Pakasaritaan ti Biag
Naan-anay a Panangtagiragsak iti ‘Biag Ita’!
KAS INSALAYSAY NI TED BUCKINGHAM
Innem a tawenkon kas amin-tiempo a ministro ken innem a bulanen a kasadoak idi kellaat a nagsakitak iti poliomyelitis. Tawen 1950 idi, ket agtawenak laeng iti 24. Naaddaanak iti adu a tiempo a mangusig iti biagko bayat ti siam a bulan a kaaddak iti ospital. Gapu iti baro nga an-anayek, anianto ngata ti masanguananmi ken ni Joyce nga asawak?
IDI 1938, ni tatangko a saan a relihioso ket nakagun-od iti libro a Government.a Nalabit a ti kinariribuk ti politika ken ti posible a gubat ti nangtignay kenkuana a mangala iti libro. Ti ammok, pulos a dina binasa ti libro, ngem ti relihioso nga inak binasana dayta. Dagus a natignay ni Nanang gapu iti mensahena. Nagikkat iti Church of England ket nupay binusor ni tatangko nagbalin a matalek a Saksi ni Jehova ken nagtultuloy a matalek agingga iti ipapatayna idi 1990.
Damok ti tumabuno iti Nakristianuan a gimong idi intugotnak ni Nanang iti Kingdom Hall idiay Epsom, iti abagatan ti London. Nagtitipon ti kongregasion iti maysa a dati a tersena, ket dimngegkami iti naiplaka a palawag ni J. F. Rutherford, a mangiwanwanwan idi iti trabaho dagiti Saksi ni Jehova. Kasta unay ti pannakatukayko iti palawagna.
Kumarkaro dagiti peggad gapu iti nakaro a panangbomba bayat ti gubat idiay London. Isu nga idi 1940, inkeddeng ni tatangko nga iyakar ti pamilia iti nataltalged a lugar—idiay Maidenhead, maysa a bassit nga ili nga 45 a kilometro iti laud ti London. Nagimbaganmi dayta, ta nagsayaat a gubuayan ti pammaregta ti kongregasion sadiay a buklen ti 30 a kakabsat. Ti natibker a Kristiano a ni Fred Smith, a nabautisaran idi 1917, naginteres a mangsanay kaniak nga agbalin nga ad-adda nga epektibo a manangaskasaba. Agyamyamanak kenkuana gapu iti ulidanna ken iti naayat a tulongna.
Iseserrek iti Amin-tiempo a Serbisio
Idi 1941, idi agtawenak iti 15, nabautisaranak idiay karayan ti Thames iti maysa a nalam-ek nga aldaw ti Marso. Ni manongko a Jim ket maysa idin nga amin-tiempo nga ebanghelisador. Isu ken ni Madge a baketna, agnanaedda ita idiay Birmingham, kalpasan ti naunday a panagserbida ken ni Jehova iti sirkito ken distrito iti intero a Britania. Ni adingko a Robina, ken ni Frank nga asawana, nagtalinaedda met a matalek kas ad-adipen ni Jehova.
Agtartrabahoak idi kas accountant iti pagaramidan ti kawes. Maysa nga aldaw, ti mangimatmaton a direktor inayabannak iti opisinana tapno itukonna ti manamnama a narang-ay a karera kas paragatang ti kompania. Ngem nabayag bassiten a pampanunotek a tuladen ti pagwadan ni manongko, isu a sidadayaw a pinagkedkedak ti tukon ti amok, ket inlawlawagko no apay. Nasdaawak ta sibabara a kinomendarannak gapu iti tarigagayko a mangitultuloy iti napateg a Nakristianuan a trabaho. Isu a kalpasan ti kombension distrito idiay Northampton idi 1944, nagbalinak nga amin-tiempo nga ebanghelisador.
Idiay Exeter, iti distrito ti Devon, ti damo a destinok. Daytoy a siudad ket in-inut idin a makaung-ungar manipud iti pannakabombana idi gubat. Kaduak iti apartment ti dua a payunir a da Frank ken Ruth Middleton, a nakaim-imbag kaniak. Agtawenak la idi iti 18 ket bassit ti kapadasak iti panaglaba ken panagluto, ngem ad-adda a nakatulongak bayat a nasursurok dagita a paglaingan.
Ti agtawen iti 50 a ni Victor Gurd a taga-Ireland ti kaduak iti panangasaba. Nangaskasaban sipud pay idi dekada 1920. Insuronak a mangyeskediul iti panawenko iti epektibo a pamay-an, mangpatanor iti nasged a tarigagay a mangbasa iti Biblia, ken mangipateg kadagiti nadumaduma a patarus ti Biblia. Bayat dagidiay a tawtawen ti pannakasanayko, ti matalek a pagwadan ni Victor ti apag-isu a kasapulak.
Ti Karit iti Panagtalinaed a Neutral
Dandanin agpatingga ti gubat, ngem ikagkagumaan pay laeng dagiti autoridad a pagsoldaduen dagiti agtutubo a lallaki. Dimmatagak iti tribunal idi 1943 idiay Maidenhead, ket inlawlawagko a diak mabalin ti agsoldado agsipud ta maysaak nga Ebanghelisador. Nupay di napatgan ti kalikagumko, inkeddengko ti mapan idiay Exeter a nakaibaonak a pangasabaan. Isu nga idiay Exeter a naayabanak tapno sumaklang iti korte sadiay. Kalpasan a sinentensiaannak ti mahistrado iti innem a bulan a nadagsen a panagtrabaho iti pagbaludan, imbagana a sayang ta saannak a masentensiaan iti napapaut a pannakaibalud. Kalpasan ti pannakaibaludko iti innem a bulan, naisubliak iti pagbaludan iti uppat pay a bulan.
Sisiak a Saksi idiay pagbaludan, ket Jehova ti pangawag kaniak dagiti guardia. Alusiisenak ta masapul a sumungbatak kada awagandak iti Jehova bayat ti inaldaw a panangbilangda kadagiti balud, ngem nagsayaat ta inaldaw a mangngegan ti nagan ti Dios! Dayta ti mangipakaammo kadagiti preso a naibaludak gapu iti nalinteg a takderko kas maysa a Saksi ni Jehova. Idi agangay, naibalud met ni Norman Castro iti dayta met la a pagbaludan, ket nasukatan ti naganmi—naawagankamin a Moises ken Aaron.
Nayakarak idiay Bristol manipud Exeter ken kalpasanna iti pagbaludan ti Winchester. Narigat dagiti kasasaad no dadduma, ngem makatulong ti kinamanagpakatawa. Naragsakankami ken ni Norman a nangrambak iti Memorial bayat nga addakami idiay Winchester. Nagsayaat ti palawag nga impaay ni Francis Cooke, a bimmisita kadakami idiay pagbaludan.
Dagiti Panagbalbaliw Kalpasan Dagiti Tawen ti Gubat
Iti kombension idiay Bristol idi 1946, a nakairuaran ti katulongan ti panagadal iti Biblia a “Mapapati Koma ti Dios,” naam-ammok ti napintas a balasang a ni Joyce Moore, nga agpaypayunir idi idiay Devon. Simminged ti panaggayyemmi, ket nagkasarkami kalpasan ti uppat a tawen idiay Tiverton, a nagnaedak sipud idi 1947. Nagnaedkami iti kuarto, nga inabanganmi iti maysa a doliar ken 10 a sentimo kada lawas. Naragsak ti biagmi!
Iti umuna a tawenmi kas agassawa, immakarkami a nagpaabagatan idiay Brixham, maysa a nakaay-ayat nga ili iti puerto a nangrugian ti panagkalap babaen iti lambang. Ngem nabiitkami pay sadiay idi nagsakitak iti polio bayat ti panagbiahemi a napan nakikombension idiay London. Naawan ti puotko. Saak la nakaruar iti ospital kalpasan ti siam a bulan, kas immunan a nadakamatko. Nakaro a naapektaran ti kannawan a takiagko ken ti dua a sakak agingga ita, ket masapul nga agsarukodak a magna. Ti ingungotek nga asawa ti kanayon a naragsak a kaduak ken mangparparegta kaniak, nangruna ta nakapagtultuloy iti amin-tiempo a ministerio. Ngem ania itan ti aramidenmi? Iti di nagbayag, napaneknekak a saan nga ababa ti ima ni Jehova.
Iti simmaganad a tawen, tinabunuanmi ti maysa nga asamblea idiay Wimbledon, London. Makapagnaak idin uray awan ti sarukodko. Nasabetmi sadiay ni Pryce Hughes, a mangimatmaton idi iti trabaho idiay Britania. Dagus a kinablaawannak: “Kayatmi nga agserbika manen kas manangaywan iti sirkito!” Daytoy ti kasayaatan a pammaregta kaniak! Ipalubos ngata ti salun-atko? Agpadakami ken Joyce a nasdaaw iti dayta, ngem idi nasanayak iti makalawas ken babaen iti naan-anay a panagtalek ken Jehova, nagsublikami iti abagatan a laud iti England, a sadiay ti nakaidestinuak kas manangaywan iti sirkito. Agtawenak laeng idi iti 25, ngem malagipko pay laeng buyogen ti panangapresiar ti kinamanangngaasi ken anus dagidiay a Saksi a nakatulong kaniak iti dakkel.
Kadagiti amin a tay-ak ti nateokratikuan a trabahomi, natakuatanmi ken Joyce a ti panagbisita kadagiti kongregasion ti ad-adda a nangyadani kadakami kadagiti Kristiano a kakabsatmi. Awan ti luganmi, isu nga agbiahekami babaen iti tren wenno bus. Nupay addaanak kadagiti limitasion gapu iti sakitko, tinagiragsakmi ti pribilehiomi agingga idi 1957. Makapnek dayta a biag, ngem adda manen karit a dimteng iti dayta a tawen.
Agserbi a Misionero
Makaparagsak ti makaawat iti imbitasion nga agadal iti maika-30 a klase iti Gilead. Madadaerak idin ti sakitko a paralisis, isu a siraragsak nga inawatmi ken ni Joyce ti imbitasion. Iti kapadasanmi, ammomi a kanayon a pabilgennakami ni Jehova no ikagumaanmi nga aramiden ti pagayatanna. Nagbiit a limmabas ti lima a bulan a nainget a pannakasanaymi iti Watchtower Bible School of Gilead, a masarakan iti napintas a South Lansing, New York, E.U.A. Kaaduan kadagiti estudiante ket kasado nga agdaldaliasat a manangaywan. Idi nayimtuod iti klase no adda mayat a mapan iti sabali a pagilian kas misionero, karamankami kadagidiay sidadaan a nagboluntario. Sadino ti papananmi? Idiay Uganda, iti Makindaya nga Africa!
Tangay maiparit idi ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova idiay Uganda, nabalakadanak nga agnaed iti pagilian ken agsapul iti panggedan. Kalpasan ti nawatiwat a panagbiahe babaen ti tren ken bangka, simmangpetkami idiay Kampala, Uganda. Pinagduaduaandakami dagiti opisial ti imigrasion ket sumagmamano laeng a bulan ti impalubosda a panagtalinaedmi sadiay. Kalpasanna, nabilinkami a pumanaw. Kas imbilin ti hedkuarter, nagbiahekami a napan iti Makin-amianan a Rhodesia (Zambia itan). Naragsakankami unay a makakita kadagiti uppat a kaklasemi iti Gilead—da Frank ken Carrie Lewis ken da Hayes ken Harriet Hoskins. Di nagbayag kalpasanna, naidestinokami iti Makin-abagatan a Rhodesia (Zimbabwe itan).
Nagbiahekami babaen ti tren ket damo a nakitami ti nagpintas a Victoria Falls sakbay a simmangpetkami idiay Bulawayo. Nakipagnaedkami biit iti pamilia McLukie, a karaman kadagiti immuna a Saksi a nagnaed sadiay. Pribilehiomi a maam-ammo ida a naimbag bayat ti sumaganad a 16 a tawen.
Pannakibagay Kadagiti Panagbalbaliw
Kalpasan ti dua a lawas a pannakasanayko iti tay-ak ti Africa, nadutokanak kas manangaywan iti distrito. Iti panangasaba iti kakaykaywan ti Africa, kasapulan ti agawit iti danum, taraon, pagturogan, kawes, film projector ken generator, dakkel a telon, ken dadduma pay a kasapulan. Naikarga amin dagitoy iti nalagda a trak nga umdas a mangawit kadakami iti lasonglasong a dalan.
Nakipagtrabahoak kadagiti manangaywan iti sirkito bayat a siraragsak ni Joyce a timmulong kadagiti assawa ken annakda a simmurot kadakami. Makabannog ti pannagna iti karuotan ti Africa, nangruna no nadagaang ti aldaw. Ngem di nagbayag, naammuak a nalaklakak a daeran dagiti limitasion ti salun-atko iti daytoy a klima, ket nagyamanak dayta.
Napanglaw ti kaaduan kadagiti tattao. Adu ti napinget iti tradision ken an-anitoda ken adu ti assawada; kaskasdi a raraemenda ti Biblia. Iti dadduma a lugar, maangay dagiti gimong ti kongregasion iti sirok dagiti dadakkel a nalinong a kayo, ket adda silaw no rabii manipud kadagiti naibitin a lampara nga addaan iti lana. Kanayon nga agamangakami no ad-adalenmi ti Sao ti Dios a ngatuenmi a mismo ti nabituen a langit, ta nagpintas dayta a paset ti sangaparsuaan.
Sabali pay a nakallalagip a kapadasan ti panangipabuya kadagiti pelikula ti Watch Tower Society kadagiti reserbado a lugar. Mabalin nga adda 30 a Saksi iti maysa a kongregasion, ngem kadagidiay nga okasion, ammomi a masansan a manamnama a tumabuno ti 1,000 wenno ad-adu pay!
Iti tropiko, mabalin a parikut ti panagsakit, ngem siempre, napateg ti panangtaginayon iti positibo a panangmatmat. Nasursuromi ken ni Joyce a daeran ti kasasaadmi—naibturak ti sumagpaminsan a panagsakitko iti malaria, ken naanduran ni Joyce ti sakit a gapuanan dagiti amoeba.
Kalpasanna, naidestinokami iti sanga nga opisina ti Salisbury (Harare itan), a sadiay adda pribilehiok a makipagtrabaho kadagiti dadduma a matalek nga adipen ni Jehova, kas kada Lester Davey ken George ken Ruby Bradley. Dinutokannak ti gobierno nga agserbi nga opisial a mangkasar, isu a nabalinak ti mangkasar kadagiti Africano a kakabsat. Babaen dayta, napabileg ti singgalut dagiti agassawa a Kristiano iti uneg dagiti kongregasion. Sumagmamano a tawen kalpasanna, adda manen sabali a pribilehiok—ti panangbisita iti amin a kongregasion a di agus-usar iti pagsasao a Bantu iti intero a pagilian. Iti nasurok a maysa a dekada, tinagiragsakmi ken Joyce ti nakilangen kadagiti kakabsat iti kastoy a pamay-an, ket naragsakankami iti naespirituan nga irarang-ayda. Bayat dayta a tiempo, sinarungkaranmi met dagiti kakabsat idiay Botswana ken Mozambique.
Sabali Pay nga Iyaakar
Kalpasan ti adu a nararagsak a tawen idiay makin-abagatan nga Africa, naidestinokami idi 1975 idiay Sierra Leone, iti Laud nga Africa. Nagnaedkami iti sanga nga opisina tapno tagiragsakenmi ti baro a trabahomi, ngem saan a nagbayag dayta. Nagsakitak ken kimmapsutak gapu iti nakaro a malaria ket kamaudiananna masapul nga agpaagasak idiay London. Sadiay, naibalakad a saanakon nga agsubli idiay Africa. Naladingitankami gapu iti daytoy, ngem sibabara a pinasangbaydakami ti pamilia ti Bethel iti London. Adu ti kakabsat nga Africano kadagiti kongregasion iti London isu a saankam unay a naikawa. Bayat nga umim-imbagak, nairuamkami manen iti sabali a trabaho, ket nakiddaw nga aywanak ti Purchasing Department. Makaparagsak daytoy a trabaho gapu iti trabaho a panangpalawa a nasaksianmi kadagiti simmaganad a tawen.
Idi rugrugi ti dekada 1990, nagsakit iti motor neuron ti ingungotek a ni Joyce, ket natay idi 1994. Isu ket naayat, nasungdo, ken matalek nga asawa, a kanayon a situtulok a makibagay kadagiti nadumaduma a kasasaad a nakaipasanguanmi. Tapno madaerak ti mapukawan iti ay-ayaten, nabigbigko a napateg a maaddaanak ti nalawag a naespirituan a panangmatmat ken manginanama iti masanguanan. Ti panangsalimetmet iti nasayaat a teokratiko nga eskediul, agraman ti panangasaba, nakatulong met tapno mataginayonko nga okupado ti isipko.—Proverbio 3:5, 6.
Ti panagserbi iti Bethel ket maysa a pribilehio ken nagsayaat a panagbiag. Adda adu nga agtutubo a kadua nga agtrabaho ken adu a pagragsakan a pakiramanan. Maysa a bendision ti umawat iti adu a bisita ditoy London. No dadduma makitak dagiti inay-ayatko a gagayyem manipud Africa a nakaibaonak idi, ket malagipko dagiti nararagsak a kapadasak. Amin dagitoy makatulongda kaniak tapno maitultuloyko a tagiragsaken a naan-anay ‘ti biag ita’ ken tapno sitatalek ken buyogen namnama a sipapanunotak iti biag ‘nga umayto.’—1 Timoteo 4:8.
[Footnote]
a Impablaak dagiti Saksi ni Jehova idi 1928 ngem saanen a mayim-imprenta.
[Ladawan iti panid 25]
Dakami ken ni nanangko idi 1946
[Ladawan iti panid 26]
Idi 1950, aldaw ti kasarmi ken ni Joyce
[Ladawan iti panid 26]
Iti kombension idiay Bristol idi 1953
[Dagiti Ladawan iti panid 27]
Iti panagserbimi iti maysa a naiputputong a grupo (ngato) ken iti maysa a kongregasion (kannigid) idiay Makin-abagatan a Rhodesia, a Zimbabwe itan