Nagkauna nga Agipabpablaak a Nangitandudo iti Biblia

RINIBRIBUN a tawen ti naglabas sipud nangrugi ti panagipablaak kadagiti libro ken lukot a manomano ti pannakaisuratda. Ngem saan pay unay a nabayag sipud nangrugi ti sistema a panagimprenta kadagiti libro. Dagiti kaunaan a nayimprenta a libro ket napataud idiay China idi 868 K.P. babaen kadagiti nakitikitan a kayo a nausar a mangimaldit kadagiti letra. Idi agarup 1455 idiay Germany, nagimbento ni Johannes Gutenberg iti movable metal type ket impablaakna ti damo a nayimprenta a Biblia iti lenguahe a Latin.

Ngem sa laeng nagbalin a gagangay ti panagiwaras iti Biblia ken dadduma pay a libro kalpasan ti sumagmamano a tawen, idi a ti panagipablaak iti libro ket nagbalinen a maysa nga industria. Ti Nuremberg ti nagbalin a sentro ti industria ti panagipablaak idiay Germany, ket mabalin a ti katutubo iti dayta a siudad a ni Anton Koberger ti kaunaan ken kasaknapan idi nga agimalmaldit ken agipabpablaak iti Biblia iti sangalubongan.

Nakatulong unay kadagiti tattao iti amin a kultura ti inaramid dagiti nagkauna nga agipabpablaak iti Biblia, a pakairamanan ni Anton Koberger. Usigentayo ngarud ti maipapan ken Koberger ken dagiti gapuananna.

“Ti Panangipategna iti Maysa a Libro ​—Ti Biblia”

Idi 1470, rinugian ni Koberger a pinagandar ti damo a pagimprentaan idiay Nuremberg. Idi kapigpigsaan ti panagimprentana, naggigiddan a pinagandar ti kompaniana ti 24 a pagimprentaan, a nagtrabahuan ti 100 nga agim-imprenta, artesano, ken dadduma pay a trabahador idiay Basel, Strasbourg, Lyon, ken dadduma pay a siudad iti Europa. Impablaak ni Koberger dagiti Latin a sursurat idi edad media ken ti adu ita kadagiti literatura a mainaig iti siensia. Bayat ti panagimprentana, nakapataud ni Koberger iti 236 a nagduduma a literatura. Ginasgasut ti panid ti dadduma, a saggaysa a nayimprenta kadagiti manomano a pagimprentaan.

Dagiti de kalidad a disenio dagiti letra wenno typeface ti namaglatak kadagiti libro ni Koberger gapu iti kinapintas ken kinalaka dagitoy a basaen. “Kanayon a nagusar ni Koberger kadagiti baro, napatak a maldit,” kinuna ti historiador a ni Alfred Börckel. “Saanna nga impalubos a mausar dagiti napudpod a letra.” Kanayonanna, adu kadagiti libro ken Biblia ni Koberger ti naglaon kadagiti ilustrasion a nagtaud kadagiti nakitikitan a kayo.

Sipud nangrugi agingga a nagpatingga ti panagimprenta ni Koberger, “agminar ti panangipategna iti maysa a libro​—ti Biblia,” kinuna ni Oscar Hase, maysa a mannurat iti pakasaritaan ti biag. Nagregget ni Koberger ken dagiti kakaduana tapno maaddaanda iti kaumisuan idi a manuskrito ti Biblia. Narigat nga aramiden dayta yantangay ti adu a pergamino a manuskrito ket ik-ikutan dagiti monasterio kas napateg a gameng ket no ipabulodda man, apagbiit laeng.

Biblia a Latin ken Aleman

Namin-15 a nagimprenta ni Koberger kadagiti kopia ti Biblia Latina (Latin Bible), a ti damo nga edisionna ket nairuar idi 1475. Nairaman iti dadduma nga edision ti ladawan ti daong ni Noe, ti Sangapulo a Bilin, ken ti Templo ni Solomon. Idi 1483, inyimprenta ni Koberger ti Biblia Germanica (German Bible), nga agdagup iti 1,500 a kopia ti naminsan a panagimprenta​—adun dayta a bilang idi a tiempo. Karaman iti dayta a Biblia ti nasurok a 100 a ladawan a nakausaran ti nakitikitan a kayo. Nausar dagita a ladawan tapno maguyugoy ti interes dagiti agbasa, kas katulongan a mangilawlawag iti teksto, ken mangipaay iti pamalatpatan dagidiay di makabasa kadagiti pamiliar nga estoria ti Biblia. Tinulad met dayta ti dadduma a simmaruno nga agar-aramid iti ladawan dagiti Biblia, kangrunaanna kadagiti Aleman a Biblia.

Limmatak ti Aleman a Biblia nga inyimprenta ni Koberger idi 1483, ngem dayta laengen nga Aleman nga edision ti naipalubos nga ipablaakna. Nupay siaannad nga inkagumaan dagiti editor ti Biblia Germanica a baliwan dagiti sasao dayta tapno pumada iti akseptaren ti simbaan a Latin Vulgate, imbasar ni Koberger ti bersionna iti maiparit a patarus a Waldensian a nayimprenta idi maika-14 a siglo.a Iti simmaganad a tawen, nagtignay ni Pope Innocent VII tapno dadaelenna ti komunidad dagiti Waldenses. Kalpasanna, limmanlan ti panangbusor ti simbaan kadagiti Biblia a naipatarus kadagiti kadawyan a lenguahe. Idi Marso 22, 1485, ni Arsobispo Berthold ti Mainz, Germany, nangipaulog iti pammilin a mangkonkondenar iti pannakaipatarus ti Biblia iti lenguahe nga Aleman. Idi Enero 4 ti simmaganad a tawen, ad-adda pay nga impaulog ni Berthold dayta a pammilin. Gapu iti dayta nga ibubusor, saanen a nangyimprenta ni Koberger iti Aleman a Biblia.

Nupay kasta, saan a sayang ti nagbannogan ni Anton Koberger. Indauluanna ti pannakausar ti inimbentona nga arte ti panagimprenta tapno nalaka ti manggun-od iti adu a kita ti libro. Nakatulong ngarud ti gapuanan ni Koberger tapno ti Biblia ket magun-odan ken mabasa dagiti gagangay a tattao.

[Footnote]

[Dagiti Ladawan iti panid 26]

Agpakannawan: Ladawan ni Daniel iti abut ti leon; Umuna a letra a kolor balitok; Dagiti letra a napatak ti pannakayimprentana

[Ladawan iti panid 26]

Ni Koberger

[Dagiti Ladawan iti panid 26]

Dagiti paset ti Latin ken Aleman a Biblia ni Koberger, nga adda narangrang a dekorasionna ken ti komentario iti Genesis 1:1

[Picture Credit Lines iti panid 26]

Amin a ladawan ti Biblia: Courtesy American Bible Society Library; ni Koberger: Mit freundlicher Genehmigung des Linotype GmbH