Ammoyo Kadi?

Ania a talaga ti napasamak iti lakasa ti tulag?

Para kadagiti Israelita, ti mismo a kaadda ti Dios ti isimsimbolo idi ti lakasa ti tulag. (Exodo 25:22) Maysa daytoy a sagrado a kayo a baul a nakalupkopan iti balitok a nangikargaan ni Moises iti dua a tapi a bato a nakaisuratan ti Linteg. Bayat a nagnaed dagiti Israelita iti let-ang, ti Lakasa ket naikabil iti Kasasantuan a paset ti tolda ti gimong. (Exodo 26:33) Idi agangay, naikabil dayta iti Kasasantuan a paset ti templo ni Solomon.​—1 Ar-ari 6:19.

Ti Lakasa ket naudi a nadakamat iti 2 Cronicas 35:3 idi a ni Ari Josias insublina dayta iti templo idi 642 K.K.P. Ni Manases nga apostata nga apong ni Josias ti nalabit nangikkat iti Lakasa idi inkabilna ti maysa nga idolo iti templo. Wenno nalabit nayakar dayta tapno di maan-ano idi impatarimaan ni Josias ti templo. (2 Cronicas 33:1, 2, 7; 34:1, 8-11) Kalpasanna, saanen nga ammo no ania ti napasamak iti Lakasa gapu ta saan a karaman dayta kadagiti banag a naipanaw iti templo idi pinarmek dagiti Babilonio ti Jerusalem idi 607 K.K.P.​—2 Ar-ari 25:13-17.

Awan ti ibaga ti Biblia a ti Lakasa ket naisubli iti Kasasantuan a paset ti templo nga imbangon manen ni Zorobabel ken awan met ti iparipiripna a nasukatan dayta.​—Esdras 1:7-11.

Asino dagiti nagduduma a Santiago a nadakamat iti Biblia?

Uppatda amin. Ti umuna ket ti ama ni apostol Judas (saan nga Iscariote), ken awanen ti sabali a maammuantay maipapan kenkuana.​—Lucas 6:16; Aramid 1:13.

Ti maikadua ket ni Santiago nga anak ni Zebedeo. Daytoy a Santiago ket kabsat ni Juan nga agpadpada nga apostol ni Jesus. (Mateo 10:2) Agparang a ti nanangna ket ni Salome a kabsat ti ina ni Jesus. (Idilig ti Mateo 27:55, 56 iti Marcos 15:40, 41 ken Juan 19:25.) No kasta, agkasinsin da Santiago ken ni Jesus. Isu ken ti kabsatna a ni Juan ket mangngalap ken katrabahuan da Pedro ken Andres.​—Marcos 1:16-19; Lucas 5:7-10.

Ni Santiago nga anak ni Alfeo ti maikatlo. Isu ket maysa met laeng kadagiti apostol ni Jesus. (Marcos 3:16-18) Naawagan isuna iti “Santiago a Bassit” idiay Marcos 15:40. Nalabit naawagan iti kasta gapu ta basbassit wenno ub-ubing ngem ni Santiago nga anak ni Zebedeo.

Ni Santiago nga anak da Jose ken Maria ti maikapat. Daytoy a Santiago ket kabsat ni Judas ken kabsat ni Jesus iti ina. (Marcos 6:3; Galacia 1:19) Kabayatan ti ministerio ni Jesus, ni Santiago ket saan pay idi a maysa kadagiti adalanna. (Mateo 12:46-50; Juan 7:5) Ngem sakbay ti Pentecostes 33 K.P., daytoy a Santiago ket nakipagkararag ken nanangna, kadagiti kakabsatna, ken kadagiti apostol iti makinngato a siled idiay Jerusalem. (Aramid 1:13, 14) Idi agangay, isu ket nagbalin a nalatak a kameng ti kongregasion idiay Jerusalem ken insuratna ti libro iti Biblia a naipasurot iti naganna.​—Aramid 12:17; Santiago 1:1.