Ti Gubat Dina Napasardeng ti Panangasabami

KAS INSALAYSAY NI LEODEGARIO BARLAAN

Idi 1942, kabayatan ti Gubat Sangalubongan II, nagginnubat ti Japan ken ti Estados Unidos gapu iti pagiliak a Pilipinas. Addaak idi idiay Tabonan, a maysa a bario iti bantay. Makirangranget sadiay dagiti lokal a gerilia kadagiti Hapones. Inarestodak, kinabkabil, inakusar a kas espia, ken binutbuteng a papatayendak. Palubosandak a mangilawlawag no apay a kastoy ti napagtengko ken no kasano a naispalak.

NAIPASNGAYAK idi Enero 24, 1914, iti ili ti San Carlos, Pangasinan. Idi dekada ti 1930, pinageskuelanak ni Tatang tapno adalek ti agrikultura. Makimisaak kada Domingo, ket agsermon no kua ti padi maipapan kadagiti Ebanghelio​—Mateo, Marcos, Lucas, ken Juan. Nagbanaganna, kayatko idi a basaen dagitoy.

Maysa nga aldaw, napanak iti kombento tapno gumatang iti kopia dagiti Ebanghelio babaen ti kuarta a naglakuak iti sangkabassit a nateng. Nupay kasta, ti intedda kaniak ket ti bokleta a napauluan The Way to Heaven, ken awan ti sinalaysayna a nagtaud iti Ebanghelio. Naupayak. Idi agangay, agsipud ta kayatko ti maaddaan iti Ebanghelio, napanak idiay Manila. Inikkannak ti ulitegko, a maysa kadagiti Saksi ni Jehova, iti kompleto a Biblia.

Naam-ammok ti sumagmamano a Saksi idiay Manila. Nasdaawak iti kinalaingda a mangisitar kadagiti kasuratan. Napnekak iti insungbatda iti adu a saludsodko. Idi agangay, intugotnak ti ulitegko a ni Ricardo Uson iti maysa a gimong idiay sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova. Idi asidegkamin iti dayta a lugar, sinindiak ti sigariliok. “Ibellengmo dayta,” kinuna ni ulitegko. “Saan nga agsigsigarilio dagiti Saksi ni Jehova.” Isu nga imbellengko ti sigariliok ket diak pulos nagsigarilion. Naam-ammok ni Joseph Dos Santos, ti manangaywan iti sanga, agraman ti dadduma pay a Saksi. Uray adun a dekada ti napalabas, malagipko pay laeng dagidiay nagsasayaat a Kristiano a kakabsat.

Tarigagay nga Agserbi iti Dios

Idi Oktubre 1937, bayat nga ages-eskuelaak idiay Los Baños Agricultural College, saanakon a makimismisa. Agbasbasaak laengen iti Biblia agraman ti literatura nga inted kaniak ni ulitegko. Adda grupo dagiti Saksi ni Jehova a simmarungkar iti kampus ti kolehio, ket gapu iti pannakisaritak iti maysa kadakuada a ni Elvira Alinsod, lallalo a tinarigagayak ti agserbi ken Jehova a Dios.

Idi imbagak kadagiti instruktorko a panggepko ti agsardeng nga ageskuela, inimtuodda: “Siasinonto ngay ti mangsuportar kenka?” Inlawlawagko a sigurado a no agserbiak iti Dios, suportarannakto. Kalpasan a nagsardengak a nageskuela, napanak iti opisina ti Watch Tower Society ket nagboluntarioak, sa inlawlawagko: “Nabasakon dagiti publikasion a Loyalty, Riches, ken Where Are the Dead? Kayatko itan ti agserbi ken Jehova iti amin a tiempo.” Imbaondak idiay Probinsia ti Cebu tapno makikadua iti tallo a payunir, kas pangawag kadagiti amin-tiempo a ministro dagiti Saksi ni Jehova.

Panangrugi ti Panangasabak

Idi Hulio 15, 1938, sinabatnak ni Salvador Liwag idiay pier idi simmangpetak iti isla ti Cebu. Kabigatanna, rinugiak ti nagbalaybalay. Awan ti nangsanay kaniak. Basta impabasak iti bumalay ti testimony card wenno mangtestimonio a kard a nangilawlawag iti trabahomi. Kinapudnona, dudua ti ammok idi a sasao iti Cebuano, ti lenguahe iti dayta a lugar. Kasta ti panangrugi ti immuna nga aldawko iti ministerio.

No rugianmi idi ti mangasaba iti baro nga ili, nakairuamanmi ti mapan nga umuna iti munisipio. Sadiay a kasabaan ni Kabsat Liwag ti mayor; ni Pablo Bautista ti mangasaba iti hepe ti polisia; ket kasabaan ni Conrado Daclan ti hues. Kasabaak met ti postmaster. Kalpasanna, mapankami kadagiti terminal ti bus, baraks dagiti polis, tiendaan, ken eskuelaan. Sarungkaranmi met dagiti tattao kadagiti pagtaenganda. Nagipaimakami pay iti katulongan ti panagadal iti Biblia nga Enemies. Bayat a tinuladko ti pamay-an ti panangiparang dagiti kakaduak iti mangtestimonio a kard, in-inut a nasursurok ti agsao iti Cebuano, ken nangrugiak a nagipaima kadagiti libro. Iti las-ud ti tallo a bulan, nawanasmi ti intero a probinsia ti Cebu​—54 nga ili. Kalpasanna, dinamagko ken ni Kabsat Liwag: “Mabalin kadin nga agbautisarak?”

“Saan pay, kabsat,” insungbatna. Isu nga immakarkami iti sabali pay nga isla nga isu ti Bohol, ket nangasabakami sadiay iti maysa ket kagudua a bulan, a winanasmi ti 36 pay nga ili. Dinamagko manen no mabalinen nga agbautisarak. “Saan pay, Kabsat Barlaan,” imbagana kaniak. Isu nga idi nawanasmin ti Bohol ken ti Camiguin Island, napankami iti dakkel nga isla ti Mindanao ket nangasabakami idiay Cagayan de Oro City.

Iti daytoy a tiempo, nakikadua ni Virginio Cruz iti grupomi. Maestro idi iti eskuelaan publiko ngem immikkat tapno agpayunir. Immakarkami iti dadduma pay nga ili ket nakadanonkami idi agangay idiay Lake Lanao. Bayat nga addakami sadiay, dinamagko manen no mabalinen nga agbautisarak. Kamaudiananna, idi Disiembre 28, 1938, kalpasan ti agarup innem a bulan a panagpayunirko, binautisarannak ni Kabsat Cruz iti Lake Lanao idiay ili ti Lumbatan.

Nagunggonaan Gapu iti Panagtalekko iti Dios

Idi agangay, nakikaduaak iti tallo a payunir idiay Negros Occidental. Dagitoy ket da Fulgencio de Jesus, Esperanza de Jesus, ken Natividad Santos, a binirngasanmi iti Naty. Nagkakaduakami a nangasaba iti adu nga ili iti dayta a probinsia. Talaga a kasapulan nga agtalekkami a naan-anay ken Jehova, tangay no dadduma, bassit ti makukuartami. Adda idi ti aldaw a kayatmi ti agbirok iti ikan nga ipanganmi iti innapuy. Adda lalaki a nasabatko iti aplaya ket dinamagko no adda magatangko nga ikan, ngem naipan gayamen idiay tiendaan ti amin nga ikanna. Nupay kasta, intedna kaniak ti maysa nga imbatina a sidaenna koma. Dinamagko no mano. “Bay-amon,” kinunana. “Alaem lattan.”

Nagyamanak kenkuana. Ngem idi pumanawakon, naamirisko a ti maysa nga ikan ket saan nga umdas para iti uppat a tattao. Nalabsak ti maysa a waig ket nasdaawak a nakakita iti nabasa pay a lames nga adda iti rabaw ti maysa a bato. Kinunak iti un-unegko, ‘Siguro natayen.’ Pinidutko ket nasdaawak ta sibibiag pay. Ginammatak ket iniggamak a naimbag. Dagus a nalagipko ti inkari ni Jesus: “Itultuloyyo, ngarud, a sapulen nga umuna ti pagarian ken ti kinalintegna, ket isuamin dagitoy sabsabali pay a bambanag mainayondanto kadakayo.”​—Mateo 6:33.

Panangasaba idi Kangitingitan ti Gubat

Idi siamkamin iti grupomi a payunir, nabingay dayta iti dua a grupo. Naibaon ti grupomi idiay Cebu. Disiembre idin ti 1941, ket madama ti Gubat Sangalubongan II ditoy Pilipinas. Bayat nga addakami iti ili ti Tuburan, adda teniente ti militaria ti Pilipinas nga immay iti kuartomi iti tengnga ti rabii. “Babbarok, agriingkayo,” kinunana. “Birbirokendakayo dagiti soldado.” Inatapda nga espiakami dagiti Hapones isu a pinalutpotdakami iti agpatnag.

Kalpasanna, imbaluddakami iti munisipio. Kinalikaguman ti armado a puersa ti E.U. idiay Cebu City a mangtedkami iti saggaysa a kopia dagiti libromi tapno maammuanda no espiakami dagiti Hapones. Adu nga umili iti dayta a lugar ti simmarungkar kadakami iti pagbaludan, tangay kayatda a makita ti langa dagiti naakusar nga espia dagiti Hapones. Adda dagiti nagsaludsod, ket kinasabaanmi ida maipapan iti Pagarian ti Dios.

Kalpasan ti lima nga aldaw a pannakaibaludmi, adda telegrama a naawat ti hepe ti polisia a naggapu iti hedkuarter ti Buyot ti E.U. a mangibilbilin kenkuana a wayawayaannan dagiti Saksi ni Jehova. Nupay kasta, binilinnakami a saankamin a mangasaba ta madama ti gubat. Inlawlawagmi a saan a mabalin nga isardengmi ti mangasaba agsipud ta imbilin ti Dios nga aramidenmi daytoy a trabaho. (Aramid 5:28, 29) Nakaunget ti hepe ket kinunana: “No itultuloyyo ti mangasaba, ipapataykayo kadagiti tattao.”

Iti simmaruno nga al-aldaw, inkagumaan ti hepe a maarestokami manen. Kamaudiananna, adda grupo dagiti soldado ti Buyot ti E.U. a nangpasardeng kadakami ket kiniddaw ti maysa a teniente nga agnagan Soriano ken Kabsat Santos: “Mabalin kadi nga isardengyon ti mangasaba?”

“Saan,” kinunana.

“Kasano ngay no ma-firing squad-kayo?” inyimtuodna.

“Saan latta nga agbalbaliw ti desisionmi,” inlawlawagna.

Idi nangngegda dayta a sungbat, inlugandakami amin iti trak ket impandakami idiay Cebu City. Sadiay a simmaklangkami ken ni Koronel Edmund. Inyam-ammonakami ni Teniente Soriano kenkuana babaen ti panagkunana: “Saksi ni Jehova-da. Espia ida dagiti Hapones!”

“Saksi ni Jehova?” inyimtuod ti koronel. “Am-ammok unay dagiti Saksi ni Jehova idiay America. Saanda nga espia! Neutralda.” Kalpasanna, kinitanakami ket kinunana: “Agsipud ta neutralkayo, saankayo a mawayawayaan.” Kalpasan ti nabayag bassit a pannakaipupokmi iti maysa a bodega, kinasaritanakami manen ni Koronel Edmund ket dinamagna: “Neutralkayo pay laeng kadi?”

“Wen, Apo,” insungbatmi.

“No kasta, saankayo a mawayawayaan,” kinunana, “agsipud ta no wayawayaandakayo, itultuloyyonto ti mangasaba, ket dagidiay makomberteyo agbalindanto met a neutral. Ket no kasta ti pagbalinan ti amin, awanen ti makigubat.”

Siwayawaya Manen a Mangasaba

Kalpasanna, nayakarkami iti pagbaludan idiay Cebu City. Idi Abril 10, 1942, rinaut dagiti Hapones ti siudad. Nabomba ti amin a lugar, ket adda napasamak a dakkel nga uram! Nakita ti warden ni Kabsat Santos, a ti seldana ket asideg iti sanguanan ti pagbaludan. “Ayna! Adda pay laeng dagiti Saksi ni Jehova iti uneg!” impukkawna. “Lukatanyo ti ruangan, ket paruarenyo ida!” Nagyamankami ken ni Jehova gapu iti pannalaknibna.

Dagus a napankami iti kabambantayan tapno biroken dagiti padami a Saksi. Adda maysa a nasarakanmi iti ili ti Compostela. Isu idi ti mangidadaulo iti trabaho a panangasaba, ngem inkeddengna ti sumardeng ket immakar idiay Cebu City tapno agnegosio iti nadumaduma a tagilako. Ngem ti desisionmi ket itultuloy nga ikasaba ti Pagarian ti Dios, aniaman ti mapasamak.

Adu ti kopiami iti bokleta a Comfort All That Mourn, ket inkagumaanmi nga impaima dagitoy kadagiti tattao. Nupay kasta, adu ti nangpadas a mangbutbuteng kadakami babaen ti panagkunada a no makitadakami dagiti Hapones, pugotandakami. Di nagbayag kalpasanna, nabuangay ti maysa a grupo dagiti gerilia a kontra kadagiti Hapones, ket naaresto daydiay nagsardeng a nangasaba ken napan nagnegosio idiay Cebu City. Naladingitankami a nakadamag nga isut’ naakusar a kas espia dagiti Hapones isu a pinatayda.

Naakusar a kas Espia

Kabayatanna, intultuloymi ti nangasaba iti kabambantayan. Maysa nga aldaw, naammuanmi nga adda interesado a babai, ngem tapno madanonmi, masapul a labsanmi ti sumagmamano a kampo dagiti gerilia. Nakadanonkami iti bario ti Mangabon a pagnanaedan ti babai, ngem nasarakandakami sadiay ti maysa a grupo dagiti soldado sada impukkaw: “Aniat’ gagarayo nga immay ditoy?”

“Saksi ni Jehova-kami,” insungbatko. “Kayatyo kadi a denggen ti idanonmi a mensahe babaen ti ponograpo?” Idi nayatda, pinatokarko ti The Value of Knowledge. Kalpasanna, rinekisa ken pinalutpotdakami sadakam impan iti hedkuarter dagiti gerilia idiay bario ti Tabonan. Inkararagmi ken Jehova a salaknibannakami agsipud ta gagangay a maipadamag a dandani amin nga ipanda sadiay ket mapapatay.

Binantayan ken minaltratodakami. Daytoy ti makagapu a napasamak ti dinakamatko iti pangrugian, idi a kinabkabildak sanak pinaturongan ti teniente ken kinunana: “Maysaka nga espia!” Medio bimmayag ti pannakamaltratomi, ngem imbes a patayendakami, nasentensiaankami nga agtrabaho iti nadagsen.

Ti adingko a ni Bernabe ket maysa kadagiti payunir a naibalud idiay Tabonan. Kada agsapa, naikalikagum kadakami a balud a kantaenmi ti “God Bless America” ken ti “God Bless the Philippines.” Imbes a kasta, kinanta dagiti Saksi ti “Who Is on the Lord’s Side?” Naminsan, impukkaw ti mangimatmaton nga opisial: “Siasinoman a saan nga agkanta iti ‘God Bless America’ ket maibitin iti dayta a puon ti akasia!” Ngem agpapan pay kadagita a pangta, awan kadakami ti napapatay. Idi agangay, nayakarkami iti sabali a kampo. Kamaudiananna, dimteng dagiti mangwayawaya kaniak a papeles a napetsaan iti Hulio 1943. Iti daydi a tiempo, walo a bulan ken sangapulo nga aldawen a naibaludak.

Inggat’ Tungpal Biag a Panangasaba

Ti tarigagaymi a makakita kadagiti interesado a nakasabaanmi idin ti nangtignay kadakami a magna iti 60 a kilometro agingga iti siudad ti Toledo. Naipasdek dagiti regular a gimong sadiay, ket adu a tattao ti nabautisaran idi agangay. Kamaudiananna, nagpatingga ti gubat idi 1945. Dua a tawen kalpasanna, dandani siam a tawen kalpasan a nabautisaranak, nakapanak iti damo a kombension a natabunuak, a naangay idiay Santa Ana Racetrack idiay Manila. Agarup 4,200 ti nagtataripnong para iti palawag publiko a “The Joy of All the People.”

Sakbay a nangrugi ti gubat, agarup 380 ti Saksi ditoy Pilipinas, ngem idi 1947, addan ag-2,700! Nanipud idin, nagtultuloy a tinagiragsakko ti adu a pribilehio iti panagserbi ken Jehova. Nanipud 1948 agingga iti 1950, nagserbiak kas agdaldaliasat a manangaywan idiay rehion ti Surigao. Idi 1951, inkallaysak ni Natividad Santos, a situtured a nangasaba a kadua ti grupomi kabayatan ti gubat. Kalpasan ti panagkallaysami, nagserbikami iti trabaho a panagdaliasat iti intero a Mindanao nanipud 1954 agingga iti 1972.

Tapno asidegkami kadagiti lumakay ken bumaket idin a nagannak kadakami ken matulonganmi ida, nagbalinkami nga special pioneer idi 1972. Uray pay no agpadakami nga agtawenen iti nasurok a 80, itultuloymi pay laeng ti agpayunir ket no pagtiponen, nasurok a 120 a tawen ti nabusbosmin iti amin-tiempo a ministerio. Anian a rag-omi a makakita iti nasurok a 130,000 a mangiwarwaragawag iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios ditoy Pilipinas! Kayatmi a tulongan ti adu pay a mangapresiar a ti Pagarian ti Dios ti kakaisuna a namnama tapno matagiragsaktayo ti pudno a talna ken kinaragsak ditoy daga.

[Blurb iti panid 22]

Inatapda nga espiakami dagiti Hapones isu a pinalutpotdakami iti agpatnag

[Ladawan iti panid 23]

Idi 1963 a kaduami ti gagayyemmi idiay Isla ti Bohol. Dakami nga agassawa ket adda iti maikapat ken maikalima manipud kannawan

[Ladawan iti panid 24]

Dakami nga agassawa ita

[Picture Credit Line iti panid 20]

Makinlikud a retrato: Rinetrato ti U.S. Signal Corps