Ti Nabannayat a Biag ti Sloth
“DARASEM, alaem ti kameram!” impukkawko ken adingko idi nakakitaak iti maysa a berde nga sloth iti kabakiran. Ngem nagkatawakami idi napanunotmi nga awan ti rason nga agganatkami yantangay ti sloth ti maysa kadagiti kabuntogan nga animal iti lubong.
Tapno ad-adu pay ti maadalko maipapan iti daytoy a mamalia, napanak iti Zoo Ave idiay La Garita de Alajuela, Costa Rica. Saan laeng a zoo dayta no di ket maysa nga institusion a mangispal, mangtaraken, ken mangisubli kadagiti animal iti kabakiran a taengda. Sadiay a naam-ammok ti biologo a ni Shirley Ramírez, ti nagaget a direktor ti Zoo Ave. Iti dayta a zoo, impakitana kaniak ti maysa nga agnanaed sadiay nga sloth, ni Pelota, nga iti Espaniol kaipapananna “bola.” Kinapudnona, agkunikon dagiti sloth a kasla bola no maturogda. Dua ti ramay ti saka ni Pelota ken kas kadakkel iti bassit nga aso, burboran, dulpak, ken dadakkel a kayumanggi dagiti nalanay a matana.
Sigun iti nasirarakko, kaykayat dagiti sloth ti agsolsolo ken maysa laeng ti mayanakda iti makatawen. Kadagiti umuna nga uppat agingga iti innem a lawas ti urbon nga sloth, kanayon a nakakapet daytoy iti nanangna agingga a mapusot. Ngem mabalin nga agtultuloy a kumpet iti tian ti nanangna iti kanayonan a lima agingga iti walo a bulan. Bayat dagita a tiempo, ti ina pakanenna ti anakna iti naganus, alisto a marunaw a bulbulong babaen ti bibigna. Inton agangay, masursuro ti urbon a gaw-aten dagiti kanenna a bulong bayat a nakakapet ken nanangna. Bayat ti panagdakkelna, isuro kenkuana ni nanangna ti beddeng ti bassit a taengda iti kabakiran.
Dagiti Kita ti Sloth
Naammuak a ti sloth a nakitak iti kabakiran ket tallo ti ramayna. Addaan iti nangisit a burbor iti aglikmut ti matana, ababa nga ipus, nasikkil a burbor, at-atiddog dagiti takiagna ngem kadagiti sakana, ken adda duyaw a burbor iti nagbaetan dagiti abagana. Daytoy a kita ti sloth ket addaan iti siam a katukad a duri iti tengngedna isu a maipusiposna dayta iti agingga iti 270 a degree nga agbirok kadagiti paboritona a bulong. Ngem apay a kasla berde ti kolor dayta nga sloth? Kuna ni Shirley, “Maigapu dayta iti lumot (algae) a nagbalay iti burborna.”
No idilig iti sloth nga at-atiddog ti takiagna ken tallo ti ramayna, ti sloth a dua ti ramayna ket addaan iti takiag a kas kaatiddog ti sakana. Ti burborna ket atiddog, dumuyaw a kayumanggi, ken nalamuyot nga aprosan.
Kaay-ayo ti sloth ti agkainaran kadagiti aringgawis ti kaykayo. Agbaliwbaliw ti temperatura ti bagina manipud iti 24 a degree Celsius iti rabii agingga iti 33 a degree Celsius iti aldaw—dayta a panagbaliw ti temperatura ti bagi ket dakdakkel ngem iti aniaman a mamalia. Nagbassit ti piskel ti bagina isu a saanna a kabaelan ti agpigerger tapno agtalinaed a nabara ti bagina. Dayta ti makagapu a masansan nga agkunikon a kasla bola no maturog tapno saan a malammin. Dagiti makin-uneg nga ababa ken napino a buokna ti makatulong a mangpaimeng kenkuana. Ken kabaelan ti sloth ti maturog iti 20 nga oras iti maysa nga aldaw!
Nabayag a Mangaldaw
Naparpartak ti pannakatunaw ti taraon no nabara ti bagi. Ngem gapu ta nababa ti temperatura ti bagi ti sloth, nabambannayat ti panagtunawna iti taraon. Agpaut iti agingga iti maysa a bulan ti pannakatunaw dagiti bulong iti aduan-paset a tianna sakbay a dumanon iti bassit a bagisna. No agsasaruno ti nalamiis nga aldaw bayat ti panagtutudo, mabalin a matay ti sloth gapu iti bisin uray no napno ti tianna iti taraon. “Para kadagiti sloth,” kuna ni Shirley, “nagpateg iti panagtunawda ti bára nga itden ti init.”
Innayon ni Shirley: “Kas paraaywan kadagiti animal ken paradalus kadagiti kulonganda iti zoo, ti kaykayatak iti sloth ket maminsan laeng iti makalawas nga umibleng ken umisboda! No aramidenda dayta, ikalida iti daga. Dayta laeng ti kakaisuna nga aramidenda iti daga.”
Nadisenio a Nakabitin
Dandani amin nga aramiden ti sloth—mangan, maturog, makidenna, ken agpasngay—aramidenna dagita a nakabitin iti kayo. Daytoy bassit a mamalia ket nainsiriban a dinisenio ti Namarsua nga agbiag a nakabitin kadagiti kayo. Agbitin ti animal babaen kadagiti ramay ti ima ken sakana nga addaan iti pito a sentimetro a kawwet a maikaem kadagiti sanga ken lanot. Tapno saan a maupran ti kudil ti sloth no matutudo, balinsuek pay ti panagtubo ti burborna! Saan a kas kadagiti burbor ti dadduma nga animal iti daga, agtubo dagiti buok iti tian ti sloth nga agpalikud isu nga agayus ti tudo iti dayta a direksion. Nupay nabannayat ken nalupoy no adda iti daga, napintas a buyaen bayat nga agkalay-at kadagiti sanga. Makapainteres ta lumalangoy met ti sloth!
Ania pay ti naammuak maipapan iti daytoy a naulimek nga agnanaed kadagiti aringgawis ti kaykayo? Adda dua a naisangsangayan a galad ti sloth. Umuna, nakaskasdaaw ti kapartak ti panagimbagna uray nakaro ti pannakadunorna ken malasatanna dagiti sabidong a makapapatay kadagiti dadduma nga animal. Manmano pay a maimpeksion. Gapuna, ti naun-uneg a pannakaammo maipapan iti imiunidad ti sloth ket makatulong iti medikal a panagsirarak. Maikadua, magunggonaan dagiti tattao a kanayon nga agdardaras ken tensionado no tuladenda, uray kaskasano, ti relaks a panaggaraw ken kinakalmado ti sloth.—Naipatulod.
[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 15]
TI “NAGSAYAAT A PAGBALAYAN”
Ti berde a maris iti burbor ti sloth ket maigapu iti algae nga agbalay kadagiti makinruar a paset ti buok ti mamalia. Iti kasumbangirna, mangipaay daytoy nga algae kadagiti nutrision a maala ti sloth no dildilanna ti buokna wenno sumagepsep iti kudilna. Ti kolor dapo a berde pagparangenna ti sloth kas nagango a bulong a nakabitin iti sanga—maysa a nagsayaat a pamay-an ti pananglimlimo no adda iti kabakiran! Ken bayat a tumataengan ti sloth, ad-adda a bumerberde!
[Credit Lines]
Makinngato a kannawan: © Michael ken Patricia Fogden; baba: © Jan Ševčík