Agtutubo​—Agpaiwanwankayo iti Sao ti Dios

“Gun-odem ti sirib, gun-odem ti pannakaawat.”​—PROV. 4:5.

1, 2. (a) Ania ti nakatulong ken apostol Pablo a mangdaer iti aglablaban a riknana? (b) Kasano a makagun-odka iti sirib ken pannakaawat?

“NO KAYATKO nga aramiden ti umiso, ti dakes ti adda kaniak.” Ammom kadi no asino ti nangibaga iti dayta? Isu ni apostol Pablo. Nupay ay-ayatenna ni Jehova, adda dagiti tiempo a marigatan a mangaramid iti umiso. Ania ti naibagana gapu iti dayta nga aglablaban a riknana? “Nakaay-ay-ayak a tao!” insuratna. (Roma 7:21-24) Maawatam kadi ti narikna ni Pablo? Marigatanka met kadi no dadduma a mangaramid iti umiso? Kas ken Pablo, maupayka kadi gapu iti dayta? No kasta, dika koma sumuksuko. Napagballigian ni Pablo dagita a karit, isu a mapagballigiam met.

² Nagballigi ni Pablo gapu ta nagpaiwanwan kadagiti “makapasalun-at a sasao.” (2 Tim. 1:13, 14) Kas resultana, naaddaan iti sirib ken pannakaawat a nakatulong kenkuana a nangsango kadagiti karit ken nangaramid kadagiti umiso a desision. Matulongannaka ni Jehova a Dios a gumun-od iti sirib ken pannakaawat. (Prov. 4:5) Impaayna dagiti kasayaatan a balakad babaen ti Saona, ti Biblia. (Basaen ti 2 Timoteo 3:16, 17.) Usigem no kasano a magunggonaanka kadagiti prinsipio a linaon ti Kasuratan no makilangenka kadagiti nagannakmo, no kasano ti panangusarmo iti kuarta, ken no agmaymaysaka.

Iti Pamilia

3, 4. Apay a mabalin a marigatanka a mangtungpal kadagiti pagannurotan dagiti nagannakmo, ken apay a mangipasdekda kadagiti pagannurotan?

³ Marigatanka kadi a mangtungpal kadagiti pagannurotan dagiti nagannakmo? Ania ti makagapu? Ti maysa ket nalabit ti tarigagaymo a maaddaan iti dakdakkel a wayawaya. Normal laeng dayta. Paset dayta ti panagmataengan. Ngem bayat nga addaka iti poder dagiti nagannakmo, obligasionmo ti agtulnog kadakuada.​—Efe. 6:1-3.

⁴ Nalaklakam a tungpalen dagiti pagannurotan ken kalikagum dagiti nagannakmo no matarusam no apay nga impasdekda dagita. Pudno, mariknam no dadduma ti narikna ti agtawen iti 18 a ni Brielle,a a nagkuna maipapan kadagiti nagannakna: “Kas man la dida pulos naglabas iti kastoy nga edad. Dida man la denggen no ania ti opinionko, ken dida kayat a mangaramidak iti bukodko a desision tapno agmataenganak met koma.” Kas ken Brielle, mabalin a mariknam nga istrikto unay dagiti nagannakmo. Nupay kasta, ti kangrunaan a rason a nangipasdek dagiti nagannakmo kadagiti pagannurotan ket gapu ta maseknanda kenka. Kanayonanna, ammo dagiti Kristiano a nagannakmo a manungsungbatda ken Jehova no saandaka nga aywanan a naimbag.​—1 Tim. 5:8.

5. Apay a pagimbagam no agtulnogka kadagiti nagannakmo?

⁵ Kinapudnona, ti panangtungpal kadagiti pagannurotan dagiti nagannakmo ket kasla panagbayad iti obligasion wenno utangmo iti banko​—no mapagtalkanka nga agbayad, ad-adda a pautangannaka ti banko. Umasping iti dayta, obligasionmo ti agtulnog ken agraem kadagiti nagannakmo. (Basaen ti Proverbio 1:8.) No ad-adda a natulnogka, ad-adda nga ipaayandaka dagiti nagannakmo iti dakdakkel a wayawaya. (Luc. 16:10) Ngem no kanayon a labsingem dagiti pagannurotanda, awan duadua a kednganda wenno ikkatenda pay ketdi ti wayawayam.

6. Kasano a dagiti nagannak matulonganda dagiti annakda nga agbalin a natulnog?

⁶ Ti maysa a pamay-an a dagiti nagannak matulonganda dagiti annakda nga agtungpal kadagiti impasdekda a pagannurotan ket babaen ti ulidanda a mismo. Ti situtulok a panagtulnogda kadagiti kalikagum ni Jehova ket mangipakita a nainkalintegan dagiti pagalagadan ti Dios. Dayta ti tumulong kadagiti annak a mangmatmat a nainkalintegan ti panangtungpal kadagiti pagannurotan nga impasdek dagiti nagannakda. (1 Juan 5:3) Kanayonanna, adda dagiti salaysay iti Biblia a mangipakita nga inikkan ni Jehova dagiti adipenna iti gundaway a mangyebkas iti opinionda mainaig iti sumagmamano a bambanag. (Gen. 18:22-32; 1 Ar. 22:19-22) Saan kadi a nasayaat met no dagiti nagannak sagpaminsan nga ikkanda dagiti annakda iti gundaway a mangyebkas iti kapanunotanda mainaig iti nagduduma a banag?

7, 8. (a) Ania a karit ti pakaipaspasanguan ti dadduma nga agtutubo? (b) Ania ti makatulong kenka a magunggonaan iti disiplina?

⁷ Ti maysa pay a karit a mabalin a pakaipasanguan dagiti agtutubo ket ti ibilangda a saan a nainkalintegan a panangkritikar dagiti nagannakda. No dadduma, mabalin a mariknam ti kas iti narikna ti agtutubo a ni Craig, a nagkuna: “Kasla polis ni nanangko​—dagiti la pagkamaliak ti sipsiputanna.”

⁸ No dadduma, kritikarendaka gapu ta kayatdaka nga aturen wenno disiplinaen. Bigbigen ti Biblia a narigat nga awaten ti disiplina uray no nainkalintegan dayta. (Heb. 12:11) Ania ti makatulong kenka a magunggonaan iti disiplina? Napateg a laglagipem a balbalakadandaka dagiti nagannakmo gapu ta ay-ayatendaka. (Prov. 3:12) Dida kayat a mairuboka. Imbes ketdi, kayatda a mapatanormo dagiti nasayaat a kababalin. Mabalin nga ammo dagiti nagannakmo a no saandaka nga aturen, arigna kaguradaka! (Basaen ti Proverbio 13:24.) Kasta met, masapul a maawatam a ti panagkamali ket paset ti panagsursuro. Isu a no aturendaka, kitaem ketdi no ania ti maadalmo iti dayta. “Ti pannakagun-od iti [sirib] kas gunggona ket nasaysayaat ngem iti pannakagun-od iti pirak kas gunggona ken ti pannakagun-od iti dayta kas apit ngem iti mismo a balitok.”​—Prov. 3:13, 14.

9. Imbes nga ing-ingpen dagiti agtutubo ti ibilangda a di nainkalintegan a pannakatratoda, ania ti mabalinda nga aramiden?

⁹ Agkamali met ketdi dagiti nagannak. (Sant. 3:2) No dadduma, mabalin a makaisawangda iti nasakit a sasao no disiplinaendaka. (Prov. 12:18) Ania ngata ti makagapu a kasta ti reaksionda? Nalabit nga adda pakasikoranda, wenno matmatanda a napaayda gapu kadagiti kamalim. Gapuna, imbes nga ing-ingpem ti ibilangmo a di nainkalintegan a pannakatratom, apay a dimo ketdi ipakita nga apresiarem ti panagreggetda a mangtulong kenka? Ti panangawatmo iti disiplina ket pagimbagam uray inton adultokan.

10. Kasano a nalaklakam a maawat dagiti pagannurotan ken panangatur dagiti nagannakmo?

¹⁰ Kayatmo kadi a nalaklakam a maawat dagiti pagannurotan ken panangatur dagiti nagannakmo? No kasta, masapul a parang-ayem ti abilidadmo a makikomunikar. Kasano? Umuna, sursuruem ti umimdeng. Agbalinka a “nasiglat no iti panagdengngeg,” kuna ti Biblia, “nainayad no iti panagsao, nabannayat no iti panagpungtot.” (Sant. 1:19) Imbes nga ikalintegam a dagus ti bagim, ikagumaam a kontrolen ti emosionmo ket imdengam a naimbag ti ibagbaga dagiti nagannakmo. Ipamaysam ti panunotmo iti ibagbagada, saan ket nga iti wagas ti panangibagada iti dayta. Kalpasanna, sidadayaw a bigbigem ti nagkamaliam. Iti kasta, ipakpakitam a naawatam ti imbagada. Ngem kasano no kayatmo nga ilawlawag ti makagapu a naisawang wenno naaramidmo ti maysa a banag? Kaaduanna a nainsiriban no ‘medmedam ti bibigmo’ ket aramidem ti kalkalikaguman dagiti nagannakmo. (Prov. 10:19) No makitada nga ipangpangagmo ida, dakdakkel ti posibilidadna nga imdengandakanto. Ti kasta a nataengan a tignay paneknekanna nga agpapaiwanwanka iti Sao ti Dios.

Iti Panangusar iti Kuarta

11, 12. (a) No maipapan iti kuarta, ania ti iparegta kadatayo ti Sao ti Dios, ken apay? (b) Kasano a matulongandaka dagiti nagannakmo nga agbadyet?

¹¹ “Ti kuarta agpaay a salaknib,” kuna ti Biblia. Ngem ibaga met la dayta a teksto a napatpateg ti sirib ngem iti kuarta. (Ecl. 7:12) Paregtaennatayo ti Sao ti Dios a ditay ayaten ti kuarta no di ket natimbeng koma ti panangmatmattayo iti dayta. Apay a rumbeng a liklikam nga ayaten ti kuarta? Usigem daytoy nga ilustrasion: Ti natadem a kutsilio ket napateg nga alikamen ti nalaing a kusinero. Ngem makadangran dayta a kutsilio no usaren ti saan a naannad a tao. Umasping iti dayta, makatulong ti kuarta no umiso ti pannakausarna. Ngem dagidiay “determinado a bumaknang” masansan nga isakripisioda ti relasionda iti gagayyemda, kapamiliada, ken uray iti Dios. Kas resultana, arigna a duyduyokenda ti “intero a bagbagida iti adu nga ut-ot.”​—Basaen ti 1 Timoteo 6:9, 10.

¹² Kasanom a masursuro ti umiso a panagbadyet? Agkiddawka iti singasing kadagiti nagannakmo. “Ti masirib a tao umimdengto ken gumun-od iti ad-adu pay a pammilin, ket ti tao nga addaan pannakaawat isu daydiay manggun-od iti nasigo a panangiwanwan,” insurat ni Solomon. (Prov. 1:5) Maysa nga agtutubo nga agnagan iti Anna ti nagpaisuro kadagiti nagannakna. Kinunana: “Insuro kaniak ni tatangko no kasano ti agbadyet, ken no kasano kapateg ti agbalin nga organisado iti panangusar iti kuarta ti pamilia.” Adda met dagiti praktikal a bambanag nga insuro ni nanangna. “Insurona a nasaysayaat no agkambasak nga umuna sakbay a gatangek ti maysa a banag,” kinuna ni Anna. Kasano a nagunggonaan ni Anna? Kinunana: “Ammok itan nga ibadyet ti kuartak. Naannadakon nga aggasto isu a saanak a maringgoran gapu iti di nesesita a panagutang.”

13. Kasanom a disiplinaen ti bagim no maipapan iti panaggasto?

¹³ Mabalin a mailumlomka iti utang no aggatangka lattan a dimo pay pinanunot nga umuna wenno aggastoka tapno laeng agpasindayag kadagiti gagayyemmo. Ania ti makatulong kenka a mangliklik kadagitoy a silo? No maipapan iti panaggasto iti kuarta, masapul a sursuruem a disiplinaen ti bagim. Kasta ti inaramid ni Ellena nga agtawen iti nasurok bassit a 20. “No rummuarkami kadagiti gagayyemko,” kunana, “agplanoak a naimbag ken ikeddengkon no mano laeng ti gastuek. . . . Nainsiriban met a no aggatangak, ti pakikaduaak ket dagiti gagayyemko a saan a gastador ken dagidiay mangisingasing a nasaysayaat ti agkambas nga umuna ngem iti gumatang a dagus.”

14. Apay a masapul nga agannad maibusor iti “makaallilaw a pannakabalin ti kinabaknang”?

¹⁴ Ti panagsapul iti kuarta ken panagbadyet ket napateg a paset ti biag. Ngem kinuna ni Jesus a ti pudno a kinaragsak ket magun-od dagidiay “sipapanunot iti naespirituan a kasapulanda.” (Mat. 5:3) Impakdaarna a mabalin a mapukaw ti interes ti maysa a tao kadagiti naespirituan a bambanag maigapu iti “makaallilaw a pannakabalin ti kinabaknang.” (Mar. 4:19) Gapuna, anian a nagpateg nga agpaiwanwanka iti Sao ti Dios ken taginayonem ti natimbeng a panangmatmat iti kuarta!

Bayat nga Agmaymaysa

15. Kaano a nangnangruna a mabalin a masubok ti kinasungdom iti Dios?

¹⁵ Iti panagkunam, kaano a nangnangruna a masubok ti kinasungdom iti Dios​—no adda kaduam wenno no agmaymaysaka? Bueno, mabalin nga ad-adda nga alertoka iti naespirituan no addaka iti eskuelaan wenno pagtrabahuan. Nasiputka iti posible a mamagpeggad iti espiritualidadmo. Ngem kadagiti gundaway nga ipagarupmo nga awan ti rumbeng a pagdanagam, kas koma no agmaymaysaka, mabalin a nalaklakam a labsingen dagiti moral a pagalagadan.

16. Apay a rumbeng nga agtulnogka iti Dios uray no agmaymaysaka?

¹⁶ Apay a masapul nga agtulnogka ken Jehova uray no agmaymaysaka? Laglagipem daytoy: Mabalin a masaktam ti rikna ni Jehova wenno maparagsakmo ti pusona. (Gen. 6:5, 6; Prov. 27:11) Adda epektona ken Jehova dagiti tignaymo gapu ta ‘maseknan kenka.’ (1 Ped. 5:7) Kayatna nga Isu ket ipangagmo tapno magunggonaanka. (Isa. 48:17, 18) Nasaktan ni Jehova idi a ti dadduma nga adipenna iti nagkauna nga Israel saanda nga impangag ti balakadna. (Sal. 78:40, 41) Iti sabali a bangir, napalalo ti panangipateg ni Jehova ken ni propeta Daniel yantangay isu ket tinukoy ti maysa nga anghel kas “makaay-ayo unay a lalaki.” (Dan. 10:11) Apay? Nagtalinaed ni Daniel a nasungdo iti Dios saan laeng a no adda kakaduana no di ket uray no agmaymaysa.​—Basaen ti Daniel 6:10.

17. Ania dagiti mabalin nga isaludsodmo iti bagim no agpilika iti paglinglingayan?

¹⁷ Tapno makapagtalinaedka a nasungdo iti Dios uray no agmaymaysaka, masapul a patanorem ti ‘pannakabalin ti pannakaawatmo a mangilasin agpadpada iti umiso ken di umiso’ ken sanayem dayta nga abilidad ‘babaen iti panangusarmo,’ kayatna a sawen, aramidem ti naadalmo nga umiso. (Heb. 5:14) Kas pagarigan, no agpilika iti musika a denggem, pelikula a buyaem, wenno site ti Internet a luktam, dagiti sumaganad a saludsod ti makatulong kenka a mangaramid iti umiso ken mangliklik iti di umiso: ‘Paregtaennak kadi daytoy a material nga agbalin a naasi wenno ituggodnak ketdi nga agragsak no ‘madidigra ti sabali’? (Prov. 17:5) Tulongannak kadi a ‘mangayat iti naimbag’ wenno pagbalinenna a narigat para kaniak a ‘guraen ti dakes’?’ (Amos 5:15) Ti ar-aramidem no agmaymaysaka ipalgakna no ania a talaga ti napateg kenka.​—Luc. 6:45.

18. No adda ilimlimedmo a dakes nga aramid, ania ti rumbeng nga aramidem, ken apay?

¹⁸ Ania ti rumbeng nga aramidem no adda ilimlimedmo a dakes nga aramid? Laglagipem a “daydiay mangabbong kadagiti salungasingna saanto nga agballigi, ngem daydiay mangipudno ken mangpanaw kadakuada maipakitaanto iti asi.” (Prov. 28:13) Anian a kinamaag nga itultuloy ti dakes nga aramid a ‘mangpaleddaang iti nasantuan nga espiritu ti Dios’! (Efe. 4:30) No adda dakes nga aramidmo, obligasionmo nga ipudno dayta iti Dios ken iti nagannakmo. No aramidem dayta, magunggonaanka. Dakkel ti maitulong kenka “dagiti lallakay iti kongregasion” mainaig iti daytoy a banag. Kinuna ni adalan a Santiago: “Ikararaganda koma [ti nakabasol], nga isu sapsapuanda iti lana iti nagan ni Jehova. Ket ti kararag ti pammati paimbagennanto ti addaan sagubanit, ket isu ibangonto ni Jehova. Kasta met, no nakaaramid kadagiti basol, mapakawanto dayta kenkuana.” (Sant. 5:14, 15) Pudno, mabalin nga agresulta dayta iti pannakaibabain ken nalabit adda dagiti di nasayaat nga ibungana. Ngem no adda turedmo nga agpatulong, maliklikam a kumaro dayta ken mariknam ti bang-ar nga itden ti nadalus a konsiensia.​—Sal. 32:1-5.

Paragsakem ti Puso ni Jehova

19, 20. Ania ti kayat ni Jehova para kenka, ngem ania ti masapul nga aramidem?

¹⁹ “Naragsak a Dios” ni Jehova ket kayatna nga agbalinka a naragsak. (1 Tim. 1:11) Maseknan unay kenka. Uray no awan makakitkita iti panagreggetmo a mangaramid iti umiso, makitkita dayta ni Jehova. Awan ti mailemmeng Kenkuana. Saan a kumitkita tapno agsapul iti kamali no di ket tapno tulonganna ti panagreggetmo a mangaramid iti umiso. ‘Mapan nga agsublisubli dagiti mata ti Dios iti intero a daga tapno ipakitana ti pigsana maigapu kadagidiay a ti pusoda naan-anay kenkuana.’​—2 Cron. 16:9.

²⁰ Gapuna, agpaiwanwanka iti Sao ti Dios, ken iyaplikarmo ti balakadna. Iti kasta, magun-odmo ti sirib ken pannakaawat a kasapulam tapno mapagballigiam dagiti nakaro a parikut ken makaaramidka kadagiti umiso a desision. Saanmo laeng a maay-ayo ni Jehova ken dagiti nagannakmo no di ket maaddaanka pay iti pudpudno a naragsak a biag.

[Footnote]

Ania ti Sungbatyo?

• Ania ti mabalin nga aramiden dagiti agtutubo tapno masurotda ken magunggonaanda manipud iti pagannurotan ken panangatur dagiti nagannakda?

• Apay a napateg ti maaddaan iti natimbeng a panangmatmat iti kuarta?

• Kasano a makapagtalinaedka a nasungdo ken Jehova uray agmaymaysaka?

[Ladawan iti panid 6]

Agtalinaedka kadi a nasungdo iti Dios uray agmaymaysaka?