Patmos​—Ti Isla ti Apocalipsis

BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY GRECIA

SAGPAMINSAN, matmatan dagiti umili ti Patmos ti ballasiw ti Aegean Sea gapu iti aggilapgilap a silaw kadagiti bakras ti maysa a bantay iti asideg nga isla ti Samos. Kuna ti dadduma a koriente ti mangsinsindi iti karkarna a silaw, ngem ipapilit dagiti relihioso a residente ti Patmos a saan a koriente ti mangsinsindi iti dayta. Sidadaras nga ipadamagda kadagiti kaarrubada a nakakitada iti sabali manen a pagilasinan manipud iti daydi kalatakan a residente ti isla, a naidestiero iti daytoy bassit nga isla dagiti Griego iti baybay ti Asia Minor dandani 1,900 a tawenen ti napalabas.

Dayta a nalatak a tao ket nalabit a sinentensiaan ni Emperador Domitian iti Roma nga agnaed idiay Patmos ‘gapu iti panagsaona maipapan iti Dios ken panangsaksi ken Jesus.’ Sadiay a nangngegna ti timek ti Dios a “kas iti trumpeta,” a nangibaga: “Siak ti Alfa ken ti Omega . . . Ti makitam isuratmo iti maysa a lukot.”​—Apocalipsis 1:8-11.

Dayta a lukot, wenno libro, isu ti pangserra a paset ti pagbasaan a kaaduan pay laeng iti bilang a nailako. Dineskribir ti dadduma kas maysa kadagiti saan unay a maawatan a sinurat​—ti libro ti Biblia a napanaganan nga Apocalipsis, ti maudi a libro iti Biblia. Ti mannurat ket ni Juan, nga apostol ni Jesus. Adun a siglo a naginteresan dagiti agbasbasa dagiti sirmata a naawat ni Juan maipapan iti maudi a pannakadadael ti nadangkes a lubong.a

Ti Patmos Kadagitoy nga Aldaw

Umanamong ti adu a sangaili a ti Patmos​—ti kaamiananan iti Dodecanese Islands​—ti kasayaatan a lugar a nakaisuratan daytoy a libro. Dagiti pinataud ti bulkan a baluarte ken narangkis a yuyeng ket kaassibay ti natukantukad a berde a turturod ken napnuan sabong a tanap a mainaran idiay Aegean Sea.

Tapno makitak no ania ti kasasaad ti Patmos kadagitoy nga aldaw, naglayagak manipud Piraievs, ti kangrunaan a sangladan ti Grecia. Kalpasan ti tengnga ti rabii, bayat a simmanglad ti ferry iti sukog ti fjord a sangladan ti Skála​—ti sangladan ken kadakkelan nga ili ti Patmos​—immariwanas ti langit ken silalawag a makita ti isla gapu iti kinaraniag ti bulan.

Kinabigatanna, bayat nga immigupak iti di naasukaran a kape dagiti Griego, nagsaganaakon a mangpasiar iti isla. Ti buya ti aglawlaw iti agsapa ti pakakitaan kadagiti lola a nakamangisit manipud ulo agingga iti dapan a mangikagkagumaan a mangaywan kadagiti nakuti nga ubbing nga agsursuro a magna. Iti asideg, adda barbasan a mangngalap nga agtugtugaw a mangpakpak-ol iti pangngaldawna​—maysa a kurita a kapanpanana​—iti semento a pantalan tapno lumukneng dayta.

Imbes nga agbangkaak, inkeddengko ti sumang-at iti bakras ti bantay iti likudan ti Skála tapno matannawagak ti intero nga isla. Naisangsangayan ti buya. Atiddog ti isla a kas man la agkatangkatang iti baybay a dakkel a mapa a pakakitaan kadagiti turod ken tanap a nakoloran imbes a naliniaan. Kasla nagmaymaysa a tallo a babassit nga isla ti Patmos​—tallo a pantok a pinagkonektar dagiti nababbaba nga akikid a daga. Idiay Skála ti pakakitaan ti maysa kadagitoy nga akikid a daga. Ti maysa ket masarakan idiay maitutop a napanaganan a Diakofti, kayatna a sawen “Naisina,” nga asideg iti awan matataona a makin-abagatan a pungto ti isla. Ti Patmos ket 13 a kilometro laeng ti kaatiddogna, ken iti maysa a disso, nagbiit laeng a ballasiwen dayta.

Kadagiti Nadawel Unay a Panawen

Nabayagen a naibilang ti Patmos a sagrado dandani nanipud idi simmangpet dagiti immuna a nagnaed sadiay agarup 4,000 a tawenen ti napalabas nanipud Asia Minor. Pinili dagidiay nga immuna a residente ti maikadua a kangatuan a disso iti isla a pakaibangonan ti temploda para ken Artemis, ti diosa ti panaganup.

Agarup 96 K.P., idi naipagarup a naidestiero ni apostol Juan idiay Patmos. Iturturayan idi dayta ti imperio ti Roma. Idi maikapat a siglo, ti isla ket nagbalin a paset ti “nagbalin a Kristiano” nga Imperio ti Byzantium. Kalpasanna, iti nagbaetan ti maikapito ken maikasangapulo a siglo, inturayan daytan ti Islam.

Idi agangay, nabaybay-an ken nalangalang ti Patmos. Kalpasanna, idi arinunos ti maika-11 a siglo, rinugian ti maysa a monghe ti Greek Orthodox ti mangbangon iti nasarikedkedan a monasterio ni “San” Juan iti nakaisaadan idi ti templo dagiti pagano para ken ni Artemis. In-inut a nagsubli dagiti umili ken nagaramidda iti naintar a babassit a puraw ken kuadrado a balbalay idiay Hora, ti ili a nakadekket pay laeng kadagiti mangsalaknib a pader ti monasterio.

Apagbiit a tinagiragsak ti isla ti kinadayag idi arinunos ti 1800, idi nagtagikua ti dadduma kadagiti umilina iti maysa kadagiti kabaknangan a grupo ti barko dagiti komersiante iti Mediteraneo. Saan a direkta a gapuanan dayta a grupo dagiti barko ti baro nga iraraut. Idi dekada ti 1970, natakuatan ti sumagmamano kadagiti nabaknang iti lubong a napintas ken nalaka a tagikuaen ti daga iti nabaybay-anen nga isla. Pinabaroda ti adu kadagiti daan a mansion dagiti aglaylayag a komersiante. Daytoy agraman dagiti baro a pasilidad iti pantalan ti nakatulong tapno ti Patmos ket araken dagiti turista.

Ngem saan a napasaran ti Patmos ti pananggagara dagiti turista a dandani nangdadael iti dadduma pay nga isla iti Grecia. Dagiti kangrunaan a makagapu ket awan eropuerto sadiay ken impapilit dagiti monghe nga agbalin dayta kangrunaanna kas nasantuan a distrito.

Panamaglaok iti Historia ken Tradision

Tangay tinulongannak ti maysa a serbidor a mangiplano iti panagpasiarko iti isla, inturongnak iti 400-ti-tawennan a nakabite a kalsada iti nasulinek a paset ti ili ti Skála, nga agturong iti kabakiran ti saleng a mapapati a rukib idi ni Juan ken kasta met ti monasterio ni “San” Juan. Kadagiti away ti ili, nalabsak ti nakabutbuteng a naisurat iti nalabaga a pintura iti kinabite a pader: “Ohi sto 666” (Agannadka iti 666), maysa kadagiti di umiso ti pannakaipaulogna a simbolo ti Apocalipsis.

Ti Monasterio ti Apocalipsis, nga addaan iti bassit a kapilia ni “Santa” Ana, ket naibangon idi 1090 tapno maserraan ti pagserkan iti gukayab a sigun iti tradision, sadiay ti nakakitaan ni Juan kadagiti sirmata. Binuyak ti agmaymaysa a babai a nagparintumeng ken nangikabil iti tama (daton) iti imahen ni “San” Juan. Dagiti matalek nga Orthodox, a mamati nga agmilmilagro ti imahen, ket mangidaton iti dayta kadagiti tamata​—dagiti babassit a metal a kaasping ti tattao, paspaset ti bagi, balbalay, ken uray pay iti luglugan ken bangka. Malagipko a nakakitaakon kadagiti umasping a daton a naaramid iti damili iti asideg ti Corinto iti templo ni Asclepius, ti nagkauna a dios-mangngagas dagiti Griego. Naiparna la kadi?

Dagiti Relikia ken Manuskrito ti Kultura

Bayat a simrekak iti paraangan ti monasterio ni “San” Juan, maysa a mannakigayyem a tao ti rimmuar manipud iti nasipnget ken agsikkosikko a koridor. Impannakkel a mismo ni “Papa Nikos” (Father Nick) ti panangipakitana kaniak ken iti dadduma pay a turista kadagiti gameng ti monasterio. Ti monasterio, nga agtagikua iti kaaduan a paset ti Patmos, ket maysa kadagiti kabaknangan ken kabilgan ti impluensiana idiay Grecia.

Nagpasiarkami iti uneg ti nalamiis, ngimmisiten gapu iti iro ti kandela a kapilia, a nakaikabilan ti bangkay ti pundador ti monasterio, ket kalpasanna iti Kapilia ti Birhen, a ti sumagmamano a pasetna ket nakabite babaen kadagiti bato a naggapu iti templo ni Artemis. Iti museo, nakitami ti nagadu a balitok ken alahas nga indonar dagiti agtuturay; ti titulo ti daga iti isla a naipanagan kadagiti monghe idi maika-11 a siglo, a pinirmaan ni Emperador Alexius I Comnenus ti Byzantium; ken ti nagpintas a paset ti Ebanghelio ni Marcos idi maikanem a siglo, a naisurat iti lila a lalat ti animal babaen ti pirak imbes a tinta. Malaksid iti daytoy a paset, adda iti uneg ti monasterio ti nagadu a manuskrito ti Biblia ken dagiti teologo.

Dagiti Mabuya iti Isla

Adda met nakaisigudan a kinapintas a maipagpannakkel ti isla. Sumagmamano a kilometro iti abagatan ti Skála, agsikkosikko ti nagpintas nga aplaya iti igid ti masalsalakniban a baybay. Patag ti aplaya ken awan unay dagiti makaallukoy a pasetna malaksid iti Kalikatsou, kayatna a sawen “Kasili,” maysa a dakkel a bato iti tengnga ti aplaya a lima wenno innem a katukad ti kangatona ken addaan kadagiti gukayab a kas man la nagdakkel a natangken a keso.

Ti kasayaatan a pamay-an tapno matagiragsakmo ti Patmos ket basta pasiarem ti aniaman a lugarna. Mabalin a kayatmo ti agtugaw iti kainaran iti tengnga dagiti saan pay a nakabakab a rebbek ti kadaanan ken makinngato a nasarikedkedan a paset ti siudad ti Kastelli ken dumngeg iti kampanilia dagiti karnero iti adayo ken ti natinggaw a sagawisiw ti pastor. Wenno adda malem a naangep iti Aegean Sea ket mabalin a kayatmo ti agtugaw ken agbuya iti aplaya a pagrubbuatan dagiti bangka bayat nga agpangato ti angep a kas man la umul-ulida iti tangatang.

Iti naudi nga aldawko sadiay, kas man la dakdakkel ti ili iti baba gapu iti napintas ti kinalabagana a lumlumnek nga init. Iti baybay, isagsaganan dagiti nagtagisilaw a mangngalap ti babassit a saan a de-motor a bangka a pagaammo kas gri-gri, a kas man la urbon a pato agsipud ta adda dakkel a bangka a sursurotenda.

Kasla aggilapgilap ti intero nga isla. Adda nalamiis nga angin ken dadakkel nga allon nga immablat kadagiti gri-gri. Sumagmamano nga oras kalpasanna, nakitak manen dagiti bangka, manipud iti ferry nga agsubli idiay Piraievs bayat a sipapartak a linabsanna ti pagkalkalapanda sumagmamano a kilometro manipud iti takdang. Sinindianen dagiti lallaki ti nararaniag a silaw nga usarenda a pangallukoy kadagiti ikan. Iti daydi a rabii, agingga a diak makitan dagitoy ken ti isla, sangkapanunotko pay laeng ti ladawan ti naidestiero a ni Juan a mangisursurat kadagiti nasirmatana idiay Patmos.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 27]

Ti monasterio ni “San” Juan

[Picture Credit Line iti panid 26]

© Miranda 2000