“The Song of the Sea”—Ti Manuskrito a Namagsilpo iti Dua a Periodo ti Panawen
IDI Mayo 22, 2007, adda kapaset dagiti Hebreo a lukot a napetsaan iti maikapito wenno maikawalo a siglo K.P. a naidispley iti Israel Museum idiay Jerusalem. Dayta ket manuskrito ti Exodo 13:19–16:1. Nairaman iti dayta ti maaw-awagan iti “the Song of the Sea”—ti kanta ti panagballigi a kinanta dagiti Israelita kalpasan ti namilagruan a pannakaispalda iti Nalabaga a Baybay. Apay a makapainteres ti pannakaidispley dayta a kapaset dagiti lukot?
Ti sungbat ket adda nakainaiganna iti petsa ti manuskrito. Dagiti Dead Sea Scroll ket naisurat iti nagbaetan ti maikatlo a siglo K.K.P. ken umuna a siglo K.P. Sakbay a nasarakan dagita agarup 60 a tawenen ti napalabas, ti kadaanan a Hebreo a manuskrito ket ti Aleppo Codex, a napetsaan iti 930 K.P. Malaksid iti sumagmamano a kapaset dagiti lukot, awanen ti nasarakan a Hebreo a manuskrito a napetsaan iti nagbaetan ti sumagmamano a gasut a tawen.
Kinuna ni James S. Snyder, direktor ti Israel Museum: “Ti manuskrito a The Song of the Sea pagsilpuenna ti periodo ti dua a panawen iti nagbaetan dagiti Dead Sea Scroll . . . ken ti Aleppo Codex.” Sigun kenkuana, dayta a manuskrito agraman ti dadduma pay a nagkauna a paset ti Biblia ket “mangipaay iti naisangsangayan a pagarigan no kasano a nagtalinaed a di nabalbaliwan ti maysa a manuskrito.”
Dayta a kapaset dagiti lukot ket maipagarup a maysa kadagiti adu a manuskrito a nasarakan idi arinunos ti maika-19 a siglo iti maysa a sinagoga idiay Cairo, Egipto. Nupay kasta, ti kinapateg dayta ket sa la naammuan ti maysa a pribado a kolektor kadagiti Hebreo a manuskrito idi a kinasaritana ti maysa nga eksperto kadagita a banag idi arinunos ti dekada 1970. Iti dayta a tiempo, nakarkulo ti petsa dayta a kapaset ti lukot babaen ti kaadu ti linaonna a karbon (carbon dating) sa naidulin agingga a naidispley iti Israel Museum.
Maipapan iti kinapateg ti kapaset dagiti lukot, kastoy ti kinuna ni Adolfo Roitman, panguluen ti Shrine of the Book, Israel Museum, ken kurador dagiti Dead Sea Scroll: “Ti manuskrito a The Song of the Sea ti mangpaneknek iti kasta unay a kinaumiso ti pannakasakar ti Masoretiko a bersion ti Biblia iti sinigsiglo. Nakaskasdaaw no kasano a ti naisangsangayan nga estilo ti The Song of the Sea ket nagtalinaed a kas iti estilona met laeng idi maika-7 agingga iti maika-8 a siglo.”
Ti Biblia ti naipaltiing a Sao ti Dios ket ni Jehova ti kangrunaan a nangitalimeng iti dayta. Kanayonanna, dagiti Kasuratan ket siaannad a kinopia dagiti eskriba. No kasta, di mapagduaduaan ti kinaumiso ti teksto ti Biblia nga us-usarentayo ita.
[Picture Credit Line iti panid 32]
Impaay ti Israel Museum, Jerusalem