Santiago 5:14, 15) Ngem adu a Kristiano nga agassawa ti nainsiriban a nagtignay ken nangliklik kadagiti peggad bayat nga agnobioda. (Proverbio 22:3) Liklikanda ti nalabes a panaglinnailo. Mangikuyogda iti tsaperon ken siaannad a liklikanda a duduada laeng kadagiti saan a publiko a lugar.
13. Apay a saan a rumbeng a makinobio wenno makinobia dagiti Kristiano kadagiti saan nga agserserbi ken ni Jehova?
13 Adu a nakaro a parikut ti mabalin a maipasango kadagiti Kristiano a makinobio wenno makinobia kadagidiay saan nga agserserbi ken ni Jehova. Kas pagarigan, kasanokayo koma a makikadua iti maysa a saan nga agayat ken ni Jehova a Dios? Napateg a dagiti Kristiano makisangolda laeng kadagidiay agayat ken ni Jehova ken mangraem kadagiti pagalagadanna mainaig iti kinadalus. Siaayat nga ibaga kadatayo ti Sao ti Dios: “Dikay agbalin a di agkaasmang a naisangol kadagiti di manamati. Ta ania ti pagkaduaan ti kinalinteg ken kinakillo? Wenno ania ti pakiramanan ti lawag iti sipnget?”—2 Corinto 6:14.
14, 15. (a) Ania ti di umiso a kapanunotan ti dadduma mainaig iti kaipapanan ti “pannakiabig”? (b) Ania nga ar-aramid ti karaman iti “pannakiabig,” ken kasano a dagiti Kristiano ‘maadaywanda ti pannakiabig’?
14 Napateg met ti pannakaammo. Saantay a naan-anay a maadaywan ti pannakiabig no ditay ammo no ania a talaga dayta. Iti agdama a lubong, adda dagidiay di umiso ti kapanunotanda mainaig iti kaipapanan ti “pannakiabig.” Ipapanda a mabalinda a penneken ti seksual a derrepda uray dida pay nagkasar no la ket ta liklikanda ti aktual a panagdenna. Uray ti dadduma a mararaem nga institusion ti salun-at a mangikagkagumaan a mangpababa iti bilang dagiti di matarigagayan a panagsikog dagiti tin-edyer iparparegtada kadagiti agtutubo nga agusarda kadagiti saan a natural a wagas ti panagdenna a di mangibunga iti panagsikog. Nakalkaldaang ti kasta a mangyaw-awan a balakad. Ti moral a kinadalus ket saan laeng a basta panangliklik a maaddaan iti bastardo nga anak. Saan a limitado ti pudpudno a kaipapanan ti “pannakiabig.”
15 Nalawa ti kaipapanan ti Griego a sao a por·neiʹa a naipatarus kas “pannakiabig.” Mainaig dayta iti seksual a relasion dagiti saan nga agassawa ken tukoyenna ti di umiso a panangaramat kadagiti seksual a mabagbagi. Maibilang a por·neiʹa ti sekso babaen ti ngiwat, sekso babaen ti kerret, ken ti panangay-ayam iti mabagbagi ti sabali a tao—ar-aramid a gagangay kadagiti pagtaengan dagiti balangkantis. Dagiti tattao a mangipagarup a saan a “pannakiabig” ti kasta nga ar-aramid al-allilawenda laeng ti bagbagida ken nagbalindan a biktima iti maysa kadagiti silo ni Satanas. (2 Timoteo 2:26) Maysa pay, ti panangtaginayon iti kinadalus iti moral dina laeng kalikaguman ti panangliklik iti aniaman nga aramid a maibilang a pannakiabig. Tapno ‘maadaywan ti pannakiabig,’ nasken a liklikantayo ti amin a kita ti seksual a kinarugit ken nalulok a kababalin nga agturong iti nadagsen a basol a por·neiʹa. (Efeso 4:19) Iti kasta, mataginayontayo ti kinadalus iti moral.
Liklikan Dagiti Peggad ti Panagalembong
16. Iti ania a kasasaad a maitutop ti romantiko a panaglinnailo, kas ipakita ti ania a pagarigan iti Kasuratan?
16 Tapno mataginayontayo ti kinadalus iti moral, nasken met a pagannadantayo ti sabali pay a peggad—ti panagalembong. Mabalin nga ipetteng ti dadduma nga awan dakesna ti agalembong kadagiti di kasekso. Pudno, adda panawen ken lugar ti romantiko a panaglinnailo. Napaliiw a ‘naragsak’ nga agkadua da Isaac ken Rebecca, ket nalawag kadagiti nakaimatang a saanda laeng nga agkabsat. (Genesis 26:7-9) Ngem agassawada. Maitutop laeng ti kasta a panaglinnailoda. Sabali a banag ti panagalembong.
17. Ania ti panagalembong, ken kasano a makontrol dayta a parikut?
17 Mabalin a depinaren ti panagalembong kas panangipakita iti romantiko nga interes idinto ta awan ti pudpudno nga intension a makiasawa. Komplikado a parsua dagiti tattao, isu nga awan duadua nga adu a pamay-an ti panagalembong, ket nasikap ti dadduma kadagita. (Proverbio 30:18, 19) Saan ngarud a solusion ti panangipasdek kadagiti espesipiko a linteg. Imbes ketdi, napatpateg nga amang ti napudno a panangsukimat iti bagi ken naannad a panangyaplikar kadagiti prinsipio ti Biblia.
18. Ania ti makagapu nga agalembong ti dadduma, ken apay a makadangran dayta?
18 No napudnotayo iti bagitayo, bigbigen ti kaaduan kadatayo a makapalukmeg iti puso no mariknatayo nga adda agrayo kadatayo. Natural laeng dayta. Ngem agalembongtayo kadi tapno adda aginteres kadatayo wenno adda mangpatangar iti lapayagtayo? No kasta, pinanunottayo kadi ti maitedtayo a saem? Kas pagarigan, kuna ti Proverbio 13:12: “Ti inanama a maitantan pagsakitenna ti puso.” No gagaraentayo ti agalembong iti maysa a tao, ditay ammo no ania ti epekto dayta kenkuana. Mabalin a mangnamnama nga agbalinkayto nga agnobio wenno kas agassawa pay ketdi. Nasakit ti mapaay. (Proverbio 18:14) Naulpit ti inggagara a panangay-ayam iti rikna ti sabsabali.
19. Kasano a ti panagalembong pagpeggadenna ti relasion dagiti Kristiano nga agassawa?
19 Nangnangruna a napateg kadagiti naasawaan a liklikanda ti panagalembong. Saan nga umiso a mangipakita iti panagkursonada iti maysa a naasawaan, wenno ti naasawaan a mangipakita iti panagkursonada iti dina asawa. Nakalkaldaang ta sibibiddut nga impagarup ti dadduma a Kristiano a mabalinda ti maaddaan iti romantiko a rikna kadagiti saanda nga asawa. Dadduma ti mangyebkas kadagiti pakaseknanda iti kasta a “gayyem,” nga ipudnoda pay dagiti personal a pampanunotenda a dida maibaga kadagiti assawada. Kas resultana, ti romantiko a rikna ket agtinnag iti emosional a panagsinnaranay a mangpakapuy wenno mangdadael pay ketdi iti relasion ti agassawa. Masapul a dagiti naasawaan a Kristiano laglagipenda ti nainsiriban a pakdaar ni Jesus maipapan iti pannakikamalala—a mangrugi dayta iti puso. (Mateo 5:28) Saluadantayo ngarud ti puso ken liklikantayo dagiti kasasaad a makadadael iti kamaudiananna.
20. Ania koma ti determinado a panangmatmattayo iti kinadalustayo?
20 Pudno, saan a nalaka ti agtalinaed a nadalus iti agdama nga imoral a lubong. Ngem laglagipenyo a nalaklaka ti panangtaginayon iti kinadalusyo ngem iti panangisubliyo iti dayta no napukawyo. Siempre, ‘dakkel ti panangpakawan’ ni Jehova ken kabaelanna a gugoran dagidiay naimpusuan nga agbabawi kadagiti basbasolda. (Isaias 55:7) Ngem saan a salakniban ni Jehova dagidiay nakabasol iti imoralidad manipud kadagiti dakes a bunga ti aramidda. Mabalin a dagiti ibungada ket agpaut iti tawtawen, tungpal biag pay ketdi. (2 Samuel 12:9-12) Pagreggetanyo a taginayonen ti kinadalusyo iti moral babaen ti panangsaluadyo iti pusoyo. Matmatanyo a napateg a gameng ti nadalus, nasin-aw a takderyo iti imatang ni Jehova a Dios—ket diyo pulos palusposan dayta!
Ania ti Sungbatyo?
• Apay a nakapatpateg ti kinadalus iti moral?
• Kasanotayo a masaluadan ti pusotayo?
• Ania ti karaman iti iyaadayo iti pannakiabig?
• Apay a nasken a liklikantayo ti panagalembong?
[Ladawan iti panid 11]
Napeggad ti lugan no saan nga husto ti pannakaimanehona
[Dagiti Ladawan iti panid 12]
Ania ti mabalin a mapasamak no ditay ikankano dagiti pakdaar?
[Ladawan iti panid 13]
Ti nadalus a relasion ti agnobio ket naragsak ken pakaidayawan ti Dios