Ti Kinadayag Dagiti Parsua ni Jehova

“Dagiti Met Laeng Karayan Agtipatda Koma”

KUMITAKAYO iti mapa ti daga, ket iti kaaduan a lugar, makitayo dagiti agsikkosikko a linia kadagiti dagdaga. Dumalan dagitoy kadagiti kapatagan, desierto, ken karuotan. Agbaliwbaliw ti direksionda kadagiti tanap, ginget, ken kabakiran. (Habakuk 3:9) Dagitoy ket karayan, pannakaurat ti biag ti planetatayo. Dagita a daldalan ti danum saksianda ti sirib ken pannakabalin ti Namarsua iti daga, ni Jehova. Bayat a paliiwentayo ida, mariknatayo ti narikna ti salmista a nangikanta: “Dagiti met laeng karayan agtipatda koma; sangsangkamaysa koma nga agdir-i a sirarag-o dagiti mismo a bantay iti sanguanan ni Jehova.”​—Salmo 98:8, 9.a

Dagiti karayan ket nainaig unay iti pakasaritaan ti tao. Ti Biblia saritaenna ti uppat a kangrunaan a karayan a naggapu iti maysa a karayan manipud iti Eden. (Genesis 2:10-14) Maysa kadagiti kaunaan a sibilisasion ket naggapu kadagiti nadam-eg a tanap dagiti karayan Tigris ken Eufrates idiay Makintengnga a Daya. Timmaud dagiti dadakkel a sibilisasion babaen ti Hwang River idiay Tsina, ti Ganges ken ti Indus iti makin-abagatan nga Asia, ken ti Nilo idiay Egipto.

Di pagsiddaawan, ngarud, a kanayon nga agamanga ti tao gapu iti bileg, kinawadwad, ken kinangayed dagiti karayan. Ti Nilo ti Egipto ket 6,670 a kilometro ti kaatiddogna. Ti kadakkelan a karayan ket ti Amazon iti Makin-abagatan nga America. Nupay saan a dadakkel ti dadduma a karayan, nakapimpintas dagitoy, kas ti adayo a basbassit ngem napegges a Tone River idiay Japan.

Apay nga agayus ti karayan? Gapu iti grabidad. Grabidad ti mangiturong kadagiti danum manipud iti nangatngato a mapan iti nababbaba a luglugar. No dadduma, agbanag dayta iti gumgumluong a dissuor. Iti panangdeskribirna kadagitoy a panangipakita iti puersa ken dayag, kuna ti Biblia: “Dagiti karayan impigsada, O Jehova, dagiti karayan impigsada ti timekda; dagiti karayan itultuloyda nga ipigsa ti panagbanegbegda.”​—Salmo 93:3.

“Siasino ti nangikabil iti pagayusan ti bumayakabak a tudo?” Inyimtuod dayta ni Jehova iti nadiosan a tao a ni Job. (Job 38:25, Naimbag a Damag Biblia) Wen, sadino ti nagtaudan dagiti amin a danum? Ti sungbat iramanna ti narikut a sistema a maawagan iti siklo ti danum. Babaen ti bileg ti enerhia ti init ken grabidad, awan sardayna ti sirkulasion ti danum ti daga. Kalpasan a sumngaw ti danum, ngumato dayta iti atmospera. Kalpasanna, lumammiis dayta ket agbalin nga ulep. Inton agangay, dagitoy nga alibungubong agsublida iti daga kas niebe wenno tudo. Adu kadagiti danum ti maurnong kadagiti baybay, dan-aw, karayan, niebe, tuktok ti bantay, ken iti uneg ti daga.

Mainaig iti daytoy a naisangsangayan a siklo, kuna ti Biblia: “Amin dagiti ayus iti kalam-ekna mapanda iti baybay, kaskasdi a ti met laeng baybay saan a mapno. Iti lugar a papanan dagiti ayus iti kalam-ekna, sadiay agsublida tapno mapanda.” (Eclesiastes 1:7) Ni laeng Jehova, ti Dios a di matukod ti sirib ken kinamanagayatna, ti makaipasdek iti kasta a siklo. Ken ania ti ibaga kadatayo ti kasta a nasigo a disenio maipapan iti kita a persona ti Dios? Isu ket Dios a naindaklan ti kinasirib ken kinamanagayatna.​—Salmo 104:13-15, 24, 25; Proverbio 3:19, 20.

Iti laksid ti kadakkel ken bilang dagiti karayan, bassit laeng ti linaonda a danum a tamnay iti lubong. Kaskasdi, napategda iti biag. “No awan ti mausar a danum, imposible a magun-od ti kasimplean ken komplikado unay a kasapulan ti biag,” kuna ti libro a Water. “Ti kinapudno a napateg ti danum iti biag ti tao ket dakkel ti nakainaiganna iti pakasaritaan ti sibilisasion.”

Iti rinibribu a tawen, inep-ep dagiti karayan ti pannakawaw ti tao ken pinadanumanda dagiti mulmula ti tao. Dagiti nadam-eg a daga kadagiti igid ti karayan ket nasayaat a pagmulaan. Imutektekanyo no kasano a nayebkas daytoy a kapanunotan iti pannakabendito dagiti adipen ti Dios: “Anian a nagpintas dagiti toldam, O Jacob, dagiti tabernakulom, O Israel! Kas kadagiti naapres a ginget dimmanonda iti nakaad-adayo, kas kadagiti minuyongan iti igid ti karayan. Kas kadagiti mula nga aloe nga immula ni Jehova, kas kadagiti sedro iti igid ti dandanum.” (Numeros 24​:5, 6) Dagiti karayan timmulongda met a nangtaginayon kadagiti animal a kas kadagiti pato ken chacal a makitayo ditoy. Kinapudnona, bayat nga ad-adalentayo ti maipapan kadagiti karayan, ad-adda a matignaytayo nga agyaman ken ni Jehova.

[Footnote]

[Kahon/Ladawan iti panid 8]

Ti Iguaçú Falls, iti beddeng ti Argentina ken Brazil, ket maysa kadagiti kalawaan kadagiti amin a dissuor. Nasurok a tallo kilometro ti kalawana. Masarakan iti tropikal a kabakiran, dayta ket buklen ti nganngani 300 a basbassit a dissuor. Dandani 10,000 metro kubiko a danum ti agdissuor kadagita iti kada segundo bayat ti matutudo.

[Ladawan iti panid 9]

Ti Tone River idiay Japan