Panangmatmat iti Lubong
Itultuloymo ti Agadal Bayat nga Agmatmataenganka
Para iti dadduma a natataenganen a trabahador, makapadanag ti panagadal kadagiti baro a teknolohia iti pagtrabahuan, kas iti sistema ti computer ken komunikasion, kuna ti periodiko a Toronto Star. Kuna ti espesialista maipapan iti pagannayasan iti panggedan a ni Ann Eby a ti parikut ket kaaduanna a nainaig iti wagas ti panagadalda imbes a no ania ti adalenda. Ilawlawag ti presidente ti Axiom Training and Development a ni Julia Kennedy a “bayat nga agmatmataengantayo, bumannayat dagiti proseso ti neuron-tayo, ngem nasalun-at latta ti utek.” Napaliiw ni Kennedy a saan a kas kadagiti ubbing, a nalaka a makasursuro babaen ti panangulit, uray no dida ikankano ti kaipapananna, “nasken a pagnanaigen dagiti adulto ti dati nga ammodan (dagiti kapadasan iti biag) ken ti baro a naadalda.” Nupay mabalin a napapaut nga agsursuro dagiti natataengan a trabahador kadagiti komplikado a trabaho, kaskasdi a kabaelanda pay laeng ti agsursuro. Adtoy dagiti insingasing ni Kennedy para kadagiti natataengan a mangikagkagumaan nga agsursuro kadagiti baro ken narigat a trabaho: No mabalin, iyeskediulmo ti oras ti panagsanaymo iti agsapa, padasem nga ikabesa dagiti konsepto imbes a ti tunggal detalye, ket saanmo nga idilig ti bagim iti sabsabali.
Kabaruan a Damag Maipapan iti Lana a Suplay ti Lubong
“Kalpasan ti lima a tawen a panagadal, inngato ti U.S. Geological Survey [USGS] iti 20 a porsiento ti napalabas a pattapatta iti reserba a lana ti lubong, agingga iti dagup nga 649 a bilion a bariles,” kuna ti magasin a Scientific American. “Ti inaramidmi ket matmatan ti masakbayan ken ipakpakauna no kasano kaadu [a lana] ti matakuatan iti sumaganad a 30 a tawen,” kuna ni Suzanne Weedman, coordinator ti USGS World Petroleum Assessment 2000. Malaksid kadagiti kabarbaro a reserba, dagiti irarang-ay iti teknolohia ti panagsunda ti mangpaadu iti lana a suplay ti lubong agsipud ta dagiti kompania ti petrolio “makagun-odda iti ad-adu pay a lana kadagiti madaman a pagal-alaanda,” kuna ti magasin.
Kasual a Kawes—Parparawpaw a Trabaho?
Naammuan iti pannakasurbey ti intero a pagilian ti Australia a patien ti sumagmamano nga agop-opisina a mangpasadut ti panagkawes iti kasual iti panggedan, kuna ti The Sunday Telegraph. Dandani 42 a porsiento kadagiti agop-opisina iti adu a kompania idiay Australia nga agus-usar iti computer ti kanayon itan nga agkawes iti kasual, ket 40 a porsiento kadagiti kompania idiay Australia ti addaan “kadagiti kasual a Biernes.” Dayta ti aldaw a mabalin nga agkawes dagiti empleado iti kasual no kayatda. Nupay umad-adu kadagiti agop-opisina ti mayat nga agkawes iti kasual idiay panggedan, patien ti 17 a porsiento kadagiti amo a napagsaludsodan a makaapektar iti kababalin dagiti empleado ti panagkawes iti kasual. Daytoy a bilang dandani kapadana ti kapanunotan dagiti mismo nga agop-opisina. Imbaga ti 21 a porsiento kadagiti babbai ken 18 a porsiento kadagiti lallaki nga adda negatibo nga impluensia ti panagkawes iti kasual iti kaadu ti magapuanan.
Ti Dinadael ti Layus Idiay Mozambique
Maysa a tawen ti napalabasen ita a bulan, ti layus idiay Mozambique ti makagapu a napukawan iti balay ti kagudua a milion a tattao, nadadael ti agarup kakatlo iti mais nga anien koma ti pagilian, ken nalmes ti nasurok a 20,000 a baka. Bayat nga agpapaungar ti pagilian gapu iti daytoy a layus, a naawagan kas ti kakaruan a layus nanipud idi 1948, adu ti nangimtuod no kasano ken apay a napasamak dayta. Sigun iti pagiwarnak nga African Wildlife, ti pannakapasayaat ti siudad, pannakatalon dagiti nalawa a karuotan, ken nalabes a panagpaarab dagiti kabangibang a pagilian iti surong ti karayan ti Mozambique ti nangdadael iti natural a maaramidan ti nalawa a karuotan ken baresbes ti pagilian a mangagsep iti layus. Isu nga inton agangay, ti maurnong a bayakabak ket agbalin a naapres a layus. Kuna ni David Lindley, ti coordinator ti proyekto kadagiti baresbes ti South Africa: “Ti inaramid dagiti tattao, gapu iti kanayon a kinalastog ken ditay panagsakbay, ket ti panangdadael iti nasayaat a maaramidan dagiti baresbestayo ken panangbalbaliw iti kasasaad dagiti karayantayo.”
Dagiti Baka ken Gas a Mangpabara iti Globo
Duapulo a daras kano a nasamsamay ti gas a methane ngem iti carbon dioxide a mangpabara iti globo. Mapattapatta nga iti intero a lubong, 100 a milion a tonelada ti methane ti tinawen a patauden ti dua a bilion a baka, karnero, ken kalding. Sigun iti The Canberra Times, agpataud dagiti dinguen iti 13 a porsiento iti gas nga ipugpugso ti Australia a mangpabara iti globo, idinto ta idiay New Zealand ti bilang ket agarup 46 a porsiento. Dagiti mikrobio a maawagan methanogen iti bituka dagiti animal nga agngatingat runawenda ti kinnan dagiti animal ken mangpataudda iti methane, nga ipug-aw ti animal. Iti panagregget dagiti sientista a mangkissay iti maaramidan dagiti animal iti panagbara ti globo, agek-eksperimentoda kadagiti pamay-an a mangpaadu iti gatas a patauden ti tunggal baka bayat a kiskissayanda ti methane a patauden dagiti animal.
Di Umiso ti Sarsarita Maipapan iti Panagsigarilio
“Di umiso ti argumento a naibasar iti bin-ig a termino iti ekonomia a dagiti mannigarilio ket saan unay a makapadagsen iti sistema ti panangaywan iti salun-at ngem iti dadduma ta nasapada a matay,” kuna ti periodiko a Globe and Mail ti Canada. Natakuatan dagiti Olandes a managsukimat a nangadal iti kasasaad ti salun-at ti ag-13,000 nga Olandes ken Americano nga umili nga ab-ababa ti panawen ti kinabaldado dagiti di mannigarilio ngem kadagiti mannigarilio. Insurat ni Dra. Wilma Nusselder iti departamento a mangtamtaming iti salun-at ti publiko idiay Rotterdam’s Erasmus University: “No maisardeng ti panagsigarilio, saan laeng nga umunday ti panagbiag ken manayonan iti adu a tawen ti panagbiag a saanka a baldado no di ket paababaenna pay ti panawen ti kinabaldadom.” Sigun iti Globe, “adda agarup 1.15 a bilion a mannigarilio iti intero a lubong, kakatlo iti populasion dagiti adulto ditoy daga. Agnanaed kadagiti napanglaw a pagilian ti agarup 943 a milion kadagita a mannigarilio.”
Ubbing ken Saksakit a Nayakar Babaen ti Panagdenna
“Uray dagiti ubbing nga agedad pay laeng iti 11 ket maag-agasan gapu kadagiti sakit a nayakar babaen ti panagdenna,” kuna ti The Times ti London. Iti maysa a siudad dagiti Ingles, mamindua iti promedio ti pagilian ti kaadu dagiti addaan iti gonorrhea, ket 1 kada 8 kadagiti babbalasitang ti addaan iti chlamydia. Dandani nagdoble ti kaadu dagiti naakaran iti chlamydia idiay England nanipud idi 1995 ket immadu iti kakalima dagiti naakaran kadagiti tin-edyer iti napalabas laeng a tawen. Dagiti tin-edyer ti nangnangruna a naapektaran iti 56 porsiento nga iyaadu dagiti naakaran iti gonorrhea iti intero a pagilian iti las-ud ti lima a tawen.
Us-usarenna ti Ulona
Dakkel, daplat, ken nagtimbukel ti ulo ti reyna dagiti kuton iti klase a Blepharidatta conops, a gagangay a masarakan iti kapanagan idiay Brazil. Sigun iti edision ti National Geographic idiay Brazil, us-usaren dagiti kuton daytoy karkarna a paset ti bagida tapno bangenan ti pagserkan iti siled a pakaidulinan dagiti itlog, igges, ken pupa, tapno masalakniban dagitoy kadagiti mabalin nga agkaan kadakuada. Naaramid a pannakadiding ti siled ti reyna ti nadumaduma a paset ti bagi dagiti insekto nga inurnong dagiti trabahador a kuton. Kalpasan a sinusopda ti pluido iti bagi dagitoy nga insekto ken siaannad a naikkatdan dagiti masel, agaramiden dagiti trabahador a kuton iti alad iti aglawlaw ti reyna dagiti kuton sada mangibati iti wangawangan nga eksakto para iti ulo ti reyna. Makastrek dagiti trabahador a kuton iti daytoy espesial a siled babaen ti panangpikpikda iti maysa a klase ti password iti ulo ti reyna.
Mannanakaw iti Koriente
Dagiti kompania a mangipapaay iti serbisio publiko iti intero nga Estados Unidos ket nangrugin a mangipataw iti restriksion gapu iti kumarkaro a parikut—panagtakaw iti koriente. Adu a tawen ti napalabasen, kasla nalaka unay a matakaw ti koriente, kinuna ti The Wall Street Journal, ngem kellaat a ngimmina unay ti koriente iti napalabas a tawtawen, isu a kimmaro ti panagtakaw iti dayta. Kas pagarigan, pattapattaen ti Detroit Edison Company nga idi 1999, nalugi iti $40 a milion gapu kadagiti mannanakaw iti koriente. Dagiti mannanakaw, a masansan a dida ammo dagiti peggad, ket naammuan a mangus-usar kadagiti kasisimplean a remienta, kas kadagiti kable ti jumper ti lugan, pangbalay nga ekstension a maisaksak iti koriente, ken suer a tubo. Inabutan ti dadduma ti uneg ti daga tapno agikonektarda iti naikali a feeder ti kompania ti koriente.
Awan Man La ti Nailiw Kenkuana?
Itay nabiit, nasarakan ti nagbalinen a mummy a bangkay ti maysa a lalaki iti maysa nga apartment idiay Helsinki, Finland. Ti lalaki a mangmanmantener, a simrek iti pasdek tapno agikabit ti alarma ti uram, nadlawna ti nabunton a sursurat iti sango ti ridaw ti apartment ken adda nabuyok a naangotna. Natakuatan ti polis a nagresponde iti iyaawagna a nasurok nga innem a tawenen a natay ti 55 anyos a pensionado nga agsolsolo nga agnanaed sadiay. Kas naipadamag iti periodiko a Helsingin Sanomat, impatulod ti Social Insurance Institution ti pensionna ken binayadan ti opisina nga agay-aywan kadagiti kas kenkuana ti abangna, ngem awan man la ti simmarungkar kenkuana iti las-ud dayta a panawen. Saan man la a nailiw kenkuana dagiti nataenganen nga annakna nga agnanaed iti kabesera. “Nagrigat a panunoten nga iti las-ud ti innem a tawen a panagnaed ti lalaki iti tengnga ti maysa a komunidad dagiti tattao—kayatna a sawen, saan nga iti naiputputong nga isla, no di ket iti siudad—awan man la ti nailiw kenkuana ken nagpanunot no sadino ti ayan daytoy a tao wenno ania ti napasamaken kenkuana,” kinuna ni Mrs. Aulikki Kananoja, direktor ti Department of Social Services idiay Helsinki.