Ania ti Aramidek no Adda Mang-bully Kaniak?

Serioso a banag ti panang-bully. Sigun iti maysa a panagadal idiay Britain, nasurok nga 40% kadagiti nagpakamatay nga agtutubo a naipadamag iti nasional a media ket agparang a nainaig iti panang-bully.

Ania ti panang-bully?

Ti panang-bully wenno panangasing saanna la a ramanen ti pisikal a panangdangran. Ramanenna pay dagitoy:

• Makapasakit a sasao. “Mabalin a natadem ti dila dagiti babbai,” kuna ti 20 anyos a ni Celine. “Diak malipatan dagiti imbagbagada wenno nagan a pangsursuronda kaniak. Impariknada nga awan serserbik ken awan mangayat kaniak. Dinanogdak la koman.”

• Panangipuera. “Likliklikandak dagiti kaeskuelaak,” kuna ti 18 anyos a ni Haley. “Pagparangenda nga awan lugarko iti panganan tapno diak makikatugaw kadakuada. Iti intero a makatawen, agsangsangit ken agmaymaysaak a mangmangan.”

• Cyberbullying. “Babaen ti sumagmamano la a talmeg iti kompiuter,” kuna ti 14 anyos a ni Daniel, “mabalinmon a dadaelen ti reputasion ti maysa a tao​—wenno uray ti biagna. Kasla imposible ngem mabalin a mapasamak dayta!” Ti cyberbullying ramanenna met ti panangipatulod kadagiti mangibabain a retrato wenno text babaen ti selpon.

Apay nga adda dagiti mang-bully iti dadduma?

Dagitoy ti sumagmamano a gagangay a rason.

• Napadasanda met a mismo. “Naumaak unayen iti panangirurumen dagiti padak nga agtutubo isu a rinugiak metten ti mang-bully tapno akseptarendak,” inadmitir ti agtutubo nga agnagan iti Antonio. “No mapanunotko ti napalabas, maamirisko a saan gayam nga umiso dayta!”

• Awan ti nasayaat a pagtuladanda. “Dagiti agtutubo a manang-bully masansan a tratuenda ti dadduma . . . babaen iti nakitada kadagiti nagannak, manong ken manangda, wenno dadduma pay a kapamiliada,” insurat ni Jay McGraw iti librona a Life Strategies for Dealing With Bullies.

• Agtignayda a kasla naturay​—ngem nababa met ti panangmatmatda iti bagida. “Naturay ti rikna dagiti ubbing a mang-bully a masansan a mangilemmeng iti nasaktan unay a rikna ken kinaawan panagtalek iti bagi,” insurat ni Barbara Coloroso iti librona a The Bully, the Bullied, and the Bystander.

Siasino dagiti kangrunaan a puntiria?

• 

  Dagiti mahilig nga agmaymaysa. Dadduma nga agtutubo a di unay mannakilangen isinada ti bagida isu a nalakada a mabiktima iti panang-bully.

• Dagiti agtutubo a maipagarup a naiduma. Dadduma nga agtutubo ti puntiria dagiti mang-bully gapu iti langa, kolor ti kudil, wenno relihion wenno gapu ta adda pisikal a depektoda​—aniaman a mabalin a pangsuronan dagiti bully.

• Dagiti agtutubo nga awan kompiansada iti bagida. Madlaw dagiti bully dagidiay negatibo ti panangmatmatda iti bagida. Dagita ti masansan a kalakaan a puntiria, yantangay posible a dida lumaban.

Ania ti mabalinmo nga aramiden no adda mang-bully kenka?

• 

  Dimo pampansinen. “Kayat a makita dagiti bully a masuronka iti ar-aramidenda kenka,” kuna ti agtutubo a ni Kylie. “No dimo ida pampansinen, maumadanto met laeng.” Kuna ti Biblia: “Daydiay masirib patalnaenna dayta agingga iti kamaudianan.”—Proverbio 29:11.

• Dika bumalbales. Lallalo a kumaro imbes a masolbar ti problema no agibaleska. Kuna ti Biblia: “Dikay subadan ti dakes iti dakes iti asinoman.”—Roma 12:17; Proverbio 24:19.

• Lumiklikka. Agingga a posible, liklikam dagiti tattao ken situasion a mabalinka a ma-bully.​—Proverbio 22:3.

• Padasem ti sumungbat iti dida namnamaen. Kuna ti Biblia: “Ti maysa a sungbat, no naalumamay, pagbaw-ingenna ti pungtot.”—Proverbio 15:1.

• Agpakatawaka. Kas pagarigan, no adda mangibaga kenka a nakaluklukmegka, sungbatam lattan iti, “Siguro kasapulak laeng ti agpakuttong!”

• Panawam ida. “No dika agun-uni, ipakpakitam a manakemka, ken nabilbilegka ngem iti mangsursuron kenka,” kuna ti 19 anyos a ni Nora. “Pakakitaan dayta ti panagteppel​—banag nga awan iti maysa a bully.”

• Padakkelem ti kompiansam iti bagim. “Madlaw dagiti naasing no agnernerbioska,” kuna ti agtutubo a ni Rita, “ken mabalin nga usarenda dayta a mangdadael iti nabatbati a kompiansam iti bagim.”

• Agipulongka. Sigun iti maysa a surbey, nasurok a 50% kadagiti amin a biktima ti cyberbullying ti saan nga agpulong, nalabit gapu iti bain (nangruna kadagiti lallaki) wenno buteng a balsenda ida. Ngem laglagipem a mas ikarkaro dagiti naasing ti ag-bully no awan ti agpulong. Ti panagpulong ti damo nga addang tapno agpatingga dayta.