Dagiti Saludsod Manipud Kadagiti Managbasa

Kasano kaseknan koma dagiti Kristiano maipapan iti posibilidad a nalaokan dagiti produkto a taraon kadagiti sangkap ti dara, kas ti namaga a plasma?

No adda nainkalintegan a pangibatayan a lokal a maus-usar ti dara ti animal (wenno aniaman a sangkapna) kadagiti taraon, rumbeng nga agannad dagiti Kristiano. Ngem, di nainsiriban ti nalabes a pannakaseknan gapu laeng iti atap wenno awan nakaibatayanna a danag.

Iti rugrugi ti historia ti tao, imbilin ti Namarsuatayo a di koma kanen dagiti tao ti dara. (Genesis 9:3, 4) Kinunana a ti dara irepresentarna ti biag, maysa a sagut a naggapu kenkuana. Iti laeng sakripisio, kas iti altar, a mabalin nga usaren ti dara a naggapu iti maysa a parsua. Wenno saan, maibukbok ti dara ti maysa a parsua iti daga, a kaipapananna ti panangisubli iti dayta iti Dios. Masapul a liklikan ti ilina ti panangsustento iti biag babaen ti pannangan iti dara. Imbilinna: “Dikayto mangan iti dara ti uray ania a lasag, ta ti biag ti isuamin a lasag isu ti darana. Siasinoman a mangan iti dayta maipusayto.” (Levitico 17:11-14) Naidagadag kadagiti Kristiano ti panangiparit ti Dios iti pannangan iti dara. (Aramid 15:28, 29) Isu a liniklikan dagiti immuna a Kristiano ti aniaman a taraon nga adda darana, kas ti karne ti saan a napadara nga animal wenno longganisa a dara.

Nupay kasta, kadagiti praktikal a pamay-an, kasano ti panagtignay dagidiay a Kristiano iti determinasionda nga ‘adaywan ti dara’? (Aramid 21:25) Basta iyaplikarda laeng kadi dagiti sasao ni apostol Pablo: “Isuamin a malako iti paguragaan, kanenyo, a dikay agim-imtuod a gapu iti konsiensiayo”?

Saan. Ti karne a mabalin a naggapu iti animal a naidaton iti templo ti idolo ti tuktukoyen dagiti sasao ti 1 Corinto 10:25. Kadagidi a tiempo, ilakoda ti sobra a karne manipud iti templo kadagiti komersiante, a nalabit itiponda dayta iti suplayda a karne a mailako kadagiti tiendaanda. Ti punto ni Pablo ket saan a dakes wenno narugit ti karne a naggapu iti templo. Nalabit kadawyan idi a maipaaruyot ken mausar kadagiti pagano nga altar ti dara dagiti animal a maidaton sadiay. Isu a no mailako ti dadduma kadagiti sobra a karne iti paglakuan, a nalawag nga awan nakainaiganna iti templo wenno ulbod a pammati dagiti pagano, mabalin a gatangen dagiti Kristiano dayta kas komersial a karne a nadalus ken napadara a naimbag.

Ngem sabali a banag no ammo dagidiay a Kristiano a ti karne dagiti saan a napadara nga animal (wenno longganisa a dara) ket maysa kadagiti magatang kadagiti paglakuan. Masapul a naannadda a mangpili iti karne a gatangenda. Mabalin a mailasinda dagiti produkto a karne a naglaon iti dara no naidumduma ti kolorna (a kas met ita a masansan a mailasin ti longganisa a dara kadagiti lugar a gagangay dayta). Wenno mabalin nga agsaludsod dagiti Kristiano iti pagaammo a partidor wenno iti agkakarne. No awan rasonda a mamati a ti karne adda laokna a dara, awan dakesna no gumatang ken manganda.

Insurat pay ni Pablo: “Maammuan koma dagiti isuamin a tattao ti kinarasonableyo.” (Filipos 4:5) Mabalin nga iyaplikar dayta iti pananggatang iti karne. Di ipasimudaag ti Linteg ti Israel wenno ti bilin ti umuna-siglo a Kristiano a bagi a manarawidwid a masapul a mangbusbos dagiti tattao ti Dios iti adu a tiempo nga agusisa maipapan iti karne, wenno natnateng laengen ti pagtaraonda no adda bassit atapda a nalaokan iti dara ti karne.

No nakapatay ti maysa a mangnganup nga Israelita iti animal, masapul nga ipaaruyotna ti darana. (Idiligyo ti Deuteronomio 12:15, 16.) No saan a maibus ti pamiliana ti karne, mabalinna nga ilako ti dadduma. Uray ti lasag a napadara a naimbag, adda latta nabati a bassit a dara iti karne, ngem awan pulos isingasing ti Biblia a ti Judio a gumatgatang iti karne masapul nga ammuenna no mano a minuto ti adda iti nagbaetan ti panangpatay ken panangipaaruyot, no ania nga urat ti nagedged a nagayusan ti dara, ken no kasano ti pannakaibitin ti animal ken no kasano kapaut. Mainayon pay, saan nga imbaga ti bagi a manarawidwid a masapul a napalalot’ kinaannad dagiti Kristiano iti daytoy a banag, a kas ket tay kasapulanda ti detalyado unay ken di masupiat a sungbat sakbay a manganda iti aniaman a karne.

Iti adu a pagilian ita, ipaalagad ti linteg, kaugalian, wenno relihiuso a kadawyan, a dagiti produkto a karne (malaksid dagiti naisangsangayan a produkto, kas ti longganisa a dara) ket masapul a naggapu kadagiti animal a napadara idi napartida. Gapuna, kadagita a lugar di rumbeng a maseknan unay dagiti Kristiano iti panangparti wenno iti panangproseso. Iti napalawa a kaipapanan, mabalinda ti ‘mangan iti komersial a karne, a saandan nga agim-imtuod pay,’ ket nadalus ti konsiensiada ta ad-adaywanda ti dara.

Nupay kasta, no dadduma adda dagiti teknikal a report maipapan iti komersial nga usar ti dara a pakariribukan ti dadduma a Kristiano. Ikalintegan ti dadduma a manangproseso iti karne a mabalin nga urnongen ti adu a dara manipud kadagiti naparti nga animal maipaay iti praktikal a pakausaran ken matgedan, kas iti abuno wenno taraon ti animal. Inadal dagiti managsirarak no mabalin nga usaren ti kasta a dara (wenno sangkap) kadagiti naproseso a karne. Dadduma a pabrika ti nangparnuay pay iti limitado a kaadu ti likido, ilado, wenno polbo a plasma (wenno sangkap ti red-cell a naikkat ti kolorna) a mabalin nga usaren a kasukat ti bassit a karne kadagiti kasla longganisa a produkto wenno pâté. Dadduma a panagadal ti nangisentro iti panangusar kadagiti polbo a produkto ti dara kas palaman wenno tapno aglaok ti danum ken taba iti giniling a karne, kadagiti produkto iti panagurno, wenno kadagiti dadduma a taraon ken inumen tapno manayonan ti protina wenno iron.

Nupay kasta, nakakadkadlaw nga adun a siglo a maar-aramid ti kasta a panagsirarak. Ngem, kasla limitado ti usar dagita a produkto, wenno awan pay ketdi, iti kaaduan a pagilian. Ipakita ti sumagmamano a report no apay:

“Ti dara ket pagtaudan dagiti nasustansia ken napateg a protina. Nupay kasta, bassit laeng a dara ti karne ti baka ti direkta a sidsidaen ti tao gapu iti napigsa a kolorna ken naidumduma a ramanna.”​—Journal of Food Science, Tomo 55, Numero 2, 1990.

“Adda napateg a kalidad ti protina ti plasma ti dara kas ti kinalakana a matunaw, emulsifying activity ken hydrophobicity-na . . . ket ti usarda iti panangproseso iti taraon adut’ maitedna a bentaha. Nupay kasta, awan pay naipasdek idiay Japan nga epektibo a sistema iti panangdalus iti plasma, nangruna kalpasan ti dehydration.”​—Journal of Food Science, Tomo 56, Numero 1, 1991.

Pasaray sukimaten ti dadduma a Kristiano ti etiketa dagiti nabungon a taraon, yantangay ipaalagad ti adu a gobierno ti pannakailista dagiti rekado. Ket mabalin nga aramidenda dayta a masansan iti aniaman a produkto nga atapenda a naglaon ti dara. Siempre, maiparbeng a liklikan dagiti produkto a nangilista kadagiti rekado kas ti dara, plasma ti dara, plasma, globin (wenno globulin) protein wenno hemoglobin (wenno globin) iron. Maysa nga impormasion iti panaggatang manipud iti maysa a kompania idiay Europa ti nangaklon: “Masapul a maikabil iti balkot ti taraon ti impormasion maipapan iti usar ti globin kas rekado tapno saan a maallilaw ti gumatgatang no iti komposision wenno pateg ti taraon.”

Nupay kasta, kasapulan ti kinarasonable uray iti panangsukimat kadagiti etiketa wenno panagimtuod kadagiti partidor. Dina kayat a sawen a masapul nga adalen ti tunggal Kristiano iti intero a lubong dagiti etiketa ken rekado kadagiti amin a nabungon a taraon wenno saludsodanda dagiti empleado ti restauran wenno paglakuan ti taraon. Mabalin a saludsodan nga umuna ti maysa a Kristiano ti bagina, ‘Adda kadi natalged nga ebidensia a maus-usar ti dara ken dagiti produktona kadagiti gagangay a taraon iti daytoy a lugar wenno pagilian?’ Awan ti sungbat iti kaaduan a lugar. Gapuna, adu a Kristiano ti nangikeddeng a saanda a mangbusbos ti adu a tiempo ken atension iti panangsukimat kadagiti adayo a posibilidad. Ti tao a naiduma ti panangmatmatna ket rumbeng nga agtignay sigun iti konsiensiana, a dina ukomen dagiti sabsabali a mabalin a naiduma ti panangtamingda iti dayta a banag ngem buyogen ti nadalus a konsiensia iti sanguanan ti Dios.​—Roma 14:2-4, 12.

Uray no mabalin a parnuayen dagiti taraon nga adda darana, mabalin a saan a maar-aramid daytoy gapu iti gastos, linteg, wenno dadduma pay a makagapu. Kas pangarigan, kinuna ti Food Processing (Setiembre 1991): “Kadagiti manangproseso nga addaan parikut iti kurang a 1% (iti nalpasen a meat patty) ti hidrolisado a beef plasma, masuktan dayta iti whey protein concentrate ken mabalin a sertipikaran kas Kosher.”

Nasayaat a maipaganetget nga ikalikagum ti linteg, kaugalian, wenno panagraman kadagiti adu a pagilian ti natural a panangpadara kadagiti naparti nga animal ket di rumbeng a mausar ti dara kadagiti dadduma a taraon. No awan umdas a pangibatayan iti panagpanunot a naiduma ti kasasaad iti maysa a lugar wenno napasamak itay kallabes ti maysa a dakkel a panagbalbaliw, di rumbeng a mariribukan dagiti Kristiano gapu laeng iti posibilidad wenno sayangguseng. Ngem, no awan duadua wenno dakkel ti posibilidad a nasaknap a maar-aramat ti dara​—iti man taraon wenno iti medikal a panangagas​—determinadotayo koma nga agtulnog iti bilin ti Dios nga adaywan ti dara.