Kalpasan ti mano a bulan, naupay ni Hitoshi iti panagbirokna iti trabaho. Kas pagarigan, idi nainterbiu iti maysa a trabaho, imbaga ni Hitoshi a dina kayat ti agulbod iti trabahona. Insungbat ti nanginterbiu, “Sabsabali ti panagpampanunotmo!” Pinatibker dagiti kapamilia ken gagayyem ni Hitoshi ti determinasionna nga agbalin a napudno, ngem nagduadua. Kinunana, “Pinampanunotko no pagsayaatak met laeng ti panagbalinko a napudno gapu iti pammatik.”

Ipakita ti kapadasan ni Hitoshi a saan nga ipatpateg ti amin ti panagbalin a mapagpiaran. Kinaagpaysuanna, ibilang pay ti dadduma a padagsen laeng dayta, nangruna iti panagnegosio. “Napalawlawanak kadagiti suitik a tattao,” kuna ti maysa a babai nga agtrabtrabaho idiay South Africa, “isu a no dadduma, kasla mapilitanak a mangtulad kadakuada.”

Ti maysa a kita ti di kinamapagpiaran ket ti panagulbod, a normalen ita. Tawtawenen ti napalabas, iti panagadal ti maysa a psychologist ti University of Massachusetts Amherst a ni Robert S. Feldman, nakitana nga 60% kadagiti adulto ti agulbod iti maminsan iti kada 10 a minuto a panagsasarita. “Makapakigtot ti resultana,” kuna ni Feldman. “Dimi inekspektar a normalen a paset ti inaldaw a panagbiag ti panagulbod.” Ngem kasla saan a nakappapati ta nupay di kayat ti kaaduan ti mapagulbodan, kaaduan met a tattao ti agulbod.

Apay a normal itan ti panagulbod, panagtakaw, ken dadduma pay a kita ti di kinamapagtalkan? Ania ti epektona kadatayo ti di kinamapagtalkan? Ken kasanotayo a maliklikan dagita nga aramid?

Patiem kadi dayta? Kas ken Samantha, naipasangotayo aminen kadagiti narigat a situasion. Ti reaksiontayo kadagiti situasion a mangsulisog kadatayo nga agbalin a di mapagtalkan ti mangipakita no ania dagiti prinsipio a napateg kadatayo. Kas pagarigan, no ti reputasiontayo ti kapatgan kadatayo, mabalin a panunotentayo a masapul nga agulbodtayo. Ngem kaaduanna a saan a nasayaat ti resulta dayta no rummuaren ti kinapudno. Panunotem dagiti sumaganad.

TI PANAGBALIN A DI MAPAGTALKAN DADAELENNA TI PANAGTALEK

Panagtalek ti pundasion ti maysa a relasion. No adda panagtalek ti dua a tao iti maysa ken maysa, natalged ti riknada. Ngem saan a kaskarina a maadda ti panagtalek. Masursuroda ti agtalek iti maysa ken maysa no kanayon nga agkadkaduada, awan ti ilimlimedda, ken saan la a ti bagida ti pampanunotenda. Ngem mabalin a madadael ti panagtalek iti uray maminsan laeng a panagbalin a di mapagtalkan. Ket no nadadaelen dayta, nagrigaten nga isubli.

Adda kadin gundaway nga inallilawnaka ti maysa nga ibilbilangmo a nasayaat a gayyem? Ania ti nariknam? Siguro nasaktanka, ken nariknam a kasla trinaidornaka pay ketdi. Normal laeng ti kasta a rikna. Talaga a ti di kinamapagtalkan dadaelenna ti pundasion ti maysa a nagpateg a relasion.

MAKAAKAR TI DI KINAMAPAGTALKAN

Iti maysa a panagadal ni Robert Innes, propesor ti economics idiay University of California, nadiskobrena a “talaga a makaakar ti di kinamapagtalkan.” Maipada dayta iti maysa a virus. No kanayonka a makikadkadua iti naulbod wenno nakusit a tao, dakkel ti posibilidadna nga arigna “maimpeksionanka” iti dayta nga ugalina.

Ania ti aramidem tapno saanka a maakaran iti di kinamapagtalkan? Matulongannaka ti Biblia. Pangngaasim ta kitaem ti dadduma a prinsipio ti Biblia.

Iti Biblia, ti orihinal a Griego a sao a maipatarus no dadduma a “mapagtalkan” ket literal a kaipapananna a “datin a talaga a nasayaat.” Mabalin met a kaipapananna ti maysa a makaay-ayo nga ugali.

Ipappapuso dagiti Kristiano ti impaisurat ti Dios ken ni Pablo: “Kayatmi ti agbiag a mapagtalkan iti amin a bambanag.” Ania ti karaman iti dayta?

NO APAY A NARIGAT A LABANAN

Adu ti binigat nga agsarming sakbay a mapanda iti papananda. Apay? Kayatda a nasayaat ti itsurada. Ngem adda pay napatpateg ngem iti napintas nga estilo ti buok wenno bado. Wen, ti kinataotayo mabalin a papintasen wenno paalasenna ti itsuratayo.

Direkta nga ibaga ti Biblia nga adda pagannayasan, wenno tendensiatayo nga agaramid iti dakes. “Ti pagannayasan ti puso ti tao dakes manipud pay kinaagtutubona,” kuna ti Genesis 8:21. Tapno ngarud agbalintayo a mapagtalkan, masapul a labanantayo dayta a tendensiatayo. Nalawag a dineskribir ni apostol Pablo ti pananglabanna iti basol: “Pudno a pagragsakak ti linteg ti Dios maitunos iti kinatao nga adda iti unegko, ngem makitak iti kamkamengko ti sabali a linteg a makigubgubat iti linteg ti panunotko ken mangiturturong kaniak a kautibo iti linteg ti basol nga adda iti kamkamengko.”—Roma 7:22, 23.

Kas pagarigan, no pilitennatayo ti pusotayo nga agaramid iti dakes ken napigsa ti guyod ti panagbalin a di mapagtalkan, saan a masapul a surotentayo ti kayat ti pusotayo. Datayo latta ti agpili. No pilientayo a paruten ti dakes a pampanunotentayo, makapagtalinaedtayo a mapagtalkan uray no di mapagtalkan dagiti tattao iti aglawlawtayo.

NO KASANO A MALABANAN

Kasapulantayo ti natibker nga estandarte iti moral (no ania ti naimbag ken dakes). Ngem makapaladingit ta adu ti mas mangipatpateg iti bukodda a reputasion imbes a panunotenda koma no kasanoda a masurot ti estandarte iti moral. Isu nga ikalinteganda ti kalag-an wenno kakaro ti ar-aramidenda a panagulbod wenno panagkusit a kasapulan iti situasionda. Kuna ti libro a The (Honest) Truth About Dishonesty: “Kinapudnona, agsuitiktayo wenno agulbodtayo agingga iti punto a patientayo a mapagpiarantayo latta.” Ngem adda kadi mapagtalkan nga estandarte a makatulong tapno maibagatayo no kasano kakaro a di kinamapagtalkan ti maakseptar—no adda man?

Minilion a tao iti lubong ti nakapaneknek nga adda iti Biblia dayta a mapagtalkan nga estandarte, ket dayta ti kasayaatan. (Salmo 19:7) Mangted ti Biblia iti mapagtalkan a balakad maipapan iti moral, biag ti pamilia, trabaho, ken relasiontayo iti Dios. Nabayagen a napaneknekan nga epektibo ti Biblia. Makatulong iti amin a tao ti linteg ken prinsipiona. No adalen, panunoten a naimbag, ken surotentayo ti balakad ti Biblia, masanay ti pusotayo nga agbalin a mapagtalkan ken nalinteg.

Saan la a ti panangammotayo iti pudno nga isursuro ti Biblia ti kasapulan tapno malabanantayo ti di kinamapagtalkan. Agbibiagtayo ngamin iti dakes a lubong a mangpilpilit kadatayo a mangakseptar kadagiti killo nga estandartena. Isu a masapul nga ikararagtayo ti tulong ti Dios. (Filipos 4:6, 7, 13) No aramidentayo dayta, tumuredtayo a mangitakder iti umiso ken agbalintayo a mapagtalkan iti amin a banag.

DAGITI PAGIMBAGAN TI KINAMAPAGTALKAN

Nagimbagan ni Hitoshi, a naisalaysay iti umuna nga artikulo, ti reputasionna kas mapagtalkan nga empleado. Adda trabahonan ket ipatpateg ti boss-na ti kinamapagtalkanna. “Maragsakanak,” kuna ni Hitoshi, “ta nakabirokak iti trabaho a makatulong tapno nadalus latta ti konsiensiak.”

Kasta met laeng ti narikna ti dadduma. Kitaentayo ti dadduma a nabenepisiaran iti panangsurotda iti prinsipio ti Biblia nga “agbiag a mapagtalkan iti amin a bambanag.”

• Nadalus a Konsiensia

  

  “Idi 13 ti tawenko, nagsardengak nga ageskuela tapno makikadua kadagiti agtatakaw. Isu a nganngani amin a kuartak ket naggapu iti panagtakaw ken panagkusit. Idi kuan, nakiasawaak, ket nakipagadalkami ken lakayko iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova. Naammuanmi a kagura ni Jehovaa a Dios dagiti kinukusit nga ar-aramid, isu a binalbaliwanmi ti panagbiagmi. Idi 1990, inkarimi ken Apo Jehova nga isu laeng ti pagserbianmi, ket nabautisarankami kas Saksi ni Jehova.”—Proverbio 6:16-19.

  “Napno idi ti balayko iti tinakaw a bambanag, ngem saanen a kasta ita isu a nadalusen ti konsiensiak. No lagipek ti adu a tawen a panagbalinko a di mapagpiaran, agyamyamanak iti nagdakkel nga asi ni Apo Jehova. Nagmayat ti riknak kada maturogak iti rabii gapu ta ammok a maragragsakanen ni Apo Jehova kaniak.”—Cheryl, Ireland.

  

  “Idi naammuan ti boss-ko a diak inawat ti pasuksok ti maysa nga agbalin koma a kostumermi, imbagana: ‘Pinagbalinnaka ti Diosmo a mapagpiaran a tao! Talaga a nagdakkelka a tulong iti kompaniatayo.’ Gapu iti panagbalin a mapagtalkan iti amin a banag, addaanak iti nadalus a konsiensia iti sanguanan ni Jehova a Dios. Kasta met, matultulongak ti pamiliak ken ti dadduma nga agbalin met a mapagtalkan.”—Sonny, Hong Kong.

• Talna ti Panunot

  

  “Agtrabtrabahoak kas executive assistant iti maysa nga internasional a bangko. Iti daytoy a trabaho, napatpateg ti panagbalin a nabaknang ngem iti panagbalin a mapagtalkan. Pagsasaoda nga, ‘Ania koma ti dakesna ti sangkabassit a panagkusit no mangpabaknang ken makatulong met iti ekonomia?’ Ngem gapu iti panagbalin a napudno, natalna ti panunotko. Desididoak nga agbalin latta a mapagtalkan ken mangsango iti aniaman a resultana. Ammo dagiti boss-ko a diak agulbod kadakuada wenno para kadakuada.”—Tom, United States.

• Respeto iti Bagi

  

  “Imbaga ti superbisorko nga agulbodak maipapan kadagiti mapukpukaw a suplay iti pagtrabahuanmi, ngem diak sinurot ti imbagana. Idi naduktalanen no sino dagiti nagtakaw, nagyaman kaniak ti boss-ko gapu ta napudnoak. Kasapulan ti tured nga agbalin a mapagpiaran iti daytoy di mapagtalkan a lubong. Ngem maalatayonto met laeng ti panagtalek ken respeto ti dadduma.”—Kaori, Japan.

Nadalus a konsiensia, talna ti panunot, ken respeto iti bagi—dagita a pagimbagan ti mangipakita a talaga a nasayaat ti agbalin a mapagtalkan. Patiem kadi met laeng dayta?