Sisusungdo nga Agtignay ni Jehova
KAS INSALAYSAY NI PETER PALLISER
Disiembre 1985 idi. Maay-ayatankami idi a bumabbaban ti eroplanomi idiay internasional nga eropuerto ti Nairobi, Kenya. Idi nagpasiudadkamin, nagadu ti naipalagip kadakami, a riniingnakami dagiti pamiliar a mabuybuya ken mangmangngeg.
IMMAYKAMI ditoy Kenya tapno tabunuanmi ti “Manangsalimetmet iti Kinatarnaw” a Kombension Distrito dagiti Saksi ni Jehova. Sangapulo ket dua a tawen sakbayna, pinilitdakam ken baketko a pumanaw ditoy Kenya gapu ta naipariten ti trabahomi a panangasaba. Agnanaedkam idi idiay Bethel, ti pangnagan kadagiti pasilidad ti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova. Anian a nakaay-ayat a sorpresa ti agur-uray kadakami ita ta immaykami simmarungkar!
Maysa kadagiti nagluto iti pangaldaw idiay Bethel ket maysa a balasang a Saksi a naam-ammomi idi dua pay la ti tawenna. Di kumurang innem a kameng ti pamilia ti Bethel dagiti naam-ammomi idi ubbingda pay laeng. Anian a rag-omi a makakita kadakuada itan kas agkabannuagen, agraman kadagiti pamiliada, nga aktiboda pay la amin iti ministerio! Ni Jehova, a Diosmi, tinaripatona ida kas inkarina iti Biblia: “Iti daydiay nasungdo agtignaykanto a sisusungdo.” (2 Samuel 22:26) Anian a panagsupadi ti kinaagtutubok ken ti nabunga a kabibiag dagitoy nga agtutubo!
Kinaagtutubo nga Awanan Panggep
Nayanakak idiay Scarborough, Inglatera, idi Agosto 14, 1918. Dua a tawen kalpasanna napan idiay Canada da nanang ken manangko-iti-ina, isu a binusbosko ti sumaganad a tallo a tawen a kaduak ni tatang, ni lolak, ken ni ikitko. Idi lima ti tawenko, kinidnapnak ni nanang ket impannak idiay Montreal, Canada. Uppat a tawen kalpasanna pinagawidnak idiay Inglatera tapno makikabbalayak ken ni Tatang ken tapno ageskuelaak.
Sinuratannak da nanang ken ni manang agarup kada innem a bulan. Idiay ngudo dagiti suratda, iyebkasda ti tarigagayda nga agbalinak a nasayaat nga umili, nasungdo iti Ari ken iti pagilian. Nalabit nadismayada kadagiti insungbatko gapu ta insuratko a mamatiak a di umiso ti nasionalismo ken ti gubat. Ngem, gapu ta awan nabatad a pannakaiwanwanko, idi agtin-edyerak, nagkallautangak.
Idi Hulio 1939, innem a lawas sakbay a nangrugi ti Gubat Sangalubongan II, nailistaak kas soldado ti armada ti Britania. Biente-anyosak la idi. Di nagbayag naibaon idiay makin-amianan a Francia ti nakaikamengak a buyot. Idi rinautnakami dagiti eroplano ti Alemania, dakami a babbaro impaturongmi dagiti riplemi kadakuada ket pinaltoganmi ida. Nakaal-aliaw ti panagbiagmi. Nagsanudkami gapu kadagiti umab-abanten nga armada nga Aleman, ket maysaak kadagidiay nagbakuit manipud Dunkirk idi umuna a lawas ti Hunio 1940. Agalinggagetak pay laeng a makalagip iti nakitak nga intero a batalion dagiti natay a nagkaraiwaris idiay igid ti baybay. Nalasatko dayta nakaap-aprang a pasamak ket dimmanonak sadi Harwich iti makindaya nga Inglatera a silulugan iti bassit a bapor.
Iti sumaganad a tawen, idi Marso 1941, naibaonak idiay India. Sinanaydak sadiay kas mekaniko dagiti instrumento. Kalpasan ti sumagmamano nga aldaw idiay ospital gapu iti impeksion, inyalisdak iti maysa a yunit ti armada sadi Delhi, a kabesera ti India. Gapu ta adayoak idiay balaymi ken saanak pay unay nga immimbag, inrugik ti nagpampanunot maipapan iti masanguanan. Nangnangruna nga inut-utobko no ania ti mapasamak kadatayo no mataytayo.
Panangipakat iti Sabali a Kinasungdo
Ni Bert Gale a padak nga Ingles, ti kakuartok idiay Delhi. Maysa nga aldaw kinunana a “ti relihion kukua ti Diablo,” maysa a komento a namaginteres kaniak. Ni baketna nagbalin a Saksi ni Jehova, ket kadarato, mangipatulod kadagiti publikasion ti Biblia. Maysa kadagitoy, ti pampleta a Hope, naawisna ti interesko. Ti salaysayna maipapan iti namnama ti panagungar inikkannak iti pudpudno a kinalinak.
Idi rugrugi ti 1943, nakisarita ni Bert iti maysa a sibilian nga Anglo-Indian, a ni Teddy Grubert, a katrabahuanmi idiay kampo militar. Nasdaawkami ta naammuanmi a Saksi ni Teddy. Nupay idi 1941 naiparit dagiti publikasion dagiti Saksi ni Jehova, intugotnakami kadagiti gimong dagiti Saksi idiay Delhi. Iti dayta bassit a kongregasion, damo unay iti panagbiagko a nasarakak ti pudpudno, nabara a panagkakadua. Ni Basil Tsatos, lakay a Kristiano a kabsat a taga Grecia, inasikasonak ket sinungbatanna dagiti saludsodko. Nangipaay kadagiti nalawag a sungbat ti Biblia kadagiti saludsod no apay lumakay ken mataytayo, ti panagungar, ken ti baro a lubong ti kinalinteg nga inkari ti Dios.—Aramid 24:15; Roma 5:12; 2 Pedro 3:13; Apocalipsis 21:3, 4.
Ti pampleta a Peace—Can It Last?, a naipablaak idi 1942, ti nangnangruna a nangkayaw iti interesko. Intudona a ti Liga de Naciones isu ti “eskarlata ti marisna nga atap nga animal.” (Apocalipsis 17:3) Idi inadawna ti kapitulo 17, bersikulo 11, ti Apocalipsis, kinuna ti pampleta: “Mabalin a makuna itan a ti Liga ‘adda idi, ngem awanen.’” Kas panangituloy, kunana: “Ti timpuyog dagiti nailubongan a nasion agparangto manen.” Idi 1945, nasurok tallo a tawen kalpasanna, dayta ti eksakto a napasamak idi a nabukel ti Naciones Unidas!
Idi naiparit ti literatura dagiti Saksi, nakatulongak kadagiti kabbaro a gagayyemko. No adda sumangpet a sangakarton a bokleta a Peace—Can It Last?, ipaidulin ti kongregasion kaniak dayta. Adda kadi mangpanunot nga agbirok iti naiparit a literatura iti uneg ti kampo militar? Kada makigimongak, nangitugotak ti sumagmamano a pampleta tapno adda abasto dagiti kakabsat. Inlemmengko pay dagiti personal a literaturada iti Biblia no amkenda a masukimat ti balbalayda. Kamaudiananna, idi Disiembre 11, 1944, naikkaten ti pannakaiparit.
Nasuot ti kinasungdok kadagiti Nakristianuan a sursuro bayat ti pannakarambak ti Christmas idi 1943 nga inorganisarda iti kampomi. Nagkitakitak a makiraman, tangay naadalko a ni Jesus saan a nayanak iti nalam-ek a Disiembre ket dagidi nagkauna a Kristiano dida rinambakan ti Christmas.—Idiligyo ti Lucas 2:8-12.
Idi naangay ti “United Announcers’” nga Asamblea idiay Jubbulpore (Jabalpur) idi Disiembre 27 agingga iti 31, 1944, maysaak kadagiti agarup 150 a timmabuno. Adu a delegado ti kombension ti nagtren manipud Delhi, nga 600 kilometro ti kawatiwatna. Diakto pulos malipatan ti nagsayaat nga atmospera iti kombension a naangay iti ruar, a nakakitaak iti panagtignay ti organisasion ni Jehova.
Napadagus dagiti delegado ti kombension kadagiti dormitorio dagiti eskuelaan, a sadiay nagkakansionkami kadagiti kanta ti Pagarian ken tinagiragsakmi ti Nakristianuan a panaglalangen. Iti dayta a kombension inrugik ti nakiraman iti trabaho a panangasaba iti publiko, trabaho nga impatpategko nanipud idin.
Amin a Tiempo a Ministerio Idiay Inglatera
Nagsubliak idiay Inglatera idi 1946 ket di nagbayag nakitimpuyogakon iti Kongregasion ti Wolverton. Nupay addaankam la ti agarup sangapulo nga agibumbunannag iti Pagarian, natalinaay ti riknak, ket napasarak ti isu met la a pannakapnek a kas kadagidi kakabsatko idiay India. Ni Vera Clifton naisalsalumina unay iti kongregasion kas napudno, naasi a tao. Idi naammuak nga agpadakami nga agtartarigagay nga agpayunir, a kas awagda kadagiti ministro iti amin a tiempo, nagkasarkami, idi Mayo 24, 1947. Kinomponerko ti maysa a caravan, wenno trailer, ket iti sumuno a tawen, naawatmi ti damo a teritoriami kas payunir, nga isu ti ili ti Huntingdon.
Kadagidi nga aldaw nagbisikletakami a nasapsapa a nagturong kadagiti bario. Ti agmalmalem a panangaskasabami nasinga laeng iti apagbiit a panangaldawmi iti sandwich. Uray pay kasano ti kapigsa ti angin a sinubami wenno ti tudo bayat nga agbisbisikletakami nga agawid, naragsak ken kontentokami iti trabaho ti Apo.
Idi agangay tinarigagayanmi a palawaen ti ministeriomi ken iraman ti “naimbag a damag” kadagiti tattao iti dadduma a pagilian. (Mateo 24:14) Isu a nagaplikarkami a tumabuno iti eskuelaan a para misionero sadi Gilead idiay South Lansing, Nueva York, E.U.A. Kamaudiananna, naakseptarkami iti maika-26 a klase ti Gilead a nagraduar idi 1956.
Napalawa a Ministerio Idiay Africa
Ti teritoriami kas misionero isu ti Northern Rhodesia (Zambia itan) idiay Africa. Di nagbayag idi makasangpetkamin, inawisdakami nga agserbi iti Bethel dita a pagilian. Kas paset ti trabahok idiay Bethel, tinamingko dagiti surat para kadagiti kongregasion ti Daya nga Africa. Idi 1956, ti Kenya—maysa kadagiti pagilian ti Daya nga Africa—up-uppat ti Saksi, idinto ta adda nasurok a 24,000 iti Northern Rhodesia. Inrugimi ken Vera nga inarapaap a nagsayaat koma ti agserbi iti lugar a dakdakkel ti pakasapulan.
Idi kuan, dimi ninamnama, nakaawatak ti sabali nga imbitasion idiay Eskuelaan ti Gilead, a daytoy ket sangapulo a bulan a kurso para kadagiti manangaywan. Idi imbatik ni Vera idiay Northern Rhodesia, nagturongakon idiay Siudad ti Nueva York, nga ayan ti Eskuelaan ti Gilead idi a tiempo. Idi nalpasko ti kurso idi Nobiembre 1962, nadutokanak a mapan idiay Kenya tapno mangipasdek sadiay iti sanga nga opisina. Iti daydi a tawen nasuroken a sangagasut dagiti Saksi idiay Kenya.
Idi agsubliakon idiay Northern Rhodesia tapno agkitakami ken Vera, dumagasak koma idiay Nairobi, Kenya. Ngem idi simmangpetak, ni Bill Nisbet, a nagraduar sadi Gilead iti maika-25 a klase, sinabatnak ket impadamagna nga adda gundawayko a mangala iti opisial a pammalubos tapno agnaedak a dagdagus iti Kenya. Inasitganmi dagiti autoridad ti imigrasion, ket kalpasan ti sumagmamano la a minuto, nakaalaak iti lima a tawen a permiso nga agtrabaho. Isu a diak nakasublin idiay Northern Rhodesia; imbes ketdi, sinangpetannak ni Vera ditoy Nairobi.
Kalpasan nga inadalmi ti napalaka a kurso iti lenguahe a Swahili, nakikuyogkamin a nangasaba iti bassit a kongregasion ti Nairobi. No malpasmi a basaen ti sermonmi a Swahili, ibaga ti bumalay a, “Diak matarusan ti Ingles!” Nupay kasta, nagporsegikami ket nagin-inut a naparmekmi ti di pagkikinnaawatan iti lenguahe.
Ti teritoriami addaan kadagiti subdibision a naadaw iti Biblia ti naganda a kas iti Jerusalem ken Jerico. Dagdagus a timmanor ti panaginteresda, ket kadagitoy a lugar adu ti nagbalin a kabbaro nga agibumbunannag iti Pagarian. Anian a karkarna ti epekto ti kinapudno ti Biblia kadagitoy a tattao! Naikkat ti rikna a kinasuperior ti tribu bayat a ti kinasungdoda iti Pagarian isu ti namagkaykaysa iti ili ni Jehova. Nakiasawada pay kadagiti sabali a tribu, karkarna a banag kadagiti saan a Saksi.
Dagiti kabbaro a manangiwaragawag iti Pagarian pinetpetanda a sireregta ti kinapudno. Ni Samson, kas pagarigan, sigagagar unay a makastrek koma ti kinapudno iti Biblia idiay lugarda gapuna kanayon a nagkiddaw a maibaon sadiay dagiti payunir. Kinapudnona, sinilpuanna ti balayna idiay rehion ti Ukambani tapno adda pagdagusanda. Di nagbayag nabangon sadiay ti baro a kongregasion dagiti manangiwaragawag iti Pagarian.
Sumagmamano a daras a sinarungkarak dagiti kakabsat idiay Etiopia a pagilian iti Daya nga Africa. Agpromedioda iti ministerio iti nasurok a 20 nga oras iti binulan, nupay maidaddadanesda, mapangpang-orda, ken naynayda a masisiim. Naminsan dua a bus a nagkarga kadagiti kakabsat a taga Etiopia ti nakadomingo a nagbiahe, a linasatda dagiti delikado a baet dagiti bantay, tapno tabunuanda ti kombension distrito idiay Kenya. Karkarna ti laingda nga agipamuspusan tapno maiserrekda dagiti literatura ti Pagarian iti pagilianda. Dakami ditoy Kenya naragsakankami a nangipaay iti abastoda.
Naipaulog ti opisial a pannakaiparit ti trabahomi ditoy Kenya idi 1973, ket inkapilitan a pinapanawda dagiti misionero. Ngem idin nasurok a 1,200 a Saksi ti addan ditoy Kenya, ket adu kadagitoy ti immay idiay eropuerto tapno itedda ti dikam maliplipatan a pammalubos. Gapu iti kaaddada sinaludsod ti kaduami a pasahero no artistakami wenno ania. Nagsublikami ken ni Vera idiay Inglatera ket inikkandakami ti sabali a trabaho sadiay, ngem inil-iliwmi ti agsubli idiay Africa.
Isusubli Idiay Africa
Gapuna, sumagmamano a bulan kalpasanna, naawatmi ti sabali a trabahomi, idiay Bethel sadi Accra, ti kabesera ti Ghana a pagilian iti laud nga Africa. Iti panagtrabahok sadiay, nakitak ti rigat a sagsagabaen dagiti kakabsat. Bayat a naggatangak kadagiti taraon ken abasto ti pamilia ti Bethel, nasdaawak iti sobra a ngina dagiti makan. Masansan a dika makagatang kadagiti banag a kasapulam. Ti kinakirang ti gasolina ken ti kinatakkon dagiti piesa ti lugan nangnayon iti problema.
Naadalko ti pateg ti panagan-anus, galad a pinatanor dagiti kakabsat a taga Ghana. Makaparegta a kitaen ti naragsak a kababalin bayat a linabananda ti sulisog a pananggun-od kadagiti kasapulan ti biag babaen iti panangpasuksok. Kas resultana, ti ili ni Jehova idiay Ghana nagdinamagda gapu ta mapagpiaranda ket tinagiragsakda ti nasayaat a nagan kadagiti adu nga opisial.
Nupay nakurapayda iti material, rimmang-ay ti naespirituan a kinabaknangda. Iti intero a pagilian, dagiti publikasionmi iti Biblia bale masarakan iti kada balay. Ket nakitami ti irarang-ay ti bilang dagiti manangiwaragawag iti Pagarian idiay Ghana manipud 17,156 idi 1973 idi a kasangsangpetmi agingga iti nasurok 23,000 idi 1981. Iti dayta a tawen ti panagramaram ti kanser iti kudilko, a di pagduaduaan a kimmaro gapu iti pannakaibilagko idiay India ken Africa, isu ti nangpilit kadakami a mangpanaw iti Ghana ket agsubli idiay Inglatera tapno regularak nga agpaagas.
Kabbaro a Sirkumstansia Idiay Inglatera
No kaniak ti isusublimi kaipapananna ti adu a panangibagay no iti ministeriok. Nasanayak nga agsao a sibubulos kadagiti tattao a nangraem iti Dios ken iti Biblia. Ngem ditoy London, manmanoak a makasarak iti kasta a kababalin. Nasdaawak iti panagporsegi dagiti kakabsat ditoy Britania. Daytoy ti nakakitaak iti kinanasken ti panangpatanor iti dakdakkel nga empatia kadagiti tattao a “nalalatan ken naiwarawara” iti naespirituan.—Mateo 9:36.
Idi nakasublikamin manipud Africa, dakam ken Vera nagserbikami iti Bethel sadi London agingga iti ipapatayna idi Setiembre 1991 iti edad a 73. Saan a nalaka ti pannakapukaw iti kasta a matalek a kadua a nakipagbannog iti sibayko iti ministerio iti adu a tawen. Mailiwak unay kenkuana. Ngem maragsakanak iti nagsayaat a pammaregta nga inawatko iti pamilia ti Bethel nga agarup 250 ti kamengna.
Talaga nga ibilangko a pribilehio ti pannakapasarko iti umab-abante a panagtignay ti organisasion ni Jehova ken ti pannakakita kadagiti nagadu a mangar-aramid iti amin a tiempo a ministerio a wagas ti panagbiagda. Maipasiguradok kadakayo, nga awanen ti nasaysayaat pay a panagbiag ngem daytoy, tangay “ni Jehova . . . saannanto a baybay-an dagidiay nasungdona.”—Salmo 37:28.
[Ladawan iti panid 23]
Nagpayunirkami idiay Inglatera nanipud 1947 agingga iti 1955
[Ladawan iti panid 23]
Damok a panangasaba bayat ti kombension idiay India
[Ladawan iti panid 23]
Idi misionerokami idiay Northern Rhodesia
[Ladawan iti panid 23]
Idi 1985, kaduak dagiti gagayyem a diak nakita iti 12 a tawen