Ti Panangmatmat ti Biblia
Agpayso Aya a Natay ni Jesus iti Krus?
TI KRUS ket maysa kadagiti ammo ti tao a mabigbigbig a narelihiosuan a simbolo. Minilion ti agdaydayaw iti dayta ta ibilangda dayta a sagrado nga instrumento a nakatayan ni Jesus. Kastoy ti kinuna ti maysa a Katoliko a mannurat ken arkeologo a ni Adolphe-Napoleon Didron: “Madaydayaw met ti krus, ngem saan a kapada ti pannakaidayaw ni Kristo; madaydayaw daytoy sagrado a kayo a dandani katupag ti Dios a Mismo.”
Kuna ti dadduma a gapu iti krus, mariknada a nadekdekketda iti Dios no agkararagda. Dadduma ti mangibilang iti dayta kas anting-anting, ta pagarupenda a dayta ti mangsalaknib kadakuada manipud iti dakes. Ngem rumbeng kadi nga usaren dagiti Kristiano ti krus tapno pagdayawanda? Agpayso aya a natay ni Jesus iti krus? Ania ti isursuro ti Biblia maipapan iti daytoy a banag?
Ania Aya ti Isimbolo ti Krus?
Nabayagen sakbay pay ti panawen dagiti Kristiano, dagiti krus ket us-usarenen dagiti nagkauna a taga-Babilonia kas simbolo ti panagdayawda iti didiosenda iti kinabunga a ni Tammuz. Nagsaknap idiay Egipto, India, Siria, ken China ti panagusar iti krus. Sinigsiglo kalpasanna, linaokan dagiti Israelita ti panagdayawda ken Jehova kadagiti aramid a mangdayaw iti didiosen a ni Tammuz. Ti Biblia tukoyenna daytoy a kita ti panagdayaw a ‘makarimon a banag.’—Ezequiel 8:13, 14.
Dagiti salaysay ti Ebanghelio da Mateo, Marcos, Lucas, ken Juan inusarda ti Griego a sao nga stau·rosʹ no tuktukoyenda ti instrumento a nakatayan ni Jesus. (Mateo 27:40; Marcos 15:30; Lucas 23:26) Ti sao nga stau·rosʹ tuktukoyenna ti nalinteg a teddek, istaka, wenno poste. Kastoy ti inlawlawag ti libro a The Non-Christian Cross, ni J. D. Parsons: “Iti orihinal a Griego, awan ti sasao iti aniaman kadagiti nagadu a surat a mangbukel iti Baro a Tulag ti mangpaneknek, uray la koma ti saan a direkta nga ebidensia, a saan nga ordinario nga stauros ti nausar ken Jesus; sigurado nga awan ebidensia a dayta ti buklen ti dua a kayo a nagdeppa ti pannakailansada tapno mabukel ti krus, imbes a maysa la koma a troso.”
Kas nailanad iti Aramid 5:30, inusar ni apostol Pedro ti sao a xyʹlon, a “kayo” ti kaipapananna kas maysa a kayulogan ti stau·rosʹ, a mangipasimudaag iti maysa nga ordinario a nalinteg a poste wenno kayo, ken saan a dua a nagdeppa a kayo. Sa la intandudo ti sumagmamano nga agkunkuna a Kristiano ti kapanunotan a natay ni Jesus iti nagdeppa a krus idi agarup 300 a tawen kalpasan ti ipapatay ni Jesus. Nupay kasta, daytoy a panangmatmat ket naibasar iti tradision ken saan a husto a panagusar iti Griego a sao nga stau·rosʹ. Nakaskasdaaw ta dadduma a nagkauna a drowing a mangiladawan iti panangpapatay dagiti Romano ti mangipakita iti maysa a poste wenno kayo.
“Igagayo ti Bagbagiyo Manipud Kadagiti Idolo”
Ti napatpateg nga isyu agpaay kadagiti pudno a Kristiano ket no rumbeng a madaydayaw ti instrumento a nausar a mangpapatay ken Jesus. Maymaysa man dayta a nalinteg a pagtutuokan a kayo, krus, wenno pana, gayang, wenno kutsilio, rumbeng aya a mausar dayta nga instrumento iti panagdayaw?
Ipapantayo a siraranggas a napapatay ti ay-ayatem. Ti igam ket naisumite idiay korte kas ebidensia. Kayatmo kadi a tagikuaen ti igam a nausar iti panangpapatay, retratuem iti mamin-adu, sa mangyimprentaka iti adu a kopia nga iwarasmo? Mangaramidka aya iti adu a nadumaduma a kadakkel, kabassit, ken kaasping dayta nga igam? Tubayem kadi ida ken pagbalinem nga alahas? Wenno ipaaramidmo dagitoy iti sabali sa ilakom iti gagayyem ken kakabagiam tapno dayawenda? Posible a dimo man la mapanunot dayta! Nupay kasta, dagitoy ti maar-aramid no maipapan iti krus!
Malaksid iti dayta, awan ti nagdumaan ti panagusar iti krus iti panagdayaw ken ti panagusar kadagiti imahen iti panagdayaw, maysa nga aramid a kondenaren ti Biblia. (Exodo 20:2-5; Deuteronomio 4:25, 26) Siuumiso ti panangisuro ni apostol Juan iti pannursuro ti pudno a Kristianidad idi binagbagaanna dagiti padana a Kristiano babaen iti panagkunana iti kastoy: “Igagayo ti bagbagiyo manipud kadagiti idolo.” (1 Juan 5:21) Kasta ti inaramidda uray no kaipapanan pay dayta ti ipapatayda iti istadium dagiti Romano.
Nupay kasta, dakkel ti panagraem dagiti Kristiano idi umuna a siglo iti sakripisio nga ipapatay ni Kristo. Kasta met ita, nupay saan a daydayawen dagiti pudno a Kristiano ti instrumento a nausar iti pannakatutuok ken pannakapapatay ni Jesus, laglagipenda ti ipapatay ni Jesus kas ti pamay-an ti Dios tapno maisalakan dagiti imperpekto a tattao. (Mateo 20:28) Daytoy katan-okan a panangipakita ti Dios iti ayatna ti nangyeg iti nagadu a bendision kadagiti agay-ayat iti kinapudno, agraman ti namnama a biag nga agnanayon.—Juan 17:3; Apocalipsis 21:3, 4.
[Ladawan iti panid 12]
Dagiti nagkauna a drowing a mangiladawan a nausar ti maysa a kayo a poste no mangpapatay idi dagiti Romano
[Credit Line]
Rare Books Division, The New York Public Library, Astor, Lenox and Tilden Foundations