Nasaysayaat a Salun-at—Kabarbaro a Pamay-an?
Manmano a banag ti napatpateg kadagiti tattao ngem iti salun-at. No maminsan, kasla ad-adu dagiti opinion ngem kadagiti mangngagas. Imbes nga adda kanunongan ti Agriingkayo!, ikagumaanna a salaysayen iti daytoy a serye dagiti artikulo ti iyaadu ti agus-usar kadagiti gagangay a maawagan nga alternatibo a panangagas. Saanmi nga itandudo ti aniaman a panangagas a salaysayenmi. Adu a kita ti panangagas ti di pay madakamat—agdindinamag ti dadduma ngem kontrobersial ti dadduma. Patienmi a makagunggona iti kaaduan ti pannakaammo maipapan kadagiti parikut iti salun-at ngem naan-anay a personal dagiti pangngeddeng maipapan iti parikut iti salun-at.
TARIGAGAYAN ti amin ti agbalin a nasalun-at. Ngem mabalin a narigat ti agbalin a nasalun-at, kas makita iti kinaadu dagiti tattao nga agsakit. Kasla ad-adu a tattao ti agsakit itatta ngem idi.
Tapno mapaksiat ti sakit, adu a doktor ti agpannuray unay iti panangiresetada kadagiti agas nga ar-aramiden ken sigaganetget nga iyan-anunsio dagiti kompania ti agas. Makapainteres ta kadagiti kallabes a dekada, immadu unay ti naglakuan ti lubong kadagita nga agas, manipud iti sumagmamano la a bilion a doliar iti makatawen agingga iti ginasut a bilion a doliar iti kada tawen. Ania ti nagbanaganna?
Adu a tattao ti natulongan iti agas nga inreseta dagiti doktor. Ngem, saan nga immimbag wenno kimmaro pay ketdi ti sakit ti dadduma nga agtomtomar. Isu nga itay nabiit, nagusaren ti dadduma kadagiti sabali a pamay-an ti panangagas.
No Ania ti Us-usaren Itan ti Adu
Kadagiti lugar a kadawyan ti panangusar iti moderno, gagangay a panangagas, adu ti agus-usar itan iti makuna nga alternatibo, wenno katulongan a panangagas. “Kasla marmarbeken ti arig Pader ti Berlin a nabayagen a namagsina kadagiti alternatibo a panangagas manipud iti kadawyan a panangagas,” kinuna ti Consumer Reports a Mayo 2000.
Kinuna ti The Journal of the American Medical Association (JAMA), a Nobiembre 11, 1998: “Dagiti alternatibo a panangagas, a nadepinar a mangpataud iti epekto wenno mangbalbaliw iti kasasaad ti sakit a saan a sisasaknap a maisursuro kadagiti eskuelaan ti medisina wenno di magun-odan iti kaaduan nga ospital iti EU, al-allukoyendan ti atension ti warnakan, dodoktor, ahensia ti gobierno, ken tattao iti pagilian.”
Nupay kasta, gapu ta nadlawna ti nabiit pay a pagannayasan, inlawlawag ti Journal of Managed Care Pharmacy idi 1997: “Idi napalabas, dagiti mangngagas iti kadawyan a pamay-an agduaduada maipapan kadagiti alternatibo a pamay-an ti panangagas, ngem 27 nga eskuelaan ti medisina idiay Estados Unidos [75 sigun iti kabarbaro a report] a pakairamanan ti Harvard, Stanford, University of Arizona, ken Yale ti mangituktukonen kadagiti pagpilian a kurso iti alternatibo a panangagas.”
Nadlaw ti JAMA ti panagregget ti adu a pasiente a mangpasayaat iti salun-atda. Kastoy ti impadamagna: “Idi 1990, napattapatta a 1 (19.9%) iti kada 5 a tattao nga agpadoktor gapu iti nakaro a sakit ti agusar met iti alternatibo a panangagas. Dimmakkel daytoy a porsiento iti dandani 1 (31.8%) iti kada 3 idi 1997.” Kinuna pay ti artikulo: “Ipasimudaag dagiti naaramid a surbey iti ruar ti Estados Unidos nga agdindinamag ti alternatibo a panangagas iti intero nga industrialisado a lubong.”
Sigun iti JAMA, ti kaadu ti populasion nga agus-usar kadagiti alternatibo a panangagas iti las-ud ti nabiit pay a 12 a bulan ket 15 a porsiento idiay Canada, 33 a porsiento idiay Finland, ken 49 a porsiento idiay Australia. Binigbig ti JAMA: “Nakadkadlaw ti kaadu ti agkalikagum iti alternatibo a panangagas.” Nakaskasdaaw daytoy tangay dagiti alternatibo a panangagas ket manmano a mairaman kadagiti bayadan ti insurance. Isu a kastoy ti konklusion ti artikulo ti JAMA: “Posible nga ipasimudaag ti agdama a mapaspasamak nga ad-adunto ti agusar iti alternatibo a panangagas no ad-adunto a kasta ti bayadan ti insurance iti masanguanan.”
Iti adu a pagilian, nabayagen ti pagannayasan a maitipon dagiti alternatibo a panangagas kadagiti gagangay a panangagas. Kinuna ni Dr. Peter Fisher, iti Royal London Homeopathic Hospital, a dagiti kangrunaan a kita ti katulongan a panangagas ket nagbalinen a “dandani gagangay iti adu a lugar. Awanen ti dua a kita ti panangagas nga isu ti kadawyan ken katulongan,” kinunana. “Adda laengen naimbag ken dakes a panangagas.”
No kasta, bigbigen itan ti adu a doktor nga agpada a napateg ti kadawyan ken ti alternatibo a panangagas. Imbes nga ipapilitda nga awaten ti pasiente ti maymaysa a kita ti panangagas wenno ti sabali, irekomendarda nga aprobetsaren ti pasiente ti aniaman kadagiti amin a nadumaduma a pamay-an ti panangagas a mapaneknekan a makagunggona kenkuana.
Ania ti sumagmamano a pamay-an ti panangagas a maaw-awagan nga alternatibo, wenno katulongan a panangagas? Kaano ken sadino a nangrugi ti dadduma kadagitoy? Ken apay a nagadu ti agus-usar kadagitoy?