Ammoyo Kadi?

Apay a salaysayen ti libro ti Biblia nga 1 Corinto ti karne a naidaton kadagiti idolo?

▪ Nagsurat ni apostol Pablo: “Tunggal banag a mailako idiay tiendaan ti karne itultuloyyo a kanen, a dikay agim-imtuod maigapu iti konsiensiayo.” (1 Corinto 10:25) Naggapuan dagita a karne?

Ti panagdaton kadagiti animal ti kangrunaan a ritual kadagiti templo dagiti Griego ken Romano, ngem saanda a kanen amin a naidaton a karne. Mailako iti tiendaan ti aniaman a matedda. Kuna ti libro nga Idol Meat in Corinth: “Dagiti opisial ti panagdaton . . . ket maawaganda no dadduma kas kusinero wenno partidor. Ilakoda kadagiti tiendaan ti dadduma kadagiti bingayda a nagparti kadagiti karne a maidaton.”

Gapuna, saan nga amin a karne a mailako kadagiti tiendaan ket tedda kadagiti naidaton iti templo. Ipakita dagiti nakabakab kadagiti paglakuan ti karne idiay Pompeii (Latin, macellum) nga adda dagiti nakali a kompleto a tulang ti karnero. Kuna ti eskolar a ni Henry J. Cadbury a daytoy ti mangipakita a “ti karne a magatang iti tiendaan ket mabalin a sibibiag pay wenno naparti iti macellum wenno napartin sa mailako wenno maidaton iti templo.”

Ibagbaga ngarud ni Pablo kadagiti Kristiano a nupay dida makiramraman iti pagano a panagdayaw, posible nga adda magatangda a karne a naggapu iti templo, ngem di kaipapanan dayta a namulitan dagita a karne.

Apay nga aggingginnura dagiti Judio ken Samaritano idi kaaldawan ni Jesus?

▪ Kuna ti Juan 4:9 a “saan a makilanglangen dagiti Judio kadagiti Samaritano.” Nangrugi dayta a kasasaad idi impasdek ni Jeroboam ti panagdayaw iti idolo iti makin-amianan a pagarian ti Israel a buklen ti 10 a tribu. (1 Ar-ari 12:26-30) Agnanaed dagiti Samaritano idiay Samaria, a kabesera ti makin-amianan a paset ti pagarian. Idi agangay, naawagan met a Samaritano amin nga agnanaed iti makin-amianan a pagarian. Idi sinakup ti Asiria ti 10 a tribu idi 740 K.K.P., dagiti Asirio pinagnaedda dagiti pagano a ganggannaet idiay Samaria. Gapu ta nangasawa dagiti Samaritano kadagiti ganggannaet, nalawag nga ad-adda pay a namulitan ti panagdayaw dagiti Samaritano.

Kalpasan ti adu a siglo, binusor dagiti Samaritano ti panangikagumaan dagiti Judio a mangibangon manen iti templo ni Jehova ken iti bakud ti Jerusalem idi nagsubli dagiti Judio manipud Babilonia. (Esdras 4:1-23; Nehemias 4:1-8) Idi nangibangon dagiti Samaritano iti bukodda a templo idiay Bantay Gerizim, nalabit idi maikapat a siglo K.K.P., kimmaro ti panagbinnusor mainaig iti panagdayaw.

Idi kaaldawan ni Jesus, ti sao a “Samaritano” ket ad-adda a mainaig iti relihion imbes nga iti lugar, ket mayaw-awag dayta iti maysa a pasurot ti nalatak a sekta idiay Samaria. Agdaydayaw pay laeng dagiti Samaritano idiay Bantay Gerizim, ket gurguraen ken saan ida a raraemen dagiti Judio.​—Juan 4:20-22; 8:48.

[Ladawan iti panid 12]

Seramika a bandeha a nakailaminaan ti maidatdaton nga animal, idi maikanem a siglo K.K.P.

[Credit Line]

Musée du Louvre, Paris

[Ladawan iti panid 12]

Impasdek ni Jeroboam ti panagdayaw iti idolo