Dagiti Tulbek ti Nasayaat nga Edukasion

NABIIT pay a nagparang iti parupa a panid ti The New York Times ti damag maipapan ken ni Latoya, 16-ti-tawenna nga estudiante iti high school. Imbagana nga agtawen iti 11 idi isut’ rinugian a kabilen ken seksual nga abusuen ni amana. Ni inana, a managdroga, pinanawanna ti pamilia. “Ti pagtaengan,” inreport ti periodiko, “ket maysa a nabaybay-an nga apartment nga awanan iti kasilias, wenno siled a pagamkanna unay a pagturogan.” Nupay kasta, naidumduma ni Latoya. Agpapan amin daytoy, idi kattapog daytoy a tawen, ni Latoya ti presidente ti National Honor Society iti high school a pages-eskuelaanna ket nataginayonna ti promedio a B kadagiti estudiante a nangangato ti gradoda.

Aniat’ makatulong iti ubing nupay naggapu iti dakes nga aglawlaw tapno agbalin a nalaing idiay eskuelaan? Masansan, ti tulbek iti nasayaat nga edukasion isut’ kaadda ti maysa a manangtaripato nga adulto​—nangnangruna no maysa wenno ti agpada a nagannak ti ubing​—a mangandingay ken maseknan unay iti edukasion ti ubing. Patien ti maysa nga estudiante nga adda iti maikapat a tawen iti high school a napateg unay daytoy ta natignay a nagkuna: “Babaen laeng iti panangandingay ti nagannak a makaandur ti ubbing iti eskuelaan.”

Umanamong ti kaaduan a mannursuro. Akuen ti maysa a maestra iti New York City: “Iti tunggal estudiante a nalaing ken makaragpat iti sistema ti edukasion​—ket aduda​—adda maysa a nagannak a kanayon a mangandingay.”

Panangandingay ti Nagannak, Napateg a Tulbek

Inyimtuod daytoy ti Reader’s Digest itay napan a tawen, “Apay a nabalballigi ti dadduma nga estudiante ngem iti sabsabali?” Maysa kadagiti konklusion isut’ “panangted dagiti nabileg a pamilia iti pammabileg iti annakda nga ageskuela.” Ti nagannak ti kasta a pamilia ti mangipaay kadagiti annakda iti naayat nga atension ken iranudda kadakuada dagiti umno a prinsipio ken kalat. Ngem insurat ti maysa a naganak: “Dimo maited ti umno a panangiwanwan no dimo ammo ti mapaspasamak idiay eskuelaan.”

Ti nasayaat a pamay-an ti panangammo isut’ isasarungkar. Insurat ti maysa nga ina a sumarsarungkar: “No magnaak iti pasilio iti eskuelaan ti balasangko, manggegak dagiti naalas, narasáw a sasao. Agiinnungngo dagiti ubbing iti sadinoman​—no sine koma, namarkaan dayta iti X.” Mabalin a makatulong kadakayo ti kasta nga isasarungkar tapno maamirisyo no kasano karigat kadagiti ubbing ita ti manggun-od iti nasayaat nga edukasion, agraman ti agbiag iti nadalus a panagbiag.

Nabagas ti kunaen ti publikasion a The American Teacher 1994: “Dagiti estudiante a nabiktima iti kinaranggas ti ad-adda a makuna a manmano a makikomunikar dagiti nagannakda iti eskuelaan, kas iti indibidual a pannakitungtong kadagiti mannursuro, itatabuno iti miting dagiti nagannak wenno grupo, wenno isasarungkar iti eskuelaan.”

Impalgak ti maysa a maseknan nga ina ti nasken nga aramiden ti nagannak. “Sarungkaranyo ti eskuelaan!” kinunana. “Maammuan koma ti administrasion ti eskuelaan nga interesadokayo iti ad-adalen ti anakyo. Masansan a sumarungkarak iti eskuelaan ken tabunuak dagiti klase.” Inyunay-unay ti sabali pay nga ina ti kinapateg ti panagbalin a manangandingay ti anak. Inlawlawagna: “Napanen dagiti annakko iti opisina tapno makisarita iti mamalbalakad ket talaga a saanda a naikankano. Idi intugotnak ti anakko kabigatanna, situtulokda a timmulong kaniak​—ken iti anakko.”

Impaganetget met daytoy nga ina ti uppat a lallaki ti kinapateg ti panaginteres kadagiti aramid ti eskuelaan a direkta a mangapektar iti edukasion ti anakyo. “Tabunuanyo ti miting dagiti nagannak ken mannursuro, ti science fair​—aniaman a mabalin nga aramiden ti annakyo a pakaawisan ti nagannak,” kinunana. “Daytoy ti mangted kadagiti gundaway a maam-ammoyo dagiti mannursuro ti anakyo. Nasken a maammuanda a napateg unay ti panangmatmatyo iti edukasion ti anakyo kas paset ti biagna. No ammo daytoy dagiti mannursuro, ad-adda nga agannayasda a mangted iti tiempo ken kanayonan a panagregget iti anakyo.”

Pannakibinnádang Kadagiti Mannursuro

Mabalin a patien ti sumagmamano a nagannak nga adda napatpateg nga aramidenda kadagiti rabii nga iyeskediul ti eskuelaan dagiti naisangsangayan nga okasion tapno makapagiinnammo dagiti nagannak ken mannursuro. Ngem, kinaagpaysuanna, adda aya napatpateg ngem ti kinamasindadaanyo kadagidiay mangikagkagumaan a tumulong iti annakyo a maaddaan iti nasayaat nga edukasion? Napateg ti nasayaat a panagbinnádang ti nagannak-mannursuro!

Idiay Russia adda nasayaat a probision tapno maparayray ti panagbinnádang ti nagannak-mannursuro. Mairekord amin nga assignment idiay eskuelaan iti maawagan Dnievnik​—maysa a rekord ti inaldaw nga aramid a naikadua iti maysa a kalendario. Masapul nga itugot ti estudiante ti Dnievnik-na iti tunggal klase ket itedna dayta iti mannursuro no makiddaw. Masapul met nga ipakita dagiti estudiante ti Dnievnik-da iti nagannakda, nga isudat’ makiddaw a mangpirma iti dayta iti kada lawas. Kas napaliiw ni Victor Lobachov, taga Moscow nga ama dagiti ages-eskuela nga annak, “makatulong daytoy nga impormasion tapno maammuan ti nagannak dagiti assignment ken grado ti annakda.”

Nupay kasta, masansan nga agreklamo ita dagiti mannursuro ta awan man la ti interes dagiti nagannak iti edukasion ti annakda. Imbaga ti maysa a maestro iti high school idiay Estados Unidos nga adda idi tiempo a nangipatulod iti 63 a surat kadagiti nagannak a mangipakpakaammo a nakapuy nga agadal ti annakda idiay eskuelaan. Tallo la a nagannak ti immay nakisarita kenkuana!

Agpayso a nakalkaldaang dayta! Rumbeng a maseknan unay koma dagiti nagannak iti edukasion ti anakda, nga isut’ kangrunaan a responsabilidadda. Siuumiso ti panagkuna ti maysa nga edukador idi kinunana: “Ti kangrunaan a kalat ti pormal a panageskuela isut’ panangandingay kadagiti nagannak a mangpataud kadagiti responsable nga agkabannuag nga adulto.”

No kasta, rumbeng a dagiti nagannak ti umuna a makiam-ammo kadagiti mannursuro ti ubing. Kas kinuna ti maysa nga ina a “nasken a marikna dagiti mannursuro a mabalindakayo a teleponuan iti aniaman nga oras.” Ket rumbeng a sidadaan ti nagannak​—wenno paregtaenda​—dagiti mannursuro nga agsaoda a sipupudno maipapan iti anakda. Rumbeng nga iyimtuod dagiti nagannak dagiti espesipiko a saludsod a kas iti: Adda kadi aniaman a problemayo maipapan iti anakko? Managraem aya? Tabtabunuanna met la amin a klasena? Sumangsangpet met la kadi iti husto nga oras?

Kasano ngayen no adda di makaay-ayo nga ibaga ti mannursuro maipapan iti anakyo? Dikay koma ipapán a di pudno dayta. Nakalkaldaang, doble gayam ti panagbiag ti adu nga agtutubo nga agparang a kasla nakataktakneng ti panagbiagda idiay balayda wenno iti lugar a pagdaydayawanda. Isu a dumngegkayo a buyogen ti panagraem iti mannursuro, ket usigenyo ti ibagbagana.

No Sumangpet ti Anakyo

Kasano ti panagriknayo, kas nagannak, no sumangpetkayo manipud pagtrabahuan? Mapulkokan? Naupay? Mabalin a nakarkaro ti rikna ti anakyo no sumangpet manipud eskuelaan. Isu nga imparegta ti maysa nga ama: “Pagbalinenyo a makaay-ayo ti panagawid iti balay. Nalabit napnuan-problema ti aldawda.”

No mabalin, sigurado a makaay-ayo no addan iti balay ti nagannak no sumangpet [metten] ti anak. Kas napaliiw ti maysa nga ina, “saan a maibaga ti annak kadakayo no aniat’ napasamak no awankayo sadiay a dumngeg kadakuada. Isu nga ikagumaak nga addaakon no sumangpeten dagiti ubbing.” Nasken a maammuan ti naganak saan la a ti ar-aramiden ti anakna no di ket ti pampanunoten ken rikriknana. Kasapulan ti adu a tiempo, panagregget, ken naalumamay a panangutob ti panangammo iti daytoy. (Proverbio 20:5) Napateg ti inaldaw a pannakisarita.

Napaliiw ti maysa a maestro ti elementaria idiay New York City: “Iti aniaman a partikular nga aldaw, mabalin a naipaagsepen iti anakyo ti moral a prinsipio a mangbukel iti maysa a sistema ti eskuelaan nga addaan krisis.” Isu nga imparegtana: “Siputanyo no aniat’ mapatpatanor iti puso ti anakyo. Iwayaanyo nga utoben, agpapan pay iti nakaro a bannogyo, ket sukatanyo iti nasayaat a prinsipio ti aniaman a dakes.”​—Proverbio 1:5.

Umasping iti dayta, imbalakad ti maysa a beterano a maestro iti high school: “Imbes a damagenyo laeng no aniat’ napasamak iti eskuelaan, nasaysayaat no damagenyo dagiti direkta ken espesipiko a saludsod maipapan iti aldaw ken dagiti aramidna. Di rumbeng a maaramid daytoy iti nainget wenno nausisa a pamay-an no di ket iti kadawyan a pannakisarita iti anak.”

Indagadag ni Richard W. Riley, sekretario ti edukasion ti E.U.: “Makisaritakayo a direkta iti annakyo, nangnangruna kadagiti tin-edyeryo, maipapan iti peggad ti droga ken arak ken dagiti nasayaat a prinsipio a kayatyo a maadda kadagiti annakyo. Mangispal iti biagda ti kasta a personal a pannakisarita, nupay mabalin a mangpaalusiis dayta kadakayo.”

Pulos koma a di ipadlaw ti maysa a naganak, nangruna no isut’ addaan kadagiti annongen iti kongregasion Kristiano, a dina unay masango ti dumngeg iti annakna. Nupay mabalin a makariribuk a denggen ti ibagada, madlawda koma babaen iti ekspresion ti rupayo ken ti panagtigtignayyo a maragsakankayo ta kaay-ayoda ti makisarita kadakayo. Imbalakad ti maysa nga estudiante: “Dikay koma maklaat no agsao ti anakyo maipapan iti droga wenno sekso idiay eskuelaan.”

Maigapu iti pannakadadael ti biag ti pamilia, adu ita ti mabalin a matukoy kas “ulila.” (Job 24:3; 29:12; Salmo 146:9) Iti uneg ti kongregasion Kristiano, masansan nga adda makabádang iti agtutubo nga agkasapulan iti tulong. Maysakay kadi kadagiti makabael?

Itandudoyo ti Panagadal ken Responsabilidad

Saan a nairuam ti kaaduan nga agtutubo iti trabaho iti eskuelaan kas ken ni Latoya, ti nadakamat itay iti pangrugian. Kaaduan ti agkasapulan iti adu a pammaregta nga agadal. Maipapan iti bukodna nga annak, kinuna ti dati a chancellor iti eskuelaan iti New York City a ni Joseph Fernandez: “Nangyurnoskami iti kapilitan a tiempo ti panagadal iti pagtaengan. Inggatanganmi iti liblibro dagiti annakmi, imparegtami a kanayon a mapanda iti libraria, ket impangpangrunami ti dida panaglangan [idiay eskuelaan] ken ti pannakiramanda.”

Imbaga ti sabali pay nga administrador ti eskuelaan: “Kasapulan a palikmutantayo ti annaktayo kadagiti libro ken estoria a kas iti pananglikmuttay ita kadakuada kadagiti telebision, sine, video ken mall.” No ar-aramiden dagiti annak ti homework-da, mabalin nga iyurnos dagiti nagannak ti kaaddada iti asideg a mangaramid iti personal a panagadal wenno panagbasa. Iti kasta, makita ti annakyo nga ipatpategyo ti edukasion.

Iti adu a pagtaengan, ti telebision ti kangrunaan a mangkarit iti panagadal. “Inton agtawen iti 18,” imbaga ti maysa nga edukador, “nakabusbosen dagiti agtutubo iti 11,000 nga oras iti siled a pagadalan ken 22,000 [nga oras] nga agbuybuya iti telebision.” Mabalin a kasapulan a limitaran ti nagannak ti panagbuya dagiti annakda iti TV, nalabit a manmano la nga agbuyada iti dayta. Kanayonanna, paregtaenyo koma ti bagiyo nga agsursuro iti maysa a banag a kadua ti annakyo. Agbasakayo a sangsangkamaysa. Iyeskediulyo ti oras iti kada aldaw a mangsukimat iti homework-da.

Idiay eskuelaan, makaawatto ti annakyo iti adu a maisagana nga assignment. Maaramidandanto aya dagitoy? Nalabit maaramidandanto no insuroyo ida a mangaramid kadagiti responsabilidadda iti pagtaengan. Ti napateg a wagas a panangaramid iti daytoy isut’ panangituding kadakuada iti inaldaw a rutina ti trabaho. Kalpasanna, ikalikagumyo a leppasenda dagitoy maitunos iti espesipiko nga eskediul. Pudno, mabalin nga agkasapulanto iti adu a panagregget ti kasta a panangsanáy iti biangyo, ngem daytanto ti mangisuro iti annakyo iti pannakariknada iti responsabilidad a kasapulandanto tapno agballigida idiay eskuelaan ken iti masakbayan a biagda.

Ti Maipakumit iti Estudiante, Napateg a Tulbek

Inlasin ti guidance counselor a ni Arthur Kirson ti sabali pay a tulbek ti nasayaat nga edukasion idi kinunana maipapan ken ni Latoya, ti nadakamat itay iti pangrugian: “Ti damo a pannakaam-ammok kenkuana isu idi kalpasan ti maysa kadagiti kakaruan a pasamak iti pagtaengan. Adtoy ti maysa nga ubing nga agtugtugaw, a ti rupana nakaramutan [maigapu iti panangabuso kano ni tatangna]. Ket ti la banag a nakitak a pakadanaganna isut’ schoolwork-na.”

Wen, ti napateg a tulbek iti nasayaat nga edukasion isut’ naganetget a pannakaikumit ti ubing iti panagadal. Napaliiw ti maysa nga agtutubo idiay New York City: “Kadagiti eskuelaan ita, agpannuray a naan-anay ti kaadu ti magunggona dagiti estudiante [manipud eskuelaan] iti panangparegta ken panangdisiplina ti estudiante iti bagina.”

Kas pagarigan, imbaga ti maysa a maestro iti maysa nga ina a maseknan iti edukasion ti anakna: “Dikay madanagan Mrs. Smith. Naglaing ni Justin, din kasapulan nga adalenna ti panagdeletiar. Addanto sekretariana a mangaramid iti dayta.” Agpapan pay iti kinalaing ti ubing, napateg ti pannakainsiar ti kinasigo nga agbasa ken agsurat​—agraman ti panangaramid iti nalaka a maawatan a komposision, nalawag a mabasa a panagsurat, ken umiso a panagdeletiar.

Makapakellaat ta napaay ti sumagmamano nga edukador nga agprotesta idi kinuna ti agdindinamag a sikologo a ni Carl Rogers: “Awan koma ti mangsursuro iti matmatanna nga awan kaimudinganna.” Aniat’ kamali iti imbagana? Kas rumbeng nga agminar, masansan a di makita ti ubing ti kinapateg ti makiddaw nga adalenna agpaay iti masakbayanna. Iti adu a kaso, maamiris la ti kinapategna inton nataenganen iti biag. Nalawag a kasapulan ti ubing ita ti personal a pannakaikumit a manggun-od iti nasayaat nga edukasion!

Ni Cindy, 14-ti-tawenna nga adda iti maika-9 a grado, ti nagsayaat a pagarigan iti maysa nga agtutubo a mangiparparangarang iti kasta a pannakaikumit. Inlawlawagna: “Agbatiak kalpasan ti panageskuela ket makisaritaak kadagiti mannursuro ken makiam-ammo kadakuada. Ikagumaak nga utoben ti tarigagayanda kadagiti estudianteda.” Kasta met nga agim-imdeng a naimbag iti klase ken ipangpangrunana dagiti homework-na. No agim-imdeng iti klase wenno agbasbasa, iyugali dagiti naballigi nga estudiante nga aramidenda dayta nga addaanda iti lapis ken papel tapno makainotarda.

Napateg met iti pananggun-od iti nasayaat nga edukasion ti pannakaikumit a mangliklik kadagiti dakes a kakadua. Insalaysay ni Cindy: “Kanayon a mangsapulak iti tao a nasayaat ti moralidadna. Kas pagarigan, damagek dagiti kaeskuelaak no aniat’ panangmatmatda maipapan iti panagaramat ni pulano iti droga wenno ti kinalulokna iti sekso. No kunaenda ti, ‘Aniat’ dakesna?’ mabigbigkon a saanda a naimbag a kakadua. Ngem no adda agpayso a masimron iti kasta a kababalin ket kunaenna a kayatna ti agbalin a naiduma, no kasta, isut’ piliek a katugaw no pangngaldaw.”

Nalawag nga adu ti karit iti pananggun-od ti nasayaat nga edukasion itatta. Ngem posible ti kasta nga edukasion no usaren nga agpadpada dagiti estudiante ken nagannak dagiti tulbek. Sumaganad, usigentayo ti sabali a probision a makatulong unay kadakayo a manggun-od iti nasayaat nga edukasion.

[Kahon iti panid 7]

Panangpalamlam Wenno Naayat a Panangdisiplina?

Mamakdaar ti Biblia a makadidigra ti panangpalamlam iti ubbing. (Proverbio 29:21) Kas iyaanamong, kinuna ni Albert Shanker, presidente ti American Federation of Teachers: “Adda nagannak a mangipagarup nga umiso amin ti ar-aramidenda agpaay iti annakda no aramidenda ti amin iti wagas a kayat dagiti annak a panangaramidda iti dayta. Ket ammotayo a di umiso dayta.”

Ammo uray ti adu nga ubbing a di umiso ti kasta a panangpalamlam. Inreport ti periodiko idiay Massachusetts idi kattapog daytoy a tawen: “Natakuatan iti pannakasurbey dagiti estudiante iti maika-6 agingga iti maika-12 a grado idiay 1572 West Springfield a saan a ti panangpilit dagiti kapatadan ti addaan dakdakkel nga impluensia iti pannakaituggodda nga agusar iti droga ken arak kadagiti ubbing nga adda iti daytoy a grupo ti edad no di ket ti ‘kinamanagpanuynoy ti nagannak.’”

Nakaituggod met ti kasta a panangpalamlam iti ubbing iti panagraira ti seksual a kinalulok. Kinapudnona, kas kunaen ti Biblia, pakaibabainan ti pamilia ti pannakapaay a mangipaay iti disiplina.​—Proverbio 29:15.

[Kahon iti panid 10]

No Ania ti Maaramidan ti Nagannak

✔ Ammuenyo ti eskuelaan ti anakyo, dagiti kalatna, ken ti takderna kadagiti prinsipio ken patpatien nga itantandudoyo.

✔ Makiam-ammokayo kadagiti mannursuro ti anakyo, ken ikagumaanyo ti mangipasdek iti nasayaat a relasion a makitinnulong kadakuada.

✔ Maaddaankayo koma iti nauneg a panaginteres iti homework ti anakyo. Sansanenyo ti agbasa a kaduana.

✔ Kontrolenyo ti buybuyaen ti anakyo iti TV ken no kasano kapaut ti panagbuyana.

✔ Paliiwenyo ti pannangan ti anakyo. Adda dakes nga epekto dagiti awan unay sustansiana a taraon iti abilidadna a mangipamaysa.

✔ Siguraduenyo nga umdas ti pannaturog ti anakyo. Saan unay a makasursuro dagiti nabannog nga ubbing.

✔ Ikagumaanyo a tulongan ti anakyo a mangpili kadagiti naimbag a gagayyem.

✔ Agbalinkayo a kasayaatan a gayyem ti anakyo. Kasapulanna ti amin a nataengan a magayyemna.

No Ania ti Maaramidan ti Annak

✔ Babaen ti tulong ti nagannakyo, mangitudingkayo kadagiti kalat iti edukasion ken pamay-an a mangragpat kadakuada. Pagsasaritaanyo dagitoy a kalat a kadua dagiti mannursuroyo.

✔ Pilienyo a naimbag dagiti asignaturayo babaen ti tulong dagiti mannursuro ken nagannakyo. Kaaduanna, dagiti nalaka a kurso a pagpilian saan nga isuda ti kasayaatan.

✔ Ikagumaanyo ti mangipasdek iti nasayaat a relasion kadagiti mannursuroyo. Ammuenyo ti namnamaenda kadakayo. Pagsasaritaanyo ti irarang-ay ken parikutyo.

✔ Agimdengkay a naimbag iti klase. Dikay paisiasi iti makasinga a kababalin.

✔ Pilienyo a naimbag dagiti gagayyemyo. Makatulong wenno makalappedda iti irarang-ayyo idiay eskuelaan.

✔ Ikagumaanyo nga aramiden ti homework ken assignment-yo. Ipaayanyo ida iti nakapatpateg a tiempo. Agpatulongkayo iti nagannakyo wenno sabali a nataengan nga adulto no kasapulanyo dayta.

[Ladawan iti panid 8]

Dumngegkayo a siraraem no adda dagiti reklamo ti mannursuro maipapan iti anakyo

[Ladawan iti panid 9]

Inaldaw a komustaenyo ti anakyo iti panageskuelana