Pakasaritaan ti Biag

Napabileg Babaen ti Sangalubongan a Panagkakabsattayo

KAS INSALAYSAY NI THOMSON KANGALE

Idi Abril 24, 1993, naawisak a tumabuno iti pannakaidedikar ti baro a sanga nga opisina, a pakairamanan ti 13 a pasdek, idiay Lusaka, Zambia. Gapu ta marigatanak a magna, ti kabsat a babai a nangipasiar kadakami kadagiti pasilidad ti siaasi a nangyimtuod, “Kayatmo kadi a mangawitak iti tugaw tapno makainanaka sagpaminsan bayat ti panagpasiartayo?” Nangisitak, isu ket puraw, ngem awan aniamanna dayta kenkuana. Natukay ti riknak, ket nagyamanak kenkuana ta napasiarko ti intero a pasilidad ti sanga nga opisina gapu iti kinaimbagna.

ITI panaglabas ti tiempo, makaliwliwa iti pusok dagiti kastoy a kapadasan, a nangpatalged iti pammatik nga iti uneg ti Nakristianuan a timpuyog dagiti Saksi ni Jehova, agraraira ti ayat a kinuna ni Kristo a pagilasinan dagiti pudno a pasurotna. (Juan 13:35; 1 Pedro 2:17) Palubosandak a mangisalaysay no kasano a naam-ammok dagitoy a Kristiano idi 1931, ti tawen nga impakaammoda iti publiko ti tarigagayda a maawagan sigun iti naibatay-Biblia a nagan a Saksi ni Jehova.​—Isaias 43:12.

Damo a Panagministerio Idiay Africa

Idi Nobiembre 1931, agtawenak iti 22 ken agnanaedak idiay Kitwe, a masarakan iti rehion ti Copperbelt iti Amianan a Rhodesia (Zambia ita). Ti gayyemko a kaay-ayamko iti soccer ti nangyam-ammo kaniak kadagiti Saksi. Tinabunuak ti sumagmamano kadagiti gimongda ken nagsuratak iti sanga nga opisina idiay Cape Town, Abagatan nga Africa, tapno agkiddawak iti katulongan iti panagadal iti Biblia, ti libro a The Harp of God.a Ingles ti libro isu a marigatanak a mangtarus, gapu ta diak unay ammo dayta a pagsasao.

Ti minas ti gambang iti rehion ti Copperbelt, a masarakan agarup 240 a kilometro iti abagatan a laud ti Lake Bangweulu, nga asideg iti dimmakkelak, ket addaan iti adu a trabahador a naggapu iti dadduma a probinsia. Regular sadiay nga agadal iti Biblia ti sumagmamano a grupo dagiti Saksi. Di nagbayag, immakarak manipud Kitwe iti kabangibang nga ili ti Ndola ket rinugiak ti nakitimpuyog iti maysa a grupo dagiti Saksi sadiay. Nagbalinak idi a lider ti maysa a soccer team a naawagan Prince of Wales. Nagtrabahoak met kas babaonen ti maysa a puraw a manedyer ti African Lakes Corporation, maysa a kompania nga addaan iti adu a pagtagilakuan iti nadumaduma a lugar iti sentral Africa.

Nababa ti naragpatko nga adal ken nakasursuroak laeng iti bassit nga Ingles kadagiti taga Europa a pagpapaayak. Kaskasdi, kayatko nga ituloy ti agadal ket simrekak iti maysa nga eskuelaan idiay Plumtree, Abagatan a Rhodesia (Zimbabwe itan). Ngem kabayatanna, nagsuratak manen iti sanga nga opisina ti Cape Town. Impakaammok kadakuada a naawatko ti The Harp of God ket kayatko ti agserbi ken Jehova iti amin a tiempo.

Naklaatak iti subalitda, a nagkuna: “Apresiarenmi ti tarigagaymo nga agserbi ken Jehova. Kayatmi nga iparegta kenka nga ikararagmo dayta a banag, ket tulongannaka ni Jehova a mangtarus a naimbag iti kinapudno, ket ipaayannakanto iti gundaway nga agserbi kenkuana.” Kalpasan ti maulit-ulit a panangbasak iti dayta a surat, dinamagko iti sumagmamano a Saksi no ania ti masapul nga aramidek. Kinunada: “No talaga a tarigagayam ti agserbi ken Jehova, rugiam a madagdagus.”

Makalawas nga inkarkararagko dayta a banag ket kamaudiananna, inkeddengko nga isardeng ti panageskuelak ket ituloyko ti makipagadal iti Biblia kadagiti Saksi. Iti simmaganad a tawen, idi Enero 1932, insimbolok ti dedikasionko ken Jehova a Dios babaen ti bautismo iti danum. Kalpasan ti ipapanawko idiay Ndola ken iyaakarko iti kabangibang a siudad ti Luanshya, naam-ammok ni Jeanette, maysa met a Saksi, ket nagkallaysakami idi Setiembre 1934. Idi nagkallaysakami, addaan annak ni Jeanette a maysa a lalaki ken maysa a babai.

Nagin-inut a rimmang-ayak iti naespirituan, ket idi 1937, simrekak iti amin-tiempo a ministerio. Di nagbayag kalpasanna, nadutokanak nga agserbi a kas agdaldaliasat a ministro, a maawagan itan a manangaywan iti sirkito. Dagiti agdaldaliasat a manangaywan bisitaenda dagiti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova tapno pabilgenda ida iti naespirituan.

Kadagiti Damo a Tawen a Panangasaba

Idi Enero 1938, naibaonak a bumisita iti maysa nga Africano a panguluen nga agnagan Sokontwe, a nagkiddaw nga adda koma Saksi ni Jehova a sumarungkar kenkuana. Tallo nga aldaw a nagbisikletaak a napan iti lugarda. Idi imbagak kenkuana a naibaonak kas sungbat ti suratna iti sanga nga opisina iti Cape Town, napalalo ti yamanna.

Pinindak a sinarungkaran dagiti kalugaranna kadagiti kalapawda ket inawisko ida a mapan iti insaka (abong-abong para iti publiko). Nagpalawagak, idi naummongda. Kas resultana, adu ti nairugi a panagadal iti Biblia. Ti panguluen ti purok ken ti empleadona ti kaunaan a nagbalin a manangaywan kadagiti kongregasion sadiay. Adda itan iti nasurok a 50 a kongregasion iti dayta a lugar, a pagaammo ita kas distrito ti Samfya.

Manipud 1942 agingga idi 1947, nagserbiak iti rehion a pakasarakan iti Lake Bangweulu. Mangbusbosak iti sangapulo nga aldaw iti kada kongregasion. Yantangay manmano idi dagiti makiramraman iti naespirituan a panagani, nariknami ti kasla iti narikna ni Jesu-Kristo nga Apotayo, idi kinunana: “Wen, dakkel ti anien, ngem bassit dagiti trabahador. Ngarud, ipakaasiyo iti Apo ti panagani a mangibaon kadagiti trabahador iti panaganina.” (Mateo 9:36-38) Kadagidi a tiempo, narigat ti agdaliasat, isu a masansan nga agbati ni Jeanette idiay Luanshya agraman dagiti ubbing bayat ti panagbisitak kadagiti kongregasion. Addaankami idin ken ni Jeanette iti dua a kanayonan nga annak, ngem natay ti maysa kadakuada idi sangapulo a bulanna.

Manmano idi dagiti lugan, kasta met dagiti kalsada. Naminsan, inusarko ti bisikleta ni Jeanette a nagdaliasat iti nasurok a 200 a kilometro. No dadduma, no kasapulan a bumallasiwak iti bassit a karayan, baklayek ti bisikleta a tenglen ti maysa nga imak, ket paglangoyko ti maysa met nga imak. Nakaskasdaaw ti iyaadu ti bilang dagiti Saksi idiay Luanshya, ket idi 1946, 1,850 ti timmabuno iti Pananglaglagip iti ipapatay ni Kristo.

Panangsango Kadagiti Bumusbusor iti Trabahomi

Naminsan idi Gubat Sangalubongan II, inayabannak ti komisionado ti distrito iti Kawambwa ket kinunana: “Kayatko nga isardengmon ti agusar kadagiti libro ti Watch Tower Society agsipud ta maipariten dagita. Mabalinka nga ikkan kadagiti reperensia a maaramatmo iti panagsurat iti dadduma a libro a mausarmo iti trabahom.”

“Umanayen kaniak dagiti literatura nga adda kadakami,” kinunak. “Awanen ti sabali a masapulko.”

“Dimo am-ammo dagiti Amerikano,” kinunana (idiay Estados Unidos ti pakaimalmalditan idi dagiti literaturami). “Allilawendaka laeng.”

“Saan, saan a maaramid dayta dagiti nakaitimpuyogak,” insungbatko.

Kalpasanna, insaludsodna: “Dimo kadi mabalin a paregtaen dagiti kongregasionmo nga agidonar iti kuarta kas tulong iti pannakigubat ti pagiliantayo kas iti ar-aramiden dagiti dadduma a relihion?”

“Trabaho dayta dagiti mensahero ti gobierno,” insungbatko.

“Apay a dika agawid ket panunotem dayta?” kinunana.

“Iti Exodo 20:13 ken 2 Timoteo 2:24, binilinnatayo ti Biblia a ditay mangpapatay ken makidangadang,” insungbatko.

Nupay pinalubosandak, pinaayabannak idi agangay ti komisionado ti distrito idiay Fort Rosebery, maysa nga ili a maawagan itan iti Mansa. “Pinaayabanka ditoy tapno ipakaammok kenka nga imparit ti gobierno dagiti libroyo,” kinunana.

“Wen. Nadamagko dayta,” kinunak.

“Isu a kasapulan a mapanka iti amin a kongregasionmo ket ibagam kadagiti kapammatiam nga iyegda ditoy dagiti amin a libro. Maawatam?”

“Saanko a trabaho dayta,” insungbatko. “Trabaho dayta dagiti mensahero ti gobierno.”

Nabunga a Di Pormal a Panangasaba

Kalpasan ti gubat, intuloymi ti nangasaba. Idi 1947, kalpasan unay ti panagserbik iti maysa a kongregasion iti purok ti Mwanza, nagdamagak no sadino ti pakagatangak iti sangatasa a tsa. Intudoda ti balay ni Mr.Nkonde, a sadiay adda siled a paginuman iti tsa. Sibabara a pinasangbaydak da Mr.Nkonde ken ti asawana. Kiniddawko ken ni Mr.Nkonde no kayatna a basaen ti kapitulo a napauluan “Impierno, Maysa a Lugar a Paginanaan nga Addaan Inanama” iti libro a “Mapapati Koma ti Dios,” bayat nga in-inumek ti tsa.

“Ania ngay ti naawatam maipapan iti impierno?” insaludsodko idi nainumkon ti tsa. Naginteres iti nabasana isu a nakipagadal iti Biblia kadagiti Saksi ket idi agangay, nabautisaranda ken ni baketna. Nupay saan a nagtalinaed a Saksi, nagtultuloy ti asawana ken ti dadduma kadagiti annakna. Kinapudnona, ni Pilney, a maysa kadagiti annakna, ket agserserbi agingga ita iti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova idiay Zambia. Ket nupay baket unayen ti ina ni Pilney, matalek pay laeng a Saksi agingga ita.

Apagbiit a Panagnaed Idiay Makindaya nga Africa

Imbaondak idiay Tanganyika (Tanzania itan) ti sanga nga opisina ti Makin-amianan a Rhodesia, a naipasdek idi rugrugi ti 1948 idiay Lusaka. Maysa a Saksi ti nangkadua kadakami ken ni baketko iti panagdaliasatmi iti kabambantayan a teritoria. Tallo nga aldaw a nagnagnakami ket napalalo ti bannogmi. Siak ti nangawit kadagiti nareppet a libro, ni baketko ti nangawit kadagiti kawesmi, ket ti kaduami a Saksi ti nangawit iti pagturoganmi.

Idi dimtengkami idiay Mbeya, idi Marso 1948, adu ti nasken nga aramidenmi tapno matulonganmi dagiti kakabsat a mangaramid iti panagbalbaliw tapno naan-anay a maitunosda ti kabibiagda kadagiti sursuro ti Biblia. Maysa pay, taga Watchtower ti awagda kadakami iti dayta a lugar. Nupay inawaten dagiti kakabsat ti nagan a Saksi ni Jehova, saan a kasta ti pagaammo dagiti tattao. Mainayon pay, nasken nga iwaksi ti dadduma a Saksi dagiti kostumbre a mainaig iti panangpadayaw kadagiti natay. Ngem nalabit a ti karirigatan nga aramiden ti adu isu ti panangiparehistroda iti panagasawada, a pagbalinenda a nadayaw iti imatang ti amin.​—Hebreo 13:4.

Idi agangay, naaddaanak iti pribilehio nga agserbi iti dadduma a lugar iti Makindaya nga Africa, a pakairamanan ti Uganda. Innem a lawasko idiay Entebbe ken Kampala, a sadiay adu ti natulongan a mangammo iti kinapudno a linaon ti Biblia.

Naawis Idiay New York City

Kalpasan ti panagserbik idiay Uganda iti sumagmamano a tiempo, simmangpetak idi rugrugi ti 1956 idiay Dar es Salaam, ti kabesera ti Tanganyika. Nasangpetak sadiay ti maysa a surat a naggapu iti sangalubongan a hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova. Naglaon dayta kadagiti instruksion a rugiak ti agsagana a mapan idiay New York tapno tumabuno iti internasional a kombension a maangay iti Hulio 27 agingga iti Agosto 3, 1958. Talaga a magagaranak idi a mapan.

Idi dimteng ti tiempo, maysa a padak nga agdaldaliasat a manangaywan, ni Luka Mwango, ti kaduak a nageroplano manipud Ndola a napan idiay Salisbury (Harare itan), Makin-abagatan a Rhodesia, kalpasanna idiay Nairobi, Kenya. Manipud sadiay, nageroplanokami a napan idiay London, Inglatera. Sibabara a pinasangbaydakami. Idi maturogkamin iti karabiyan ti isasangpetmi idiay Inglatera, naragsakankami ken nagsarsaritaanmi ti kinaparabur dagiti puraw kadakami nga Africano. Naparegtakami unay iti dayta a kapadasanmi.

Kamaudiananna, dimtengkami idiay New York, a pakaangayan ti kombension. Maysa nga aldaw kabayatan ti kombension, nangtedak iti report maipapan iti aktibidad dagiti Saksi ni Jehova idiay Makin-amianan a Rhodesia. Iti dayta nga aldaw, agarup 200,000 a katao ti nagtataripnong iti Polo Grounds ken Yankee Stadium ti New York City. Saanak a makaturog iti karabiyanna gapu iti panangpampanunotko iti nagsayaat a pribilehio a tinagiragsakko.

Nagbiit a nalpas ti kombension ket nagawidkamin. Iti panagawidmi, sinagrapmi manen ti naayat a kinaparabur dagiti kakabsat idiay Inglatera. Ti panagkaykaysa ti ili ni Jehova, aniaman ti puli wenno nasionda, ket nakallalagip a naipakita kadakami iti dayta a panagbiahemi!

Agtultuloy a Panagserbi ken Dagiti Pannubok

Idi 1967, nadutokanak a kas adipen ti distrito​—maysa a ministro nga agbisita iti nadumaduma a sirkito. Nasurok idin a 35,000 ti bilang dagiti Saksi idiay Zambia. Idi agangay, gapu ta kumapkapuy ti salun-atko, natudinganak manen a kas manangaywan iti sirkito idiay Copperbelt. Idi agangay, nagsakit ni Jeanette ket idi Disiembre 1984, pimmusay a matalek ken Jehova.

Kalpasan ti ipapatayna, nasaktanak iti kasta unay idi a dagiti di manamati a kapamilia ni Jeanette, ket pabasolendak a kinulamko isu a natay. Ngem nailawlawag kadagitoy a kakabagian ti pudno a napasamak babaen dagiti dadduma a makaammo iti sakit ni Jeanette ken nakasarita ti doktorna. Kalpasanna, dimteng ti sabali pay a suot. Kayat ti dadduma kadagiti kakabagianna nga umannurotak iti tradisional a kostumbre a maawagan ukupyanika. Iti rehion a naggapuak, ipaannurot daytoy a kostumbre a no matay ti asawa ti maysa a tao, ti napanawan nga asawa ket makidenna iti asideg a kabagian ti pimmusay. Siempre, nagkedkedak.

Idi agangay, nagsardeng ti panangriribuk dagiti nakaikamangak. Agyamanak ta tinulongannak ni Jehova a makapagtakder a natibker. Makabulan kalpasan ti pumpon ni baketko, immasideg kaniak ti maysa a kabsat ket kinunana: “Kabsat Kangale, pudno a naparegtanakami idi pimmusay ti asawam agsipud ta saanka nga immabuloy iti aniaman a di nadiosan a tradision. Agyamankami unay kenka.”

Nakaskasdaaw nga Ani

Innem a pulo ket lima a tawen itan manipud idi inrugik ti amin-tiempo a ministeriok kas maysa kadagiti Saksi ni Jehova. Kabayatan dagidi a tawtawen, anian a makaparagsak a makita ti pannakabuangay ti ginasut a kongregasion ken ti pannakaibangon ti adu a Kingdom Hall kadagiti lugar a nagserbiak kas agdaldaliasat a manangaywan! Agarup 2,800 dagiti Saksi idiay Zambia idi 1943, ngem ita adda nasurok a 122,000, a manangiwaragawag iti Pagarian. Kinapudnona, idi napan a tawen, nasurok a 514,000 ti timmabuno iti Memorial iti daytoy a pagilian, a kumurang a 11 milion ti populasionna.

Kabayatanna, naimbag ti panangaywan ni Jehova kaniak. No kasapulak ti agpaagas, adda kabsat a mangipan kaniak idiay ospital. Aw-awisendak pay laeng ti nadumaduma a kongregasion a mangted iti palawag publiko, ket nangipaay daytoy kaniak iti adu a makapabileg a kanito. Iti kongregasion a nakaitimpuyogak, agsisinnublat dagiti kakabsat a babbai a mangdalus iti balayko, ket agboluntario dagiti kakabsat a lallaki a mangkuyog kaniak kadagiti gimong iti kada lawas. Ammok a pulos a diak matagiragsak ti kasta a naayat a panangaywan no saanak nga agserserbi ken Jehova. Agyamanak kenkuana gapu ta agtultuloy nga us-usarennak iti amin-tiempo a ministerio ken iti adu a pribilehio a kabaelak pay laeng a baklayen agingga ita.

Nakudrepen ti panagkitak, ket no magnaak a mapan idiay Kingdom Hall, agkarainanaak iti dalan. Madagsenanak itan nga agawit iti bag, isu nga ibatik dagiti libro a diak kasapulan iti gimong. Ti ministeriok ket kaaduanna panangyadal iti Biblia kadagidiay umay iti balayko. Nupay kasta, anian a nakaay-ayat a lagipen ti napalabas ken panunoten ti napasamak a nakaskasdaaw nga irarang-ay! Nagserbiak iti tay-ak a sadiay naaddaan iti naisangsangayan a kaitungpalan ti sasao ni Jehova a nailanad iti Isaias 60:22, a kunana: “Daydiay met laeng bassit agbalinto a sangaribu, ket daydiay nagbassitan maysa a mannakabalin a nasion. Siak, ni Jehova, papardasekto dayta iti bukodna a tiempo.” Wen, nakitak a natungpal a mismo dayta saan laeng nga iti Zambia no di ket iti intero a lubong.b

[Footnotes]

[Dagiti Ladawan iti panid 24]

Ni Thomson iti sango ti sanga nga opisina ti Zambia

[Ladawan iti panid 26]

Ti sanga nga opisina ti Zambia ita