Naimbag iti Tengnga ti Dakes
ITI agdama a lubong, agparang a manmano ti situtulok a tumulong. Ngem dagiti dadduma tarigagayanda pay met ti “maiduma”—ti agaramid iti naimbag kadagiti sabsabali uray kaskasano. Tunggal tawen, nagadu a tattao ti mangipapaay iti binilbilion a doliar para kadagiti aktibidad nga ibilangda a mangitantandudo iti pagimbagan dagiti sabsabali. Idiay Britania, kas pagarigan, dagiti donasion ti kaasi ket nadanonna ti kangatuan pay laeng a gatad a $13 bilion (U.S.) idi 2002. Sipud idi 1999, sangapulo a naparabur a pilantropo ti nangipaay wenno nangikari iti nasurok a $38 bilion (U.S.) tapno tumulongda kadagiti agkasapulan.
Dadduma kadagiti naimbag a trabaho a nagapuanan dagiti mangipapaay iti kaasi ket pakaibilangan ti panangipaagas kadagiti napanglaw a pamilia, panangtaripato kadagiti ubbing dagiti agsolsolo a nagannak, panangipaay iti pondo para kadagiti programa a panagbakuna kadagiti napanglaw a pagilian, panangted kadagiti ubbing ti damo a libroda, panangipaay kadagiti mataraken a dinguen a pagpuonan dagiti mannalon kadagiti napanglaw a pagilian, ken panangipatulod kadagiti abasto a pangsaranay kadagiti biktima ti natural a didigra.
Dagita a nadakamat ipakitana a kabaelan dagiti tattao ti agaramid iti naimbag kadagiti sabsabali. Ngem, makapaladingit ta adda met dagiti tattao a makaaramid kadagiti di mairusok a kinadakes.
Lumanlanlan ti Kinadakes
Sipud idi nagpatingga ti Gubat Sangalubongan II, addan ti dandani 50 a nairekord nga insidente ti panangikisap iti puli ken reprep a panangpapatay maipuon iti politika. “Gapu kadagitoy a pasamak,” kuna ti magasin nga American Political Science Review, “natay ti di kumurang a 12 a milion ken 22 a milion a sibilian, nga ad-adu ngem ti amin a biktima dagiti gerra sibil ken gubat iti nagbabaetan dagiti nasion sipud idi 1945.”
Bayat ti naudi a kagudua ti maika-20 a siglo, napattapatta a 2.2 a milion a tao ti napapatay idiay Cambodia maigapu iti politika. Ti guranggura dagiti nagduduma a puli idiay Rwanda ti nagresulta iti ipapatay ti nasurok a 800,000 a lallaki, babbai, ken ubbing. Dagiti kinaranggas a maigapu iti relihion ken politika idiay Bosnia ti nagresulta iti ipapatay ti nasurok a 200,000 a tao.
Iti panangtukoyna kadagiti nabiit pay a kinadakes, kinuna idi 2004 ti sekretario-heneral ti United Nations: “Idiay Iraq, nakitatayo dagiti sibilian nga awanan asi a napapatay, bayat a natiliw ken siuulpit a napapatay dagiti mangipapaay iti saranay, periodista ken dadduma pay a saan a karaman iti gubat. Nakitatayo met dagiti balud nga Iraqi nga inaanimal a namaltrato. Idiay Darfur, nakitatayo ti intero nga umili a napuersa a mangpanaw iti lugarda, ken nadadael dagiti balbalayda, bayat a naaramid dagiti panangrames kas nairanta a pamay-an. Idiay makin-amianan nga Uganda, nakitatayo dagiti ubbing a nabaldado ken napuersa a makipaset kadagiti nakaap-aprang nga aramid ti kinaulpit. Idiay Beslan, nakitatayo dagiti ubbing a nakautibo ken nakaam-ames a namasaker.”
Uray kadagiti makunkuna a narang-ay a pagilian, lumanlanlan dagiti krimen a maigapu iti gura. Kas pagarigan, ti Independent News impadamagna idi 2004 a ti Britania nasaksianna ti “maminsangapulo ket maysa a panagadu no iti bilang dagiti biktima ti panangraut ken panangabuso maigapu iti puli iti naglabas a dekada.”
Apay nga agaramid kadagiti kasta a kinadakes dagiti tattao a makabael nga agaramid iti adu a kinaimbag? Agsardengto ngata ti kinadakes? Kas ipakita ti sumaganad nga artikulo, mangipaay ti Biblia kadagiti makapnek a sungbat kadagitoy a makaburibor a saludsod.