Kinadalus​—Apay a Napateg?

Rinibun a tawen nga agsagsagaba ti sangatauan gapu kadagiti sakit ken angol. Pagarupen ti dadduma a tattao a maigapu dagitoy iti pungtot ti Dios ken pannusana kadagiti nadangkes. Ti panagpaliiw ken naannad a panagsirarak iti adun a siglo ipakitada a dagiti babassit a parsua nga adda iti aglawlawtayo ti masansan a pakaigapuan dagiti sakit.

Natakuatan dagiti managsirarak iti tay-ak ti medisina a mabalin a mayakar dagiti sakit babaen kadagiti utot, marabutit, ipes, ngilaw, ken lamok. Natakuatanda pay a nalaklaka nga agwaras ti makaakar a sakit gapu iti saan a panangsalimetmet iti kinadalus. No kasta, mabalin nga agpeggad ti biagtayo no ditay salimetmetan ti kinadalus.

Siempre, agduduma ti pagannurotan ti kinadalus sigun iti kaugalian ken kasasaad. Kadagiti lugar nga awan ti umdas a danum ken nasayaat a pagpaayusan iti rugit, pudno a narigat ti panangsalimetmet iti kinadalus. Nupay kasta, nangted ti Dios iti instruksion kadagiti Israelita maipapan iti kinadalus bayat ti panagdaliasatda iti let-ang. Nagrigat idi a salimetmetan ti kinadalus iti sidong ti kasta a kasasaad!

Apay a ti kinadalus ket napateg iti Dios? Ania ti umiso a panangmatmat iti kinadalus? Ania a panagannad ti mabalinyo nga aramiden a sangapamiliaan tapno maliklikanyo ti sakit agingga a mabalin?

NI Max,a maysa nga ubing a taga-Cameroon, nagawid kalpasan ti klaseda. Mabisin ken mawaw, simrek iti nanumo a pagtaenganda, inarakupna ti agur-uray nga asona, indissona ti bagna iti lamisaan, sa nagtugaw ta magagaranen a mangan.

Ni nanangna nga adda iti kosina nadlawna a simrek ni Max isu a nangidasar iti sangapinggan a kalutluto nga innapuy ken bukbukel. Ngem nagbaliw ti ekspresion ti rupana idi nakitana ti bag ni Max a naiparabaw iti nadalus a lamisaan. Minulagatanna ti anakna sa kinunana, “Maaaax!” Naawatan ni Max ti kayatna a sawen, inikkatna a dagus ti bagna, sa nagdardaras a napan nagbuggo. Kalpasanna, nagsublin tapno mangan. Intanamitimna, “Dispensarennak Nanang ta nalipatak.”

Adu ti maaramidan ti naayat nga ina mainaig iti panangtaginayon ti kinasalun-at ken kinadalus ti pamilia, ngem kasapulanna ti pannakikooperar ti intero a sangakabbalayanda. Kas ipakita ti kapadasan ni Max, kasapulan ti napaut a panangsanay agsipud ta ti kinadalus kalikagumanna ti agtultuloy a panangikagumaan ken kasapulan dagiti annak ti kanayon a pammalagip.

Bigbigen ti ina ni Max a mabalin a makontaminaran ti taraon iti nadumaduma a pamay-an. Isu a saanna laeng a bugguan a naimbag ti imana sakbay nga agiggem iti taraon no di ket pagtalinaedenna pay a nakaluban dayta tapno saan a ngilawen. No siguraduenna a nakaluban ti taraon ken pagtalinaedenna a nadalimanek ken nadalus ti balay, manmano laeng nga agproblema kadagiti utot, marabutit, ken ipes.

Ti maysa a napateg a rason ti ina ni Max no apay a sipapanunot iti kinadalus ket kayatna a paragsaken ti Dios. “Ti Biblia ibagana a ti ili ti Dios masapul nga agbalin a nasantuan agsipud ta ti Dios ket nasantuan,” kinuna ti ina ni Max. (1 Pedro 1:16) “Ti kinasanto ket umasping iti kinadalus,” innayonna. “Isu a kayatko a nadalus ti pagtaenganmi, ken kayatko a nadalimanek ti pamiliami. Siempre, nagbalin a posible dayta gapu ta mannakikooperar ti tunggal miembro ti pamiliami.”

Kasapulan ti Kooperasion ti Pamilia

Kas napaliiw ti ina ni Max, kasapulan ti kooperasion ti tunggal miembro tapno mataginayon ti kinadalus ti pamilia. Dadduma a pamilia ti pasaray mangiwaya iti tiempo tapno pagsasaritaanda dagiti kasapulanda ken no ania ti rumbeng a parang-ayenda iti uneg ken ruar ti pagtaengan. Daytoy pay ti mamagsinged kadagiti kameng ti pamilia ken mangipalagip iti tunggal maysa no ania ti pasetda agpaay iti pagimbagan ti amin. Kas pagarigan, mabalin nga ilawlawag ti ina kadagiti natataengan nga annakna no apay a masapul nga agbuggoda no naggapuda iti kasilias, no nagiggemda kadagiti bambanag a kas iti kuarta, ken sakbay a manganda. No aramidenda dayta, sigurado a tuladento met ida dagiti addida.

Mabalin nga ikkan iti trabaho ti tunggal miembro ti pamilia. Nalabit mangyeskediul ti pamilia iti linawas a panagdalus iti balay ken maminsan wenno mamindua iti kada tawen a panagdalus iti intero nga uneg ti balay. Komusta met iti ruar ti balay? Kinuna ti mangisaksakit iti aglawlaw a ni Stewart L. Udall maipapan iti Estados Unidos: “Agbibiagtayo iti daga nga agkupkupasen ti pintasna, lumalaad, umil-ilet, ken inaldaw a madaddadael ti aglawlawna gapu iti polusion, arimbangaw, ken pannakadidigra.”

Kasta met kadi ti kapaliiwanyo iti aglawlawyo? Idi un-unana ken uray ita kadagiti dadduma nga ili iti Makintengnga nga Africa, ti paraanunsio iti ili batingtingenna ti kampana tapno alaenna ti atension dagiti umili. Ipukkawna a dalusanda ti ili, dalusanda dagiti pagayusan ti rugit (tubo wenno salulog), arbasanda dagiti kayo, parutenda dagiti ruot, ken ibellengda dagiti basura.

Ti panagibelleng kadagiti basura ket sangalubongan a problema ken sakit ti ulo dagiti autoridad. Kadagiti dadduma nga ili, saan a regular a makolekta dagiti basura isu a maurnong kadagiti kalsada. Mabalin a maawis dagiti lumugar a tumulong. Kas natulnog nga umili, dagiti Kristiano ti maysa kadagiti umuna a situtulok nga agtungpal kadagiti linteg ni Cesar. (Roma 13:3, 5-7) Dagiti pudno a Kristiano sidadaanda nga agsakripisio tapno makatulongda iti daytoy a banag. Talaga a kayatda a nadalus ti aglawlaw ken boluntarioda nga agdalus, a dida kasapulanen ti pammalagip ti paraanunsio. Ammoda a ti kinadalus iyanninawna ti nasayaat a pannakasanay ken kinaresponsableda. Mangrugi dayta iti tunggal indibidual ken iti kada pamilia. Ti simple a panangsalimetmet iti sanitasion ken kinadalus iti uneg ti balay ket agresulta iti nasaysayaat a salun-at ken napimpintas a buya ti sangakaarrubaan.

Ti Personal a Kinadalus Itan-okna ti Dios a Pagdaydayawantayo

Ti nadalus ken natakneng a panaglanglanga ket paset ti panagdayawtayo ken masansan a mangipabigbig iti nakaidumaantayo. Maysa a grupo a buklen ti agarup 15 nga agtutubo a lallaki ken babbai ti napan iti restawran kalpasan ti kombension dagiti Saksi ni Jehova idiay Toulouse, France. Dagiti nataengan nga agassawa nga adda iti dumna a lamisaan namnamaenda nga agariwawa ken naringgor dagita nga agtutubo. Nupay kasta, nasdaawda iti nanakman a panagtigtignay ken nasayaat a panagsasarita dagitoy a natakneng ti panagkawkawesda nga agtutubo. Idi dandanin pumanaw ti grupo, pinadayawan ti agassawa ti nasayaat a kababalinda ken kinunada iti maysa kadagiti agtutubo a lalaki a manmanon ti kasta a mapagwadan a kondukta kadagitoy nga aldaw.

Dagiti bumisbisita kadagiti sanga nga opisina, pagimprentaan, ken pagtaengan a pasilidad dagiti Saksi ni Jehova masansan nga apresiarenda ti kinadalus a makitada sadiay. Makalikaguman ti nadalus a kawes ken regular a panagbuggo ken panagdigus dagiti boluntario nga agtartrabaho ken agnanaed kadagita a pasilidad. Saan nga umdas ti basta panagusar iti deodorant ken bangbanglo tapno mataginayon ti personal a kinadalus. Dagita a boluntario, nga amin-tiempo a ministro, mangaskasabada iti rabii wenno iti ngudo ti lawas. Ti nadalus a langada ket mangyeg iti nasayaat nga epekto iti mensahe nga awitda.

“Agbalinkayo a Tumutulad iti Dios”

Naidagadag kadagiti Kristiano nga ‘agbalinda a tumutulad iti Dios.’ (Efeso 5:1) Inlanad ni propeta Isaias ti maysa a sirmata maipapan kadagiti anghel a nangdeskribir iti Namarsua babaen kadagitoy a sasao: “Santo, santo, santo.” (Isaias 6:3) Daytoy a panangiladawan ipaganetgetna ti naan-anay a kinasin-aw ken kinadalus ti Dios. Gapuna, kalikaguman ti Dios nga agbalin a nasantuan ken nadalus ti amin nga agdaydayaw kenkuana. Ibagana kadakuada: “Masapul a nasantuankayo, agsipud ta nasantuanak.”​—1 Pedro 1:16.

Ti Biblia iparegtana kadagiti Kristiano a ‘nanakman koma ti panagkawkawesda.’ (1 Timoteo 2:9, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Di pakasdaawan nga iti libro nga Apocalipsis, dinakamatna ti “nasileng, nadalus, napino a lienso” a mangirepresentar iti nalinteg nga ar-aramid dagidiay ibilang ti Dios a sasanto. (Apocalipsis 19:8) Iti sabali a bangir, ti basol ket masansan nga inyarig ti Kasuratan kas mansa wenno rugit.​—Proverbio 15:26; Isaias 1:16; Santiago 1:27.

Minilion a tattao ita ti agnanaed iti lugar a kasapulan ti agtultuloy a panagregget tapno agtalinaed a nadalus iti pisikal, moral, ken espiritual. Dumtengto ti naan-anay a solusion iti dayta a problema inton ti Dios ‘pagbalinenna a baro ti amin a bambanag.’ (Apocalipsis 21:5) Inton matungpal dayta a kari, mapukawton iti agnanayon ti amin a kita ti kinarugit.

[Footnote]

[Kahon iti panid 10]

Kalikaguman ti Dios ti Kinadalus

Bayat ti panagalla-alla dagiti Israelita idiay let-ang, nabilinda nga ikalida dagiti iblengda. (Deuteronomio 23:12-14) Talaga a makabannog dayta gapu iti kalawa ti pakarso, ngem awan duadua a nakatulong dayta tapno maprotektaranda kadagiti sakit a kas iti tipus ken kolera.

Nabilin dagiti umili nga agbuggoda wenno dadaelenda ti aniaman a banag a naisagid iti bangkay. Nupay mabalin a dida naawatan no apay a naibilin dayta, natulongan dagiti Israelita tapno maliklikanda ti sakit ken impeksion.​—Levitico 11:32-38.

Dagiti papadi masapul a bugguanda agpada ti ima ken sakada sakbay nga aramidenda dagiti annongenda iti tabernakulo. Narigat a trabaho ti panangpunno iti pagbugguan a palanggana a gambang, ngem maysa a nainget nga annuroten ti panagbuggo.​—Exodo 30:17-21.

[Kahon iti panid 11]

Pammalagip Dagiti Doktor

Ti danum ket napateg iti biag, ngem no nakontaminaran, mabalin a pakaigapuan ti sakit ken ipapatay. Ni Dr. J. Mbangue Lobe, a panguluen ti departamento ti medisina idiay puerto ti Douala, Cameroon, ket nangipaay iti sumagmamano a praktikal a singasing bayat a nainterbiu.

“Ipaburekmo ti danum no saanmo a sigurado a natalged dayta nga inumen.” Ngem imballaagna: “Awan dakesna ti panagusar kadagiti kemikal, ngem makadangran dagita no di umiso ti pannakaidulin ken pannakaaramatda. Sakbay a mangankayo ken no naggapukayo iti kasilias, kanayon koma nga agbuggo ken agsabonkayo. Nalaka laeng ti presio ti sabon, isu nga uray dagiti napanglaw makagatangda iti dayta. Masansan a labaanyo dagiti murengyo, nga agusarkayo iti napudot a danum no adda parikut wenno sakityo iti kudil.”

“Masapul a salimetmetan ti amin a miembro ti pamilia ti kinadalus iti uneg ken ruar ti balay,” innayon ti doktor. “Masansan a mabaybay-an dagiti inidoro ken kamarin isu a nalaka laeng a pagaponan dagiti ipes ken ngilaw.” Kastoy ti innayonna a napateg a pammalagip mainaig kadagiti ubbing: “Saankayo a basta agdigus lattan kadagiti waig iti lugaryo. Aduanda kadagiti mikrobio. Rinabii nga aglabarkayo sakbay a maturogkayo, agsipiliokayo a naimbag iti rabii, ken agmoskiterokayo a maturog.” Ti panggep dagitoy a komento ket tapno ammotayo ti aramidentayo, tapno agtignaytayo, ken tapno maliklikantayo ti sakit.

[Ladawan iti panid 10]

Makatulong ti pananglaba kadagiti mureng tapno maliklikan dagiti parikut ken sakit iti kudil

[Ladawan iti panid 10]

Boluntario nga agdalus dagiti Kristiano iti arubayanda

[Ladawan iti panid 10]

Adu ti maaramidan ti naayat nga ina mainaig iti panangtaginayon iti kinadalus ti pamilia