No Kasanom a Maakseptar
“Naklaat ken naldaangak unay idi nadamagko a natayen ni Tatang. Nakonsiensiaak ta awanak iti dennana idi nauyos ti biagna. Diak mailadawan ti saem nga itden ti ipupusay ti maysa a dungdunguen. Mailiwak unayen ken Tatang!”—Sara.
DI UNAY kayat ti kaaduan a pagsasaritaan ti ipapatay, aniaman ti kultura wenno relihionda. Tapno maliklikanda nga ibalikas dayta, adu a sabali a termino ti maus-usar iti dadduma a lenguahe. Kas pagarigan, imbes nga ibagada a “natayen” ti maysa a tao, ibagada laengen nga isu ket “naginanan,” “pimmanawen,” wenno “awanen.”
Ngem uray kasano kalag-an dagiti termino a mausar, dida mapalag-an ti saem a masansan a marikna dagiti naulila. Iti dadduma, nakaro unay dayta nga uray la a dida maakseptar ti napasamak.
No adda pimmusay nga ipatpategmo, nalabit marigrigatanka met a mangakseptar iti dayta. Mabalin pay nga aginkukunaka a nasayaat ti riknam idinto ta saan met gayam. Siempre, saan nga agpapada ti panagleddang dagiti tattao, isu a no dimo ipakpakita dayta, dina kayat a sawen nga igawgawidmo ti riknam.a Ngem agproblemaka no pampanunotem nga obligadoka a di mangipadlaw iti agpayso a marikriknam—nalabit kadagiti kapamiliam nga agladladingit met.
“Awan ti Panawenko nga Agladingit”
Usigem ti kapadasan ni Nathaniel nga agtawen iti 24 idi natayan iti ina. “Idi damo, diak ammo ti aramidek,” kunana. “Panagriknak ket nasken a papigsaek ti pakinakem ni Tatang ken ti adu nga agledleddaang a gagayyem ni Nanang. Awan ti panawenko nga agladingit.”
Kalpasan ti nasurok a makatawen, di pay la maawat ni Nathaniel nga awanen ni nanangna. “Pasaray umawag pay laeng ni Tatang no malmaldaang, ket nasayaat dayta. Nasken nga ipeksana ti riknana, ket maragsakanak a tumulong kenkuana. Ngem no siakon ti agkasapulan, kasla awan ti pagpatulongak.”
Uray dagiti agay-aywan—agraman dagidiay adda iti tay-ak ti medisina a masansan a nasken a mangsango iti realidad ti ipapatay—mabalin a mariknada nga obligadoda a mangmedmed iti riknada. Kasta ti kapadasan ni Heloisa a doktor iti nasuroken a 20 a tawen. Agserserbi iti bassit a komunidad isu a nasinged kadagiti pasientena. Kinunana: “Addaak iti sibay ti adu kadakuada no magsat ti angesda, ket nakasingsinged a gagayyemko ti dadduma kadakuada.”
Naamiris ni Heloisa a ti panagarubos dagiti lua ket natural a mangpabang-ar iti rikna. “Ngem marigatanak nga agsangit,” kinunana. “Pampanunotek a nasken a napigsa ti pakinakemko para iti sabsabali isu nga igawgawidko ti riknak. Impagarupko a dayta ti namnamaenda kaniak.”
“Nakalidlidayen ti Balaymi”
Nalabit ti panagladingit ket maysa kadagiti karigatan a karit a sanguen dagidiay napukawan iti ay-ayaten. Kas pagarigan, 19 ti tawen ni Ashley idi natay ni nanangna gapu iti kanser. “Idi pimmusayen ni Nanang, panagriknak ket nakapimpiman ken agmaymaysaakon. Isu ti kasingedan a gayyemko. Kanayon idi nga agkaduakami!”
Gapu iti dayta, marigatan ni Ashley nga agawid iti inaldaw ta awanen ni nanangna a sangpetanna. “Ita ta awanen ni Nanang, nakalidlidayen ti balaymi. Masansan nga agdiretsoak laengen iti kuartok ket agsangsangitak bayat a kitkitaek dagiti retratona ken pampanunotek dagiti masansan nga ar-aramidenmi idi a dua.”
Kapamiliam man wenno nasinged a gayyemmo ti pimmusay, mangnamnamaka a dika agmaymaysa nga agladladingit. Adda dagiti epektibo a nakatulong iti adu, kas makitatayo.
[Footnote]
a Gapu ta agduduma ti panagleddaang ti tattao, saan a nainkalintegan no agipapan ti sabsabali maipapan iti karirikna dagidiay di mangipakita iti ladingitda iti ipupusay ti ipatpategda.
[Blurb iti panid 5]
“Panagriknak ket nakapimpiman ken agmaymaysaakon. Isu ti kasingedan a gayyemko” —Ashley