Rumbeng Kadi a Dagiti Klero Makinaminda iti Politika?

“TI PANNAKINAMIN iti politika makatulong kadagiti napanglaw, kuna ti taga Canada nga arsobispo kadagiti peregrino . . . Uray kasla saan a maitunos iti pagayatan ti Dios ti napolitikaan a sistema, ‘nasken a makipasettayo tapno maipaayantayo iti hustisia dagiti napanglaw.’”​—Catholic News.

Gagangay dagiti damag a dagiti lallakay a lider ti relihion paboranda ti pannakinamin iti politika; gagangay kadakuada uray ti panagtakem iti napolitikaan a saad. Dadduma ti nangpadas a mangdalus iti politika. Adda met dagiti magusgustuan ken limmatak gapu kadagiti kampaniada mainaig kadagiti isyu a kas iti panagpapada ti rasa ken panangpasardeng iti panangadipen.

Nupay kasta, adu a miembro ti simbaan ti maringgoran no dumasig dagiti ebanghelisadorda kadagiti napolitikaan nga isyu. “Babalawen no dadduma dagiti Protestante ti pannakibiang dagiti kleroda iti politika,” kinuna ti maysa nga artikulo iti Christian Century mainaig iti napolitikaan a teolohia. Para iti adu a relihioso a tattao, sagrado unay ti relihion isu a saan a maiparbeng a makinamin iti politika.

Mamataud daytoy iti sumagmamano a makapainteres a saludsod a pakaseknan ti amin nga agtarigagay a makakita iti nasaysayaat a lubong. Dagiti kadi ebanghelisador ti Kristianidad kabaelanda a dalusan ti politika?a Ti kadi panangitandudo iti politika isu ti pamay-an ti Dios a mangipasdek iti nasaysayaat a gobierno ken nasaysayaat a lubong? Naipasdek kadi ti Kristianidad kas wagas tapno mabalinen ti makipaset iti politika?

No Kasano a Dagiti Klero Nangrugida a Makinamin iti Politika

Iti libro a The Early Church, kuna ni historiador Henry Chadwick nga agdindinamag ti nagkauna a kongregasion Kristiano gapu iti “saanda a panangikut iti turay iti lubong.” Maysa dayta a “komunidad a saan a makiramraman iti politika, natalna, ken dida makigubat.” Kuna ti A History of Christianity: “Patien dagiti Kristiano a saan a maiparbeng a maaddaanda iti takem iti gobierno . . . Uray idi rugrugi ti maikatlo a siglo, kinuna ni Hippolytus a kinalikaguman dagiti nagkauna a Kristiano nga umikkat ti maysa a mahistrado manipud iti takemna sakbay a maitimpuyog iti Iglesia.” Ngem dagiti tattao a naagum iti turay nangrugida a mangidaulo iti adu a kongregasion, nga inawaganda dagiti bagbagida kadagiti natan-ok a titulo. (Aramid 20:29, 30) Adda dagiti nagtarigagay nga agbalin a lider agpadpada iti relihion ken politika. Nagbalin a posible dayta a tarigagay dagiti klero gapu iti maysa a dakkel a panagbalbaliw iti gobierno ti Roma.

Idi tawen 312 K.P., ni pagano nga Emperador Constantino ti Roma inanamonganna ti makunkuna a Kristianidad. Makapakellaat ta dagiti obispo ti simbaan mayatda a makikompromiso iti pagano nga emperador kasukat dagiti impaayna kadakuada a pribilehio. “Ad-adda a dimmakkel ti impluensia ti Simbaan kadagiti napateg a napolitikaan a pangngeddeng,” insurat ni Henry Chadwick. Ania ti epekto kadagiti klero ti pannakipasetda iti politika?

No Kasano nga Inimpluensiaan ti Politika Dagiti Lider ti Relihion

Ti kapanunotan a ti Dios agusar kadagiti klero kas politiko ket naitandudo kangrunaanna babaen ken ni Augustine, maysa a naimpluensia a Katoliko a teologo idi maikalima a siglo. Inarapaapna ti panangituray ti simbaan kadagiti nasion ken mangyeg iti talna iti sangatauan. Ngem insurat ni historiador H. G. Wells: “Ti kangrunaan a pakasaritaan ti Europa manipud idi maikalima agingga idi maikasangapulo ket lima a siglo ket maysa a dakkel a pakasaritaan ti pannakapaay dayta naindaklan a panggep a nadibinuan a gobierno a mangituray iti lubong.” Ti Kakristianuan saanna nga inyeg ti talna uray iti Europa, ket nangruna a saanna a naaramid dayta iti lubong. Adu ti nadismaya iti impagarupda a Kristianidad. Ania ti makagapu?

Adu nga agkunkuna a Kristianoda ti naguyugoy a makipaset iti politika buyogen ti nasayaat a motibo, ngem nasumokda dagiti dakes nga aramid. Ni Martin Luther, maysa a mangikaskasaba ken mangipatpatarus iti Biblia, ket nalatak gapu kadagiti panangikagumaanna a mangreporma iti Iglesia Katolika. Ngem ti natured a takderna maibusor kadagiti doktrina ti simbaan ti namagbalin kenkuana a nalatak kadagidiay addaan kadagiti napolitikaan a motibo nga umalsa. Napukaw ni Luther ti panagraem ti adu a tattao idi mangrugi met nga agkomento maipapan kadagiti napolitikaan nga isyu. Idi damo, dinasiganna dagiti nanumo a tattao nga agrebrebelde maibusor kadagiti manangirurumen a natan-ok a tattao. Kalpasanna, idi dimmawel ti rebelion, rinubrobanna dagiti natan-ok a tattao nga ikisapda dagiti rebelde, a nakatayan ti rinibu. Di pagsiddaawan a dagiti nanumo imbilangda ni Luther kas manangliput. Pinaregta met ni Luther dagiti natan-ok a tattao tapno agrebeldeda a mismo maibusor iti Katoliko nga emperador. Kinapudnona, dagiti Protestante, kas panangawag kadagiti pasurot ni Luther, nangbukelda iti napolitikaan a grupo sipud idi rugrugi ti panagrebeldeda. Ania ti epektona ken ni Luther ti napolitikaan a pannakabalin? Dimmakes ti kababalinna. Kas pagarigan, nupay kinontrana idi damo ti panangpuersa kadagiti relihioso a bumusbusor, pinaregtana idi agangay dagiti gagayyemna a politiko a manguram kadagidiay bumusor iti bautismo dagiti maladaga.

Ni John Calvin ket maysa a nalatak a klero idiay Geneva, ngem naaddaan met idi agangay iti nabileg a napolitikaan nga impluensia. Idi inlawlawag ni Michael Servetus a ti Trinidad ket awan ti nakaibatayanna iti Kasuratan, inusar ni Calvin ti napolitikaan nga impluensiana tapno masuportaran ti pannakapapatay ni Servetus, a napuoran iti istaka. Anian a nagkaro nga isisiasi kadagiti sursuro ni Jesus!

Nalabit a nalipatan dagitoy a lallaki ti kuna ti Biblia iti 1 Juan 5:19: “Ti intero a lubong adda iti pannakabalin daydiay nadangkes.” Napasnek kadi ti tarigagayda a mangdalus iti politika idi kaaldawanda, wenno ti pananggun-od iti turay ken pannakigayyem kadagiti naimpluensia a tattao ti nangtignay kadakuada? Aniaman kadagita, nasayaat koma no nalagipda ti naipaltiing a sasao ni Santiago nga adalan ni Jesus: “Saanyo aya nga ammo a ti pannakigayyem iti lubong ket pannakibusor iti Dios? Siasinoman, ngarud, nga agtarigagay nga agbalin a gayyem ti lubong ibilbilangna ti bagina a kabusor ti Dios.” (Santiago 4:4) Ammo ni Santiago a kinuna ni Jesus kadagiti adalanna: “Saanda a paset ti lubong, a kas kaniak a saan a paset ti lubong.”​—Juan 17:14.

Kaskasdi, nupay nabigbigda a masapul a saan a makipaset dagiti Kristiano iti kinadakes iti lubong, adu dagiti di umanamong iti panagbalin a neutral iti politika, ti panagbalin a pudno a “saan a paset ti lubong.” Ibagada a ti kasta a neutralidad lapdanna dagiti Kristiano a siaaktibo a mangipakita iti ayat kadagiti sabsabali. Patienda a masapul nga agkomento ken makipaset dagiti lider ti relihion maipapan iti panangparmek iti kinarinuker ken kinaawan hustisia. Ngem ti kadi neutralidad nga insuro ni Jesus talaga a lapped iti aktibo a pannakaseknan kadagiti sabsabali? Mabalin kadi a lumiklik ti maysa a Kristiano kadagiti mamagsisinasina a napolitikaan nga isyu ket kaskasdi a makaipaayda iti praktikal a tulong kadagiti sabsabali? Ti sumaganad nga artikulo usigenna dagita a saludsod.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 4]

Dagiti lider ti relihion nakikompromisoda kadagiti agtuturay, a kas ken ni Emperador Constantino, tapno maaddaanda iti napolitikaan a pannakabalin

[Credit Line]

Musée du Louvre, Paris

[Dagiti Ladawan iti panid 5]

Apay a naguyugoy iti politika dagiti nalatak a lider ti relihion?

Ni Augustine

Ni Luther

Ni Calvin

[Credit Lines]

Augustine: Retrato ti ICCD; Calvin: Impinta ni Holbein, manipud iti libro a The History of Protestantism (Tomo II)